Schermafbeelding van deel artikel ‘Directeur Fries Museum furieus over het wéér dicht blijven: “Onbetrouwbare overheid” van Omrop Fryslân, 15 januari 2022.
Vele kunstenaars, kunstliefhebbers en museumprofessionals hebben zich afgelopen week afgevraagd waarom musea en theaters vooralsnog tot 25 januari 2022 dicht moeten blijven. De kunstsector voelt zich niet gehoord en ontsteekt langzaam in woede. Slijterijen, kapsalons, bordelen, IKEA’s, modewinkels, kerken en sportscholen mogen van de overheid open, maar de musea niet.
Maar het protest van de kunstsector is machteloos. Dat komt mede omdat musea geen essentiële diensten zijn zoals het transport, de nutsvoorzieningen of de zorg waarvan sluiting of afschaling direct grote maatschappelijke gevolgen heeft. De kunstsector kan geen vuist maken door te dreigen met een staking. Het zal de politiek en het brede publiek worst wezen. In Nederland hebben de kunsten een ondergeschikte positie. Ze worden getolereerd. Niet meer dan dat.
In Nederland is mede door de laatdunkendheid van de politiek het beeld gevormd dat de kunstsector een luxe is. Maar de paradox is dat luxe winkels waar luxe goederen kunnen gekocht die overbodig zijn voor de essentiële behoeften van de overheid open mogen zijn, maat de musea niet. Zelfs in de eigen logica meet de overheid met twee maten.
Hoe dan ook valt volgens de directeur van het Fries Museum Kris Callens de sluiting van de kunstsector niet uit te leggen. Als Vlaming weet hij hoe het anders kan. In België en Duitsland zijn de musea open. Maar in Nederland mag de kunstsector samen met de horeca achter aansluiten in de rij.
De kritiek op de kunstsector is dat die zwak opereert. Dat is terechte kritiek, maar zoals gezegd heeft de sector geen middel om de politiek onder druk te zetten. De kunstsector heeft nu eenmaal slechte kaarten en ook als die goed uitgespeeld worden, dan vallen er nog geen slagen te maken.
Misschien is het verwijt dat de musea en de Museumvereniging te maken valt dat het niet tijdig en creatief heeft ingespeeld op de bezwaren van de overheid over verplaatsingen van museumbezoekers die over regio’s heen de besmetting zouden verspreiden. Of dat bezwaar nou klopt of niet. Waarom hebben de Museumvereniging en de grotere musea eind december 2021 geen scenario’s onderzocht en op dit bezwaar geanticipeerd? Zo’n scenario zou eruit kunnen bestaan dat musea tijdelijk alleen bezoekers uit eigen stad of regio zouden mogen ontvangen. Dat had dit bezwaar weggenomen en het voor de overheid lastig gemaakt om de musea volledige sluiting op te leggen.
De lobby van musea voor opening is machteloos en de omgang van de overheid met musea is ondermaats. Er is door musea succesvol gelobbyd voor schadeloosstelling wegens derving van inkomsten, maar het veiligstellen van de eigen bedrijfsvoering had niet de essentie van de opstelling moeten zijn. Mede omdat allerlei zzp’ers in de kunstsector achter het financiële net vissen. Zij krijgen de rekening gepresenteerd van het overheidsbeleid. En indirect van de opstelling van de museumsector.
Het is goed dat individuele museumdirecteuren als Kris Callens zich uitspreken, maar het is te laat, te eenzijdig en te weinig. De sluiting van de museumsector is niet alleen een gevolg van de minachting van de politiek voor de kunst, maar ook een teken van de onbeholpenheid en machteloosheid van een museumsector die met zichzelf worstelt en verkeerde prioriteiten stelt.
De vrijdag na Thanksgiving (vierde donderdag in november) wordt in de VS sinds de jaren 1980 ‘Black Friday‘ genoemd. Historiek zet het ontstaan en de kleuring ervan in een overzicht op een rijtje.
Wat moeten we in Nederland met zo’n Amerikaans gebruik dat niet bij de Europese cultuur past? Wie heeft de deur voor dit exotische fenomeen geopend? Exoten worden uit de bomen geschoten, waarom wordt Black Friday dan niets in de weg gelegd? Opvallend is dat er de afgelopen weken nauwelijks kritiek op heeft geklonken.
Wel was er kritiek op de ongerijmdheid, zo niet perverse ongepastheid om tijdens oplopende problemen van een gezondheidscrisis in ziekenhuizen, die de stroom voornamelijk ongevaccineerde COVID-19 patiënten niet meer aankonden, consumenten door reclame gek te maken en massaal door winkels, winkelcentra en winkelstraten te jagen. De kans op besmetting nam er door toe.
De in Zweden wonende Amerikaan Christian Christensen formuleert in een artikel voor Byline Times kritiek op Black Friday waar ik het mee eens ben. Hij constateert dat Europees rechts dat zich verzet tegen het in hun ogen te tolerante immigratiebeleid zich over niets zo opwindt als ‘winkelborden in vreemde talen, buschauffeurs die vreemde muziek spelen, gesluierde vrouwen die worden behandeld als gewone burgers of bedrijven die vakantietradities uit andere landen of religies erkennen’.
Dit soort verschijnselen wordt ‘culturele erosie’ genoemd. Lokale cultuur worden vervangen door een geglobaliseerd multiculturalisme. Degenen die die mening niet delen worden door rechts als naïef gezien omdat ze eraan mee zouden helpen om de nationale identiteit ten grave te dragen. Jaarlijks is er het gesteggel over de christelijke wortels van Europa en het vervangen van het begrip ‘Kerstmis’ en alles wat daar mee samenhangt omdat het degenen die niet opgegroeid zijn in een christelijke traditie zou buitensluiten.
Of dat klopt is trouwens de vraag. De samenstelling van de groepen emigranten die naar Europa kwamen waren lange tijd voor meer dan de helft christelijk. In een ontkerstend Nederland waar volgens het CBS niet meer dan een derde van de bevolking aangeeft christelijk te zijn, zorgen emigranten er juist voor dat het percentage christenen toeneemt. Door de komst van christelijke migranten is de leegloop van de kerken vertraagd. Vandaar ook de groei van de zogenaamde emigrantenkerken.
Het gaat om twee bewegingen die op elkaar inwerken. Er is de beeldvorming die vertraagd doordringt die zegt dat de samenleving etnisch diverser wordt om niet te zeggen islamiseert. Maar in realiteit gaat de wijziging niet zozeer via de lijn van de godsdienst, maar via die van de cultuur. Emigratie en instroom van vreemdelingen alleen is dus geen argument om Kerstmis te vervangen door een universeel feest zonder christelijke kenmerken. Daar zijn wel andere argumenten voor die niks met emigratie te maken hebben, maar uit de Europese samenlevingen zelf voortkomen. Dat heeft te maken met ontkerkelijking en demografie.
Advertentie van T-Mobile op de FB-pagina Black Friday Nederland, 24 november 2021.
Christensen ziet met verbijstering in dat politiek rechts niet jammert over het teloorgaan van de nationale identiteit door het oprukken van Black Friday. Als Amerikaan ziet hij niet in wat dit fenomeen met Europese identiteit te maken heeft. Hij meent dat Black Friday als exotisch Amerikaans verschijnsel minder met Europa te maken heeft dan Ramadan dat organisch volgt uit de overtuiging van een deel van de inwoners.
Black Friday heeft dus niks met Europa te maken, maar wordt niet bekritiseerd en roept geen verontwaardiging op. Het is een geparachuteerd exotisch Amerikaans fenomeen dat de nationale identiteit van Europese landen overspoelt. Het is de omarming door internationalisme en schaalvergroting van Amerikaans consumentisme dat niet alleen lokale tradities overspoelt, maar ook lokale winkels en economieën. Dit globalisme op Amerikaanse leest bevestigt de vestiging van Amerikaanse webwinkels en hun nationale satellieten en laat de nationale economie in de steek. Maar politiek rechts zwijgt om over de rest nog maar te zwijgen.
Sinds de Tweede Wereldoorlog is de Amerikaanse culturele hegemonie in Europa een tweesnijdend zwaard. De VS heeft door slimme investeringen van de Marshall-hulp de positie van de Amerikaanse economie in Europa versterkt en de vijand, te weten de Sovjet-Unie buiten Europa gehouden. Maar daarmee is niet gezegd dat de consumentencultuur van Black Friday dat een Amerikaans exportartikel is cultureel beter bij Europa past, dan Ramadan of de cultuur van Marokko of Turkije.
Het is de paradox van het wegkijken. Een Amerikaans fenomeen als Black Friday dat zich via megabedrijven van bovenaf manifesteert wordt niets in de weg gelegd, hoewel het de nationale cultuur en economie uitholt. Terwijl van onderop de Turkse groentewinkel die in een buurt geworteld is door politiek rechts, maar die niet alleen, als een vreemde cultuur wordt voorgesteld. Het is de totale onzin van een exotisch fenomeen waar afgelopen weken geen kritiek op klonk. Waarom niet?
Mensen die zich om politieke redenen niet willen vaccineren met de opzet om met inzet van hun eigen lichaam de samenleving te ontregelen of de zittende regering in diskrediet te brengen hebben dat recht van niet handelen. De inzet van het eigen lichaam om politiek en samenleving te ontregelen kan echter niet anders dan als sabotage worden gezien worden. Dat is obstructie die doelgericht als zodanig bedoeld is en als zodanig beantwoord dient te worden.
Het is simpel, iedereen met passend gedrag heeft recht op gezondheidszorg. De overheid moet iedereen tijdig duidelijk maken wat passend gedrag is. Het vermoeden bestaat dat de regering de anti-vaxx beweging die het afgelopen jaar geradicaliseerd is niet durft aanpakken en het probleem doorschuift naar de ziekenhuizen. Het is echter de functie van de politiek om een besluit te nemen.
De regering moet beseffen dat het de keuze van een minderheid om zich om politieke redenen bewust niet te willen laten vaccineren uitsluitend kan beantwoorden met een politiek antwoord. Politiek heeft de opdracht om politiek te handelen. Het doorschuiven ervan door niet te handelen is geen optie.
Volgens het RIVM is de kans om als iemand die tweemaal gevaccineerd is op de IC te belanden 33 maal kleiner dan bij een niet-gevaccineerde. De kans op opname in het ziekenhuis is 20 maal kleiner voor iemand die tweemaal gevaccineerd is dan voor iemand die niet gevaccineerd is.
Het is de plicht van de overheid om met preventieve maatregelen de samenleving én het systeem van de gezondheidszorg tegen politieke aanvallen te beschermen. De gezondheidszorg dreigt vast te lopen door een gebrek aan capaciteit vanwege het bovenmatige beroep dat niet-gevaccineerden op de zorg doen. Met name kanker- en hartpatiënten dreigen door capaciteitsproblemen in een levensbedreigende noodsituatie terecht te komen omdat ze niet tijdig behandeld kunnen worden.
Indien er sprake is van een algemene noodtoestand (Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, New York, 16-12-1966, artikel 4) die een bedreiging vormt voor het bestaan van het volk dient de regering maatregelen te nemen die niet verder gaan dan de toestand vereist en niet in strijd zijn met andere verplichtingen welke voortvloeien uit het internationale recht en geen discriminatie uitsluitend op grond van ras, huidskleur, geslacht, taal, godsdienst of maatschappelijke afkomst inhouden.
Dit kan bereikt worden door anti-vaxxers te isoleren. Dat kan door ze apart te zetten en uit te sluiten van de zorg. Ze zijn onderhand voldoende voorgelicht om te weten dat ze zich moeten laten vaccineren. De overheid heeft tijdig een systeem van GGD’s opgetuigd dat daarin voorziet.
Men kan er niet van uitgaan dat de politiek niet-gevaccineerden uit zichzelf de waardigheid, grootheid en toewijding opbrengen om bij ernstige besmetting met COVID-19 af te zien om in ziekenhuis of op een IC behandeld te worden. De overheid moet de anti-vaxxers met maatregelen isoleren en uitsluiten van de gezondheidszorg omdat het van hen een bewuste politieke actie is die is bedoeld om de samenleving te ontregelen en de regering te beschadigen. Niet om ze te treffen, maar om de samenleving en de gezondheidszorg te beschermen.
Naschrift:
Pieter Geenen, Cartoon in Trouw: De wereld van Anton Dingeman, 2 november 2021.
Ik hik tegen de stelling aan dat het zich bewust niet laten vaccineren om politieke en/of religieus-spirituele redenen in dezelfde categorie valt als roken, alcohol drinken, een skivakantie of een ongezonde leefstijl (bijvoorbeeld obesitas). Met als automatisme dat als een niet-gevaccineerde op een verpleegafdeling of een IC opgenomen moet worden zo iemand per definitie niet uitgesloten kan worden van de gezondheidszorg. Of als een aparte categorie mag worden gelabeld. Een andere categorie zijn mensen die zich om medische redenen niet laten vaccineren. Daar gaat het niet over, ze hebben een goede medische reden om zich niet te laten vaccineren.
Het principe dat iedereen die zorgkosten betaalt in Nederland recht heeft op gezondheidszorg is een recht zonder voorbehoud, maar ik vraag me af tot welk moment het werkbaar is als de gezondheidszorg onder sterke druk komt te staan en dreigt te bezwijken door een tekort aan capaciteit (bedden, personeel). Verstandig beleid loopt daar op vooruit en stelt prioriteiten voordat het gezondheidssysteem definitief vastloopt.
De theorie van een medische behandeling van iedereen zonder uitzondering in een ziekenhuis is een overweging voor filosofen, maar loopt tegen praktische grenzen aan als de capaciteit van de gezondheidszorg tekort dreigt te schieten. Het risico is levensgroot dat er levensbedreigende situaties ontstaan voor doodzieke patiënten die per omgaande geopereerd moeten worden, maar niet opgenomen kunnen worden en daarom overlijden vanwege tekortschietende capaciteit.
Het is wellicht te kort door de bocht om te stellen dat de plek voor de patiënt die niet geholpen kan worden wordt ingenomen door een niet-gevaccineerde die zich om politieke of religieus-spirituele redenen bewust niet heeft laten vaccineren. Zo gesteld zet het patiënten tegen elkaar op binnen een gezondheidssysteem waarin iedereen per definitie dezelfde rechten heeft. Maar het is eveneens onhandig om het er daarom maar helemaal niet over te hebben vanwege dit vermeende taboe.
Volgens het RIVM is de kans om als iemand die tweemaal gevaccineerd is op de IC te belanden 33 maal kleiner dan bij een niet-gevaccineerde. De kans op opname in het ziekenhuis is 20 maal kleiner voor iemand die tweemaal gevaccineerd is dan voor iemand die niet gevaccineerd is.
Er doet zich bij dit soort capaciteitsproblemen niet eens de noodsituatie voor waarin de medische staf door triage beslist wie wel of niet voor behandeling in aanmerking komt. Want de hart- of kankerpatiënt die per omgaande geopereerd moet worden komt het systeem niet eens meer binnen.
De omstandigheid van de bewust niet-gevaccineerden die om politieke of religieus-spirituele redenen de gezondheidszorg onevenredig zwaar belasten en een noodsituatie helpen veroorzaken vraagt om een politiek antwoord. De vraag is of het zinvol is om te proberen om de niet overbrugbare kloof tussen de theorie van zorg voor iedereen zonder uitzondering en de praktijk van een gezondheidssysteem dat dreigt in te storten te overbruggen. Het antwoord is ja.
Mensen hebben het recht om zich om politieke en religieus-spirituele redenen niet te laten vaccineren tegen COVID-19. Maar het is opvallend dat in het juridische debat daarover nauwelijks aan de orde komt dat er ook plichten zijn. Probleem is dat in verdragen de plichten, waaronder de verplichting voor burgers om te handelen zwak gedefinieerd zijn. Dat wreekt zich zodat de overheid daar nu niet op terug kan vallen. In het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten van de VN uit 1966 wordt weliswaar verwezen naar een noodtoestand die de overheid kan afkondigen, maar de lat ligt te hoog om die op de huidige pandemie van toepassing te laten zijn.
De pandemie is gepolitiseerd zodat medische argumenten bij degenen die afstand nemen van het vaccinatie-programma nauwelijks nog aankomen. Het absurde is een a-synchrone situatie waarin de bewuste vaccin-weigeraars terecht hameren op hun rechten, maar onterecht hun plichten verzaken. Zo’n verplichting van een nauw omlijnd doel om er met elkaar voor te zorgen dat de COVID-19 pandemie wordt ingeperkt en de gezondheidszorg door capaciteitsproblemen niet bezwijkt en patiënten met een niet-COVID hulpvraag onnodig overlijden kan echter op dit moment niet opgelegd worden.
Omdat voor de nabije toekomst het gevaar dreigt van een volgende pandemie die besmettelijker en gevaarlijker is dan de huidige verdient het aanbeveling om daar nu een debat in het parlement met de regering over te voeren. Het is nodig dat de verlichtingen voor de burger zoals het zich verplicht laten vaccineren in een dreigende noodsituatie wordt besproken. Dat dient in een wet te worden vastgelegd die sancties bevat, zoals uitsluiting van de gezondheidszorg indien men vaccinatie om politieke of religieus-spirituele redenen weigert. Uiteraard is daarbij de randvoorwaarde dat rechten niet meer ingeperkt worden dan de situatie noodzaakt.
Schermafbeelding van deel artikel ‘Hans Maat: Er is veel meer mogelijk als ‘religieuze samenkomst’ op Groot Nieuws Radio, 28 september 2021.
Het is de krankzinnigheid van een kapot en onevenwichtig systeem van maatregelen om de COVID-19 pandemie te bestrijden dat door het kabinet Rutte III op de rails is gezet.
Een opportunistische gelovige trekt daar de consequentie uit. Hans Maat van het Evangelisch Werkverband roept zijn achterban op om creatief om te gaan met de ruimte die de overheid biedt aan kerken. Zo wil hij de coronatoegangspas omzeilen. Groot Nieuws Radio doet verslag.
Gebedshuizen hoeven niet te voldoen aan de voorwaarden die de regering bij de bestrijding van COVID-19 aan bedrijven en organisaties stelt. Zoals het tonen van een coronatoegangspas waar ze van zijn vrijgesteld. Die uitzondering is bedoeld voor de kerntaken van gebedshuizen, zoals het houden van de eredienst of bijbelstudie. Dat wordt door de rijksoverheid geformuleerd als ‘voor uw geloof of levensovertuiging‘. Het is volgens de overheid niet bedoeld voor het houden van evenementen in een gebedshuis, zoals een concert of voorstelling.
Deel van informatie ‘Naar de kerk, moskee, synagoge of ander gebedshuis‘ van de Rijksoverheid.
Hans Maat heeft daar lak aan. Hij wil het voorrecht dat volgens velen ten onrechte is toegekend aan religieuze organisaties nog eens extra oprekken door het van toepassing te laten zijn op concerten en voorstellingen. Hij is zo brutaal om dat creativiteit te noemen.
Maat redeneert dat het voorrecht dat geldt in een gebedshuis voor de eredienst ook van toepassing kan zijn voor evenementen die niets met geloof te maken hebben. Hiermee rekt hij de uitzonderingssituatie voor gebedshuizen oneigenlijk op.
Maats stelling dat kerken in coronatijd grondwettelijk gezien een uitzonderingspositie hebben, vanwege de vrijheid van godsdienst, wordt niet door alle grondwetsdeskundigen gedeeld. Het is namelijk de vraag of de beperking in dat wetsartikel ‘behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet‘ wel geldt en de uitzonderingssituatie billijkt.
Het lijkt eerder een partijpolitieke dan een juridische of grondwettelijke omstandigheid die heeft geleid tot de uitzonderingssituatie voor gebedshuizen waar het geloof en levensovertuiging betreft. Daarom is het de vraag hoe geldig Maats betoog is dat hier juridisch op voortborduurt.
Het viel te verwachten dat iemand uit religieuze hoek zo onbeschaamd zou zijn om de eigen voorrechten nog een extra op te rekken. D66-er Hans Gruijters zei ooit dat hij altijd zijn vingers natelde als hij een christen-democraat een hand had gegeven. Het was voorspelbaar dat iemand de uitzonderingssituatie voor gebedshuizen zou aangrijpen om die verder te verbreden. Het had iedereen uit die kring kunnen zijn.
Het is het kabinet dat willens en wetens deze ongelijkheid heeft gecreëerd en de sluiproute die Maat nu voorstelt om te gaan bewandelen niet heeft afgesloten, maar heeft opengesteld.
Wellicht leidt dat tot de kwinkslag dat Maat geen maat kent, maar feitelijk is dat niet de kern van deze kwestie. Het gaat erom het het kabinet dit heeft toegestaan door een ruime interpretatie van de vrijheid van godsdienst. De echte kwinkslag is dat het kabinet Rutte III ondermaats heeft gehandeld. Het is de verdienste van Maat dat hij dat aantoont en zo het kabinet als ondoordacht te kijk zet. Met zijn voorstel om de uitzondering voor kerken op te rekken loopt Maat de kans zijn eigen zaak te schaden en het omgekeerde te bereiken van wat hij beoogt. Hij vestigt de aandacht op een ongelijkheid die slecht verdedigbaar is.
Schermafbeelding van deel informatie ‘Naar de kerk, moskee, synagoge of ander gebedshuis‘ van de rijksoverheid
De rijksoverheid erkent uitzonderingen voor gelovigen om zich niet te laten vaccineren. Merkwaardig is dat als iemand naar een gebedshuis gaat voor een dienst van een religieuze organisatie daar een coronatoegangsbewijs niet wettelijk voor verplicht is, terwijl voor een cultureel evenement in hetzelfde gebedshuis een coronatoegangsbewijs wel wettelijk verplicht is. Terwijl de kans op besmetting hetzelfde is. Het is zelfs zo dat de kans op besmetting in kerkdiensten waar gezongen wordt groter is dan bij een concert waar de toeschouwers niet zingen.
De logica van deze maatregel is verre te zoeken en roept onbegrip op. Dat vermindert het draagvlak voor de acceptatie van de maatregel. Daarom is de uitzondering voor religieuze organisaties ongewenst.
In de praktijk blijkt dat het percentage PKN-protestanten en rooms-katholieken dat gevaccineerd is rond het landelijk gemiddelde ligt. Orthodoxe-christenen blijven echter ver achter, zo is op Urk slechts 23% van de bevolking gevaccineerd. Deze groep vormt een gevaar voor de volksgezondheid. Ook voor anderen buiten de eigen kring. Ook binnen de antroposofische beweging is veel tegenstand tegen vaccinatie. Net als sommige orthodoxe-christenen dwarrelen ze richting complotdenken en extreem-rechts.
Overigens is die tegenstand geen toeval, maar een van buitenaf georkestreerde actie die verdeeldheid probeert te zaaien binnen samenlevingen en anti-vaxxers mobiliseert die zelf niet doorhebben dat ze pionnen in een politieke strijd zijn.
De overheid worstelt met de vrijheid van godsdienst en interpreteert die ruim, terwijl er wel degelijk juridische middelen zijn om de uitzondering voor religie af te schaffen. In betreffend artikel 6, lid 1 wordt de voorwaarde genoemd: ‘behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet‘. Dat biedt de overheid de mogelijkheid om voorwaarden te stellen aan religieuze bijeenkomsten binnen gebedshuizen, zoals hoogleraar Aalt Willem Heringa stelt in een commentaar. Maar het huidige kabinet heeft dat niet aangedurfd. Mogelijk omdat in dat kabinet twee christelijke partijen vertegenwoordigd zijn die opkomen voor christenen en zich daarom hard maken voor de uitzonderingssituatie voor religieuze organisatie in de bestrijding van de pandemie.
Als kerken voor zichzelf een uitzondering bedingen, dan valt het te verwachten dat er een kerkgenootschap is die daar een uitzondering op maakt door die af te willen schaffen onder het motto: Gelijke monniken, gelijke kappen.
De Kerk van het Vliegend Spaghettimonster (waar ik sinds oktober 2015 lid van ben) draait het om en corrigeert de uitzondering voor religieuze instellingen die het huidige kabinet toestaat. De Kerk wil voor zichzelf en andere religieuze organisaties geen uitzondering en komt op voor de volksgezondheid én het belang van de eigen leden. De Kerk geeft vrijstellingsverklaringen uit die inhouden dat de leden volgens hun geloof niet blootgesteld worden aan ongevaccineerden en niet in de nabijheid van ongevaccineerden kunnen werken. De Kerk geeft hiermee het kabinet indirect een tik op de vingers voor haar afwachtende houding.
‘Reporters Without Borders (RSF) is publishing a gallery of grim portraits, those of 37 heads of state or government who crack down massively on press freedom.’ RSF, 2 juli 2021.
Hoeveel soorten tegenstanders van vaccinatie zijn er eigenlijk? In grote lijnen twee soorten. Degenen die geloven dat vaccineren schadelijk, onnodig of deel van een complot is en degenen die daar niks van geloven, maar dat ongenoegen van anderen gebruiken voor hun politieke doelen. Deze laatste categorie is het meest interessant omdat die de argelozen een bepaalde richting opduwen. Zonder deze laatste categorie had de eerste categorie niet kunnen groeien.
Dat begint met de kleine krabbelaars die na een mislukte carrière als dansleraar, journalist of een misgelopen prestigieus hoogleraarschap de desinformatie als de enige mogelijkheid zien om op een parallelle manier carrière te maken. Of ze zelf geloven wat ze aan desinformatie verspreiden doet niet terzake. Het gaat erom dat ze dat geloofwaardig doen en degenen die ontevreden zijn en zich achtergesteld voelen overtuigend aanspreken.
Het eindigt met buitenlandse leiders als Vladimir Poetin en Xi Jinping die verdeeldheid in het Westen zaaien door inzet van hun sociale media die desinformatie verspreidt. Ze mengen zich in het publieke debat van die landen. Daarmee opereren ze schijnheilig omdat ze datzelfde buitenland op harde toon toespreken om zich niet met hun binnenlandse aangelegenheden te bemoeien. Want ‘Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.’
Avaaz in de publicatie ‘Deutschlands Desinformations-Dilemma 2021‘ en de Duitse publieke omroep ARD tonen in de documentaire ‘Die geheimen Meinungsmacher‘ geloofwaardig aan dat deze buitenlandse actoren zich op de Duitse publieke opinie richten en allerlei soorten desinformatie met elkaar verbinden. Over vaccinatie en de COVID19-pandemie en de actuele politiek situatie, de landelijke verkiezingen van 26 september 2021.
Beide landen zaaien met hun sociale media ook desinformatie in de VS en andere Europese landen. De Russische Federatie heeft deze strategie van desinformatie de afgelopen jaren uitgebouwd en opereert al op een geavanceerd niveau. China verkeert nog in de planfase, maar gezien de economische macht van China en het voornemen om zich in de publieke opinie van de VS en EU te mengen, zal China naar verwachting de Russische Federatie de komende jaren voorbijstreven in slagkracht om het Westen te ondermijnen via inmenging in de publieke opinie.
Zo proberen landen als China en de Russische Federatie tamelijk succesvol een deel van de Westerse bevolking dat ontvankelijk is voor desinformatie hiermee blijvend te voeden. Hun doel is om dat maatschappelijke rafelrandje dat niet gelooft in wetenschap, journalistiek of politiek te vergroten. Van 10% tot 25%. De gewone malcontenten beseffen niet of onvoldoende dat ze pionnen in een geopolitiek schaakspel zijn.
Als dat bereikt is, dan wordt het geloof in democratie en het electorale proces door zo’n aanzienlijke groep malcontenten zodanig ondermijnt dat ermee de democratie op omvallen komt te staan.
Ze denken vanuit dwarsdenken of een idee van achterstelling tegen de gevestigde orde van hun land te zijn en beseffen niet of onvoldoende dat ze daardoor de vijanden steunen. De paradox is dat juist zij die ongeregeld protesteren tegen de maatregelen of het bestaan van de nationale overheid de eersten zouden zijn die in landen als China of de Russische Federatie opgepakt zouden worden om in een strafkamp te belanden. Want niets vrezen deze landen zo als ordeloosheid en chaos van onderop die ze niet kunnen controleren.
De strategie van China en de Russische Federatie is simpel. In het eigen land beperken ze de vrijheden van burgers en media zodat elk tegengeluid wordt gesmoord en buitenlanders niet kunnen doen wat China en de Russische Federatie in westerse landen doen. Dat is vrij schieten voor deze twee landen vanuit het idee dat de eigen basis is afgegrendeld voor opinievorming en de vrijheden van het Westen de zwakke onderbuik zijn om desinformatie te verspreiden.
China en de Russische Federatie zijn geen democratie en hebben geen vrije verkiezingen. Juist verkiezingen en machtswisselingen maken landen kwetsbaar, zodat het logisch is voor autoritaire landen om niet in zo’n kwetsbare positie te komen door verkiezingen af te schaffen. Het overlijden van een politieke leider in functie is nog het enige moment van kwetsbaarheid dat in autoritaire landen resteert. Daarom is het vanuit de logica van de autoritaire staat verstandig dat leiders niet blijven zitten tot hun dood, maat voortijdig aftreden. Maar omdat hun economische en politieke macht die zich uitstrekt tot de macht over krijgsmacht, politie en veiligheidsdiensten de ultieme garantie voor hun fysieke bestaan is, kunnen ze doorgaans niet voor hun dood aftreden.
Je kunt je alleen maar verbazen over de argeloosheid van de VS, de EU, VK, Canada, Australië, Japan, Zuid-Korea en nog enkele westerse landen over de ruimte die landen als China en de Russische Federatie in hun eigen publieke opinie hebben gekregen. En zoals gezegd, wat China betreft moet het ergste de komende jaren nog komen.
Er zijn verzachtende omstandigheden om het trage beleid van westerse regeringen te verklaren. Ze hebben uit gemakzucht en naïviteit hun publieke opinie grotendeels uitgeleverd aan Amerikaanse techbedrijven als Facebook, Twitter en Google. Omdat deze bedrijven hun journalistieke taak om desinformatie te bestrijden volstrekt ondermaats uitvoeren en ze er juridisch niet aan gehouden kunnen worden om dat wel te doen, menen de westerse regeringen dat ze geen instrumenten hebben om de desinformatie van buitenlandse actoren die hun democrate bedreigt te bestrijden.
Dat is het gebrek aan geloof in zichzelf die een verlammende invloed heeft. Begin 20ste eeuw hadden oliebedrijven een monopolie totdat anti-trust wetten daar een einde aan maakten. Dat is een kwestie van politieke wil. De techbedrijven zouden opgeknipt moeten worden in delen waar de nationale overheden weer macht over hebben.
Er wordt soms gezegd dat complot- of dwarsdenkers de realiteit niet meer van fantasie kunnen onderscheiden. Daarom laten ze zich leiden door rattenvangers als Donald Trump, Willem Engel, Karel van Wolferen of Russische propagandazenders en door de gevestigde media en publieke omroep die in hun streven naar evenwichtigheid, volledigheid en evenredigheid de grootste verspreiders van desinformatie zijn geworden.
Dat komt door de enerzijds-anderzijds journalistiek die altijd twee kanten van de medaille geeft, maar in een tijdperk van desinformatie de valkuil is geworden waar de journalistiek zelf in is gevallen. Dat soort journalistiek zit klem tussen de eigen gedragsregels en het effect daarvan dat tot het distribueren van desinformatie leidt. De gevestigde journalistiek trapt in de val die Russische en Chinese desinformatiecampagnes hebben gezet.
De journalistiek beseft dat, maar weet niet anders te handelen. Want de eigen professionele code kan het evenmin overboord gooien. Hetzelfde geldt voor de politiek die weet dat desinformatie van buitenlandse actoren alleen kan worden verspreid door de vrijheden in te perken die die actoren hun eigen burgers niet geven. Maar daarmee komt ook een einde aan de democratie zoals we die kennen.
De enige remedie voor westerse landen is om te blijven signaleren wat er aan desinformatie verspreid wordt, die te ontzenuwen en aan het eigen publiek zakelijk uit te leggen wat er aan de hand is. De hardliners kunnen niet meer worden bereikt omdat ze zich mentaal en fysiek hebben opgesloten in hun eigen echokamers. Voor het voortbestaan van het geloof in de democratie is het van essentieel belang om de groei van het percentage complot- en dwarsdenkers tot stand te brengen. Twee maatregelen zouden daarbij kunnen helpen. Het opknippen van de techgiganten en ze weer onder controle van nationale overheden brengen En een herwaardering bij en bewustwording van de traditionele journalistiek om zo te gaan functioneren dat desinformatie niet meer ongeclausuleerd wordt doorgegeven.
De strijd tegen desinformatie is een strijd van lange adem. En het ergste moet nog komen als in de nabije toekomst China zich met volle kracht gaat bemoeien met de publieke opinie in westerse landen. Nodig is een integraal pakket dat maatregelen van mededinging (antitrust én wederkerigheid in de concurrentie met China), journalistiek, media-educatie, sociale politiek om de achtergestelden er weer bij te trekken en bewustwording van de politieke en economische klasse bevat om de desinformatie die de democratie van buitenaf en binnenuit bedreigt terug te dringen. Zie ook een voorstel met 10 aanbevelingen van Reporters Without Borders aan de EU.
In de commercial ‘The Night is Young‘ verwijst Heineken naar de voordelen van vaccinatie. Zo’n politieke stellingname in de marketing van een bedrijf is ongewoon, maar begrijpelijk. Want door de pandemie heeft het bierconcern aan omzet verloren. Kroegen en andere gelegenheden waar de producten van Heineken werden verkocht moesten noodgedwongen sluiten. Verhoogde omzet in de supermarkten compenseerde dat onvoldoende. Normalisering door vaccinatie is de weg terug naar hogere winst voor Heineken.
Paradox is dat bedrijven gebaat zijn bij rust en een open samenleving. Dat bevordert de handel. Door zich politiek uit te spreken doet Heineken in deze commercial het omgekeerde. Dat is echter verklaarbaar doordat het de stemmingmakerij en onrust van de tegenstanders van vaccinatie indirect aanspreekt. Want juist die bedreigen de harmonie, de sociale vrede en de open samenleving waarvan bedrijven optimaal kunnen profiteren. Onrust is niet in het belang van Heineken en daar neemt het stelling tegen. De boodschap van de commercial is: ‘The night belongs to the vaccinated. Time to join them.’
Still uit commercial ‘The Night is Young van Heineken‘, op 8 juli 2021 geplaatst op YouTube.
De commercial kan opgevat worden als een afkeurend commentaar op het gedrag en de houding van complotdenkers, anti-vaxxers en allerlei radicale linkse, rechtse en religieuze activisten die zich om uiteenlopende redenen tegen vaccinatie verzetten. De boodschap van de commercial is er een van genotzucht en zal voor de opponenten tamelijk plat tonen. De commercial presenteert een sfeer waarin genotzucht het hoogste goed is. Dat is een simpele boodschap.
Overigens zegt de commercial niet dat men zich moet laten vaccineren. Het suggereert alleen dat vaccinatie meer vrijheden biedt. Daarom hoeven de tegenstanders van vaccinatie zich niet direct aangesproken te voelen. Dat doen sommigen wel. De framing dat dit een ‘pro-vaccination promotion‘ is, zoals New York Daily News in een artikel zegt lijkt echter onterecht. Heineken maakt alleen publiciteit voor Heineken. Als daarbij politiek om de hoek komt kijken, dan dient dat uitsluitend om producten van Heineken te promoten, niet om een politiek standpunt te slijten. Maar een en ander kan toevallig samengaan.
Het wachten was dus op een reactie van de tegenstanders van vaccinatie. Sociale media zijn immers het domein bij uitstek voor hun ongenoegen. Heineken is een internationaal bedrijf dat die negatieve reacties van de complotdenkers en anti-vaxxers vooraf zal hebben ingeschat. Heineken lijkt dat goed te hebben gedaan, want op de top 50 van de Twitter Trends van 10 juli 2021 is #BoycottHeineken in de VS en het VK niet meer te vinden. De reactie tegen deze commercial was een storm in een glas bier.
Schermafbeelding van deel artikel ‘Minder gelovigen, geld en pastorale krachten: aartsbisdom Utrecht maakte moeilijk 2020 door‘ in het Katholiek Nieuwsblad, 8 juli 2021.
Afgelopen dinsdag 6 juli 2021 publiceerde het Aartsbisdom Utrecht het jaarverslag 2020. Er wordt een beeld in gegeven dat ondanks ‘praktische moeilijkheden en beperkingen die de coronapandemie met zich bracht‘ de betrokkenen zich goed hebben ingezet, maar dat het vechten tegen de bierkaai is. De middelen in geld en personeel zijn ontoereikend. De financiële situatie van het aartsbisdom is slecht en de ontkerkelijking eist zijn tol. Die zou in 2020 versneld zijn.
Uit statistieken van het CBS blijkt dat in 2019 20,1% van de Nederlandse bevolking aangaf Rooms-katholiek te zijn. In 2015 was dat nog 25,3%. In vier jaar heeft dus 20% van het aantal katholieken de kerk verlaten. Dat heeft te maken met de publiciteit over het kindermisbruik door pastoors en andere kaderleden van de kerk en de daaropvolgende deels mislukte pogingen van de kerkleiding om dat in de doofpot te stoppen. Het heeft ook te maken met natuurlijk verloop. De aanhang veroudert en de aanwas van jongeren blijft achter. In 2020 kwam daar de coronapandemie bovenop waardoor een nieuwe afkalving van het aantal katholieken als deel van de bevolking valt te verwachten. Het jaarrapport sorteert daar op voor. Het aartsbisdom Utrecht schetst een minderheidskerk die probeert te overleven.
Een recensie door Sjoerd Mulder in Trouw van het boek ‘Geloof en godsdienst in een seculiere samenleving‘ van de Belgische kardinaal Jozef De Kesel valt op te vatten als een aanvulling op het jaarrapport van het aartsbisdom Utrecht. De Kesel plaatst kanttekeningen bij de ontkerkelijking en ziet die niet als negatief. Mulder: ‘Sterker nog, volgens De Kesel moeten we rekening houden met de mogelijkheid dat het christendom wellicht uit ons werelddeel verdwijnt. Die verrassende optiek hangt samen met zijn overtuiging dat de westerse meerderheidskerk een historische uitzonderlijkheid was. Het is volgens hem veel natuurlijker, veel passender voor wat de kerk in wezen is, om als kerk marginaal te zijn, aan de rand van de maatschappij.’ De theorie van kardinaal De Kesel brengt het aartsbisdom Utrecht in praktijk.
De Kesel schetst het kader waarbinnen de Europese Rooms-katholieke kerk in de toekomst moet opereren. Niet het winnen van zieltjes of het verwerven van wereldse macht via de kerk is daarbij het doel, dus het streven naar meer, maar het tevreden zijn met wat het nu is. Een kleine, compacte kerk is waarde op zichzelf.
De Kesel: ‘Missionering betekent niet noodzakelijk christianisatie van de samenleving. Missionering mag niet verward worden met het herstel van een homogeen christelijke beschaving. De Kerk is niet geroepen om stilaan zelf de wereld te worden en de ganse samenleving in haar schoot op te nemen. De Kerk is de gemeenschap van christenen, niet de verzameling van de bevolking‘.
Deze teruggang naar het proberen te hervinden van een vroegere kern van een oude kerk is interessant. De Kesel heeft gelijk dat deze ontspannen omgang met de onvermijdelijke krimp van de kerk een nieuwe vrijheid biedt. Een minderheidskerk waar nu waarschijnlijk nog ongeveer 15% van de bevolking lid van is geeft ruimte om meer dan voorheen de eigen roeping te volgen. De pretentie van machtsuitoefening die toch niet meer succesvol kon worden gerealiseerd kan worden losgelaten.
Het secularisme biedt in Nederland en België alle godsdiensten en levensovertuigingen de garantie van de staat gelijkwaardig en waardig beschermd te worden onder de rechtsstaat. Dat is de verzekering voor de toekomst van de Rooms-katholieke kerken van Europa.
Villamedia meldt in het artikel ‘Café Weltschmerz wist video coronadebat wetenschapsjournalist Maarten Keulemans‘ het volgende medianieuws: ‘Wetenschapsredacteur Maarten Keulemans (Volkskrant) heeft zijn ergernis laten blijken over een door discussieplatform Café Weltschmerz verwijderde video van een gesprek tussen hemzelf en publicist en coronascepticus Ab Gietelink. Volgens Café Weltschmerz was het debat inhoudelijk niet goed genoeg.‘
De claim van Café Weltschmerz is onjuist. Keulemans slaat Gietelink in het gesprek knockout. Hij beschuldigt hem in het gesprek van populisme en Gietelink heeft daar geen antwoord op.
Uit het artikel van Villamedia blijkt dat nadat Café Weltschmerz de video van het gesprek tussen Gietelink en Keulemans offline heeft gehaald er een kopie circuleert die Yarno Ritzen ervan heeft gemaakt. Keulemans bedankt Ritzen daarvoor in een tweet. Deze video is hier te zien. Het maakt het mogelijk voor kijkers om zelf te controleren of de bewering van Café Weltschmerz klopt of uitsluitend dient om Ab Gietelink en de eigen agenda te beschermen.
Gietelink is een prominente presentator op Café Weltschmerz die sinds begin 2020 COVID-19 als aandachtsterrein heeft gekozen en daarmee een nieuwe alternatieve loopbaan probeert op te bouwen. Hij is van oorsprong theatermaker zonder medische expertise.
Gietelink trekt in eigen kring met een schare van vaste medestanders voortdurend de wetenschap, de politiek en de media in twijfel. Ook dat verwijt Keulemans hem en daar heeft Gietelink geen weerwoord op. Keulemans verwijt Gietelink dat hij voortdurend beschuldigingen over ‘de media’ ventileert zonder concreet te worden, zodat media zich niet verdedigen kunnen tegen deze ongerijmde aantijgingen.
Feit dat Café Weltschmerz deze video verwijdert geeft aan dat het zelf precies doet wat het ‘de media’ verwijt. Namelijk, selectief en eenzijdig te werk gaan. Feitelijk zijn ‘de media’ pluriformer en geven meer ruimte aan ‘tegengeluid’ dan Café Weltschmerz dat vrijwel uitsluitend vanuit een gesloten wereldbeeld voor eigen parochie preekt. Media hanteren een professionele code en zijn daardoor verplicht zich aan een aantal gedragsregels te houden, terwijl Café Weltschmerz dat niet doet.
Ab Gietelink is de prediker die ontmaskerd wordt als inhoudsloos en demagogisch. Keulemans prikt dat keihard door.
Het is duidelijk waarom Café Weltschmerz dit gesprek heeft verwijderd. Gietelink heeft geen argumenten en dat wordt hem door Keulemans verteld. Café Weltschmerz kan de video niet online laten staan omdat daardoor de bodem onder de eigen agenda wordt weggeslagen. Met terugwerkende kracht blijkt er namelijk uit dat wat Gietelink in tientallen video’s over de medische, publicitaire, politieke en andere aspecten van COVID-19 heeft beweerd niet onderbouwd is en geen basis in de werkelijkheid, maar in zijn eigen fantasie vindt. Dat dient de harde kern van kijkers van Café Weltschmerz onthouden te worden omdat het schadelijk is voor de geloofwaardigheid van Gietelink en Café Weltschmerz.
George Knight 