Personeel dringt in ‘Rapportage grensoverschrijdend gedrag Museum de Fundatie’ aan op vertrek directeur en Raad van Toezicht

Wobbe Alkema, Diepzeefiguren (1947). Drukwerk. Collectie: De Fundatie Collectie.

Als de (kunst)journalistiek het oppakt, dan is er de komende dagen media-aandacht voor Museum de Fundatie in Zwolle. Want medewerkers en oud-medewerkers hebben het stuk ‘Rapportage grensoverschrijdend gedrag Museum de Fundatie‘ (11 maart 2022) van binnen uit naar buiten gebracht waarin ze de angstcultuur van het museum en wat ze zien als het falen van directeur Ralph Keuning, plaatsvervangend directeur Sarah Voss en de Raad van Toezicht met voorzitter Roger van Boxtel (sinds 2015) beschrijven. Daarnaast is er interim zakelijk directeur Rob Zuidema die hoewel goedwillend de kennis, kunde en tijd zou missen om een verschil te maken. Zie bij reacties voor integrale tekst van de Rapportage.

Volgens deze personeelsleden zouden Keuning, Voss en de gehele Raad van Toezicht af moeten treden. Keuning is in dit verhaal de kwade genius die de medewerkers al jaren intimideert en onheus bejegent, Voss een meeloper van de directeur en de Raad van Toezicht een orgaan dat goedpraat en nalatig handelen door de directeur niet te corrigeren onder het tapijt veegt en nu volhoudt dat de situatie nog te repareren valt. Een onafhankelijk onderzoek dat in opdracht van de Raad van Toezicht najaar 2021 werd verricht maakte het niet openbaar, zodat (en opdat) het personeel niet geïnformeerd werd en daar voor de zoveelste keer een bewijs in zag dat het in haar klachten niet serieus genomen wordt.

In een reconstructie van de gebeurtenissen beschrijft de Rapportage hoe een jarenlange angstcultuur binnen het museum en een wegkijkcultuur van de Raad van Toezicht, en dan in het bijzonder voorzitter Roger van Boxtel, tot de huidige situatie hebben geleid. Dat wegkijken resulteert in verzwijgen en in de doofpot stoppen.

Een en ander doet denken aan het Wereldmuseum onder directeur Stanley Bremer. Meelopers werden bevorderd en inhoudelijk sterke medewerkers ontslagen. Het gevolg is dat Museum de Fundatie nu geen enkele conservator meer heeft.

Een oplossing om de impasse te doorbreken zou kunnen zijn om de eind 2021 versterkte Rekenkamercommissie Zwolle in opdracht van de gemeenteraad een onderzoek te laten verrichten naar het vermeende falen van directie en Raad van Toezicht en een uitweg uit de impasse te schetsen. Zoals de Rotterdamse Rekenkamer in 2015 deed naar het opereren van het Wereldmuseum.

Uitzonderlijk is dat Museum de Fundatie via de Hannema de Stuers Fundatie eigenaar is van de eigen collectie, maar niet van de gebouwen. Van de gemeente Zwolle krijgt het museum subsidie. Uit een bericht uit 2005 in de Stentor blijkt dat het toen ook al rommelde bij het museum. Toen vooral in de relatie met gemeente Zwolle en provincie Overijssel. De Rapportage stelt vast dat de angstcultuur onder de vorige directeur ook al bestond. Die geschiedenis verklaart waarom een directieve directeur die naar buiten toe relatieve continuïteit en rust biedt zolang zijn gang kon gaan, politieke steun kreeg en zelfs nu nog de hand boven het hoofd wordt gehouden.

De meldingen van het personeel zijn anoniem. Dat is niet sterk. De kwestie blijft daarom steken in een patstelling tussen Raad van Toezicht en personeel. Dat is zowel voor het personeel als het museum geen duurzame situatie. Artikelen van van De Stentor van 22 januari 2022 en RTV Oost van 23 februari 2022 schetsten de grieven van het personeel, maar leken onvoldoende om het Zwolse establishment in beweging te brengen.

Of de Rapportage dat wel bewerkstelligt is de vraag. En de hoop van personeel en oud-personeel dat het beste voorheeft met Zwolle en Museum de Fundatie.

Jeanet Nijhof (PVV Hengelo): ‘Want als je ondernemer bent, moet je zelf je broek ophouden. Dat vind ik voor kunstenaars hetzelfde’

Sommige politici zeggen dat de overheid een bedrijf is. Maar de overheid is geen bedrijf, kan geen bedrijf zijn en zal nooit een bedrijf zijn. Dezelfde politici zeggen soms ook dat kunstenaars ondernemer zijn. Zoals Jeanet Nijhof van de PVV Hengelo op een bijeenkomst (in hedendaags jargon: een meet up) over kunst en cultuur die plaatsvond op 8 maart 2019 in Diepenheim. RTV Oost organiseerde het en deed er verslag van.

Jeanet Nijhof dus. Ze zegt: ‘Ik denk dat de basis is dat je jezelf, dus ook de kunstenaars, zichzelf heel serieus moeten nemen. Wat meer business wise naar hun vak moeten gaan kijken. Want als je ondernemer bent, moet je inderdaad ook zelf je broek ophouden. Dat vind ik voor kunstenaars precies hetzelfde.‘

Jeanet Nijhof verwoordt een politieke mening die in het patroon van de rechtse partijen PVV, VVD, CDA en FvD past. Ze hebben het er altijd over wat kunst kost, nooit wat het oplevert en wat voor zinvolle functie het in de samenleving heeft. Deze partijen zijn selectief. Overheidssubsidies voor politieke partijen aanvaarden ze graag omdat ze weten dat een politicus geen ondernemer kan zijn. Overheidssubsidies of belastingfaciliteiten voor belangengroepen die hun achterban vormen, zoals landbouwers, bankiers of ondernemers strooien ze graag rond om die achterban aan zich te binden. En omdat ze weten dat boeren, bankiers of ondernemers niet altijd ondernemer kunnen zijn en ze soms hun tegenvallende oogst, conjuncturele tegenslag of bedrijfsrisico willen laten compenseren door de overheid. Die dan ook gelijk met tientallen miljarden euro’s te hulp schiet.

Kom daar eens om bij professionele kunstenaars. Die zichzelf en hun kunst heel serieus nemen. Ze worden door Jeanet Nijhof beschouwd als een type ondernemer dat zelfs in ondernemend Nederland niet bestaat. Dat hangt van overheidssubsidies aan elkaar.  Jeanet Nijhof probeert de kunstsector een model op te leggen dat elders in de samenleving in die onverdunde vorm niet bestaat. Jeanet Nijhof tekent een zuiver kapitalistisch systeem dat in het polderende, corporatieve Nederland nooit wortel heeft geschoten of ooit heeft bestaan.

Jeanet Nijhof denkt dat kunstenaars niet zakelijk naar hun professie kijken en geeft met haar sound bites te kennen dat ze geen idee heeft waarover ze praat. Zo wordt het nooit wat tussen kunstenaars en politici. Wederzijds respect ontbreekt. Dat is minder erg dan de sprookjes waar Jeanet Nijhof ons in wil laten geloven.

Foto: Still uit video met Jeanet Nijhof (PVV Hengelo) van RTV Oost in artikel ‘Kunst kost geen geld, het levert juist geld op!’ van RTV Oost, 9 maart 2019.

Nieuw particulier Zero-museum moet in Deventer jaarlijks 100.000 bezoekers trekken. Ook met Armando

De gemeente Deventer krijgt in het voormalige Hegius-schoolgebouw in 2020 een nieuw particulier museum dat is gewijd aan de Zero-beweging. De naam is EICAS Museum, dat betekent ‘European Institute for Contemporary Art en Science‘. Diepenvener Koos Hoogland en Deventer vastgoedondernemer Gaby Bosch zijn de initiatiefnemers.

Hoogland denkt straks ‘moeiteloos’ 100.000 bezoekers per jaar te halen, aldus een bericht van RTV Oost. Hij moet concurreren met De Fundatie in Zwolle, More in Gorssel, Kröller-Müller in Otterlo en Coda in Apeldoorn. In het complex komen ook appartementen en penthouses om het plan financieel rond te krijgen. Oud-museumdirecteur Diana Wind is in de Raad van Advies de museale expert.

Kortom, het betreft een particulier initiatief met commerciële en artistieke belangen dat het gemeentebestuur van Deventer omarmt. Opvallend en tekenend voor de ontstaansgeschiedenis is dat vastgoedwethouder Jan Jaap Kolkman namens het gemeentebestuur verantwoordelijk is voor dit project en niet cultuurwethouder Carlo Verhaar. Kolkman worstelt zichtbaar met de terminologie van de kunstsector en suggereert dat de Zero-kunst hedendaagse en actuele kunst is en niet historisch gefundeerd. Maar het omgekeerde is waar.

Volgens Hoogland wordt de collectie ‘samengesteld uit de verzamelingen van verschillende collectioneurs’. Ook de naam Armando valt. De Armando Stichting is sinds het verbreken van de bruikleenovereenkomst in maart 2018 met het inmiddels failliet gegane Museum Oud-Amelisweerd in Bunnik op zoek om haar collectie van Armando’s werken in een ander museum onder te brengen. Die plek lijkt nu gevonden in Deventer.

Kunstmanifestatie ‘Rondom Waalkens’ in Oost-Groningen. Land art

Op 17 juni gaat de manifestatie ‘Rondom Waalkens’ van start in het Groningse Oldambt/ Finsterwolde. Een initiatief van Stichting ‘Bewogen Aarde’ die dient als ’trekker voor projecten’. Dan gaat ook de documentaire ‘Boer tussen kunst en koren’ van Buddy Hermans en Lejo Siepe in première. Over de legendarische Groningse boer en galeriehouder Albert Waalkens (1920 – 2007). Een productie van de Stichting Beeldlijn.

De manifestatie lijkt een bevestiging van de recente herwaardering en reprise van de land art die ontstond in de jaren ’60 (vdve). Niet toevallig een kunststroming die de ruimte nodig heeft en daarom het best gedijt in dun bevolkt gebied. Dus aan de marge van Nederland. Een initiatief als beeldentuin Anningahof van Hib Anninga of Land Art Flevoland zijn andere voorbeelden van Nederlandse land art. Naast uiteraard het iconische Broken Circle/Spiral Hill (1971) van de Amerikaanse land art pionier Robert Smithson in Emmen.

PVV Overijssel is tegen overheidssubsidie voor kunst en cultuur

Volgens Rafael de Wit van PVV Overijssel is zijn partij ‘principieel niet tegen kunst of cultuur‘, maar wel tegen overheidssubsidie ervoor. Dat omvat ook bibliotheken, muziekscholen, talentontwikkeling of cultuureducatie. De Wit is in Overijssel verantwoordelijk voor onder meer de portefeuille Cultuur en Sociaal. Hij meent dat elke onderneming of culturele instelling ‘innovatief moet zijn’ en ‘zijn geld bij derden dient te halen en zijn handje niet op te houden bij de provincie’. De Wit concludeert  ‘Er is geen probleem. Want het probleem ligt bij de subsidie op zich’. De kwestie waar het over gaat is het noodlijdende Kermis- en Circus Museum in Steenwijk.

De PVV is niet principieel tegen overheidssubsidie. Zo concludeerde NRC in 2013 in een bericht dat de partij 80.000 euro subsidie in strijd met de regels had besteed: ‘De PVV krijgt subsidie voor fractieondersteuning, jaarlijks tussen de 1,5 en 2 miljoen euro.’ Dit benadrukt de vraag op waarom de PVV tegen overheidssubsidie voor kunst en cultuur is, terwijl het niet tegen overheidssubsidie voor de PVV is. De PVV als partij is blijkbaar niet innovatief om voor het eigen functioneren geld bij derden op te halen. Dat duidt op onzuivere principes.

Of het mogelijk is om principieel tegen kunst en cultuur te zijn zou een vervolgvraag kunnen zijn. Want als onder cultuur wordt verstaan alles wat de mens schept, inclusief de woonomgeving en fabrieksproducten, dan is iemand die tegen kunst en cultuur is iemand die is tegen wat de mens schept. Dat zet de economie in een klap stil. Een onhoudbaar standpunt. Daarnaast blijft het een raadsel waarom de PVV die hamert op nationale identiteit, de positie van de Nederlandse taal en de Nederlandse eigenheid dat deel van de Nederlandse kunst en cultuur dat de Nederlandse identiteit zou kunnen helpen versterken niet actief wenst te ondersteunen.

Opinie zonder feiten. Over Koen Vanmechelen in Enschede. De straat spreekt

Dit item is opinie zonder feiten. Er wordt niet duidelijk gemaakt wat de elementaire feiten zijn. Zeg maar, het klassieke wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe van de journalistiek. Kunstkenners kunnen vermoeden dat het om een tentoonstelling van Koen Vanmechelen in Enschede zal gaan. Dat blijkt zo te zijn, zijn doorgefokte kippen zijn te zien op de tentoonstelling ‘How on earth should this be art?’ van Tinkebell in Concordia. De toelichting van lokale zender TV Enschede FM geeft informatie die het item ontbeert. Dat is opiniërende journalistiek die ooit door communicatie-hoogleraar Anne van der Meiden ter discussie werd gesteld over de Tour de France. Urenlange beschouwingen over randverschijnselen en emoties, maar wie de rituitslag wilde vernemen kon die nergens vinden. De journalistiek gaf die niet meer. Opinie zonder feiten, journalistiek die niet eens toekomt aan ‘alternatieve feiten’. En de kunst van Koen Vanmechelen? Die is afgelopen jaren in Nederland al op vele plekken te zien geweest. Geen haan die er nog naar kraait. Op de journalisten van TV Enschede FM na die denken dat kippen op een kunsttentoonstelling iets bijzonders zijn en daarom de opinie van de vox populi in stelling brengen. Zo’n item wordt lekker makkelijk gevuld. Toch? Kwestie van kip of ei.

Living Village Festival krijgt subsidie, maar geen vergunning van Wierden. Nu verplaatst naar Dalfsen

Waar loopt het op stuk? Het Living Village Festival zou van 16 tot en met 18 september 2016 plaatsvinden op het Lageveld in Wierden, maar is verplaatst naar Dalfsen. De organisatie geeft een verklaring met de vermelding ‘URGENT’, zoals hieronder blijkt: ‘De gemeente Wierden heeft twee dagen voor de opbouw alle vergunningen alsnog afgewezen op grond van onduidelijke ‘veiligheidsredenen’. Waar zij ons eerst hebben uitgenodigd en ons zelfs subsidie hebben verleend, krijgen wij nu abrupt een harde NEE.’ Eind goed al goed: ‘De gemeente Dalfsen heeft ons aangeboden dat wij per direct een vergunningsaanvraag in mogen dienen voor het evenemententerrein in Dalfsen, welke als een magisch toeval grenst aan het bos waar we zelf in wonen!!’ In een spoedoverleg zullen de vergunningen aangepast worden zo laten de initiatiefnemers weten.

In de video van RTV Oost zegt de loco-burgemeester van Wierden het ‘geweldig‘ te vinden als het Dalfsen lukt wat zijn gemeente niet lukte. Werkelijk? Dat klinkt niet erg geloofwaardig. In Wierden lijkt de maakbaarheid te botsen op de regelgeving. Overheden dekken zich in en willen risico’s uitsluiten. Maar zoals dit voorbeeld aangeeft zijn er toch verschillen. Dalfsen met PvdA’er burgemeester Han Noten die erom bekend staat naar de burgers te willen luisteren geeft meer ruimte. En wil minder van bovenaf sturen. Een kwestie van mentaliteit.

Foto: Schermafbeelding van verklaring van het Living Village Festival.

Kunstcentrum in Hengelo toont geen aanstootgevende kunst die in strijd is met goede smaak, fatsoen of goede zeden

HeArtGallery in Hengelo biedt naar eigen zeggen sinds begin 2016 ‘ruime expositiefaciliteiten voor beeldende kunst, maar ook voor vormen van toegepaste kunst en al haar facetten. De organisatie ziet HeArtGallery als de ontmoetingsplaats voor kunstenaars en vormgevers met een breed publiek. Naast expositiefaciliteiten wordt er in het gebouw een kunstuitleen ondergebracht, is er ruimte voor kunsteducatieprojecten, lezingen en workshops en worden producten, gemaakt door kunstenaars en vormgevers, voor verkoop aangeboden.’

Nu heeft HeArtGallery een uitnodiging aan kunstenaars voor de tentoonstelling Hengelo Toont die in maart 2016 opent de deur uitgedaan die haaks staat op wat kunst is en waar het voor dient te staan. De uitnodiging die in een artikel in Tubantia wordt geciteerd meldt dat de organisatie zich het recht voorbehoudt ‘ten alle tijde een werk te weigeren indien deze (…) in strijd is met de goede smaak, het fatsoen of de goede zeden.’ Desgevraagd laat voorzitter Willy Koebrugge aan Tubantia weten dat men ‘daar niets achter moet zoeken’. Koebrugge gaat verder: ‘Alles moet kunnen, in principe. Het is niet onze intentie om kunstenaars aan banden te leggen, kunst is vrijheid. Als het maar niet aanstootgevend is voor het grote publiek.’

Hiermee spreekt Koebrugge zichzelf tegen en maakt hij zich ongeloofwaardig als voorzitter van HeArtGallery. Want het is van tweeën een: Of een culturele instelling geeft de kunstenaars volledige vrijheid of niet. Meer smaken zijn er niet. Zijn verwijzing naar goede smaak, fatsoen of goede zeden is om verschillende redenen ongelukkig. Naast het feit dat het de bewegingsruimte van kunstenaars inperkt en vrijheid vervangt door burgerlijkheid zijn het ook nog eens hoogst subjectieve begrippen waarvan de interpretatie niet bij voorbaat vaststaat. Goede smaak, fatsoen of goede zeden is niet meer dan een normatieve opvatting van een specifieke sociale klasse. Koebrugge en mogelijk ook andere bestuursleden van HeArtGallery hebben zich bij de start van dit initiatief gelijk al onmogelijk gemaakt. Koebrugge is niet de juiste man op deze plaats. Niet omdat hij een fatsoensridder zou zijn, maar omdat hij het diepste wezen van wat kunst is overduidelijk niet begrijpt.

Foto 1: Schermafbeelding van artikel ‘Liever geen Hengelose kunst ‘in strijd met goede smaak’’ in Tubantia, 5 januari 2016.

Foto 2: Werk ‘Queen’ (2015) van de in Hengelo wonende kunstenaar Remco Dikken.

Rommeltje in Almelose politiek. Procesbegeleider Franken ontkent: het is het buitenbeeld

Almelo heeft een gemeenteraad met 35 leden die 15 fracties vormen: CDA (7 zetels), LAS (6 zetels), PvdA (3 zetels), SP (3 zetels), VVD (3 zetels), D66 (2 zetels), ChristenUnie (2 zetels), Gerritsen/Isendoorn (2 zetels), Lijst Çete (1 zetel), PVA (1 zetel), Almelo Centraal (1 zetel), Leefbaar Almelo (1 zetel), GroenLinks (1 zetel), Partij Pro Almelo (1 zetel) en Bolhuis (1 zetel). Het college verkeert sinds vorige maand in crisis ‘nadat twee van de vijf wethouders opstapten en collegepartij D66 zich opsplitste’ aldus een bericht op RTV Oost.

Er komt in Almelo een minderheidscollege van CDA, PvdA en SP. Met 13 zetels zijn dat er 5 te weinig voor een meerderheid. Zodat het gemeentebestuur democratische legitimatie mist. Ex-raadslid van het CDA en ‘procesbegeleider collegevorming’ Rob Franken is het niet eens met de constatering dat het een rommeltje is in de Almelose politiek. Zijn antwoord is te veelzeggend en representatief voor de partijpolitiek om niet te citeren: ‘Ja, dat is het buitenbeeld. En ik moet eerlijk bekennen, voordat ik aan dit proces begon had ik dat beeld ook een beetje. Wat moet je nou met 15 fracties en dan zoveel eenmansfracties? Maar ik kijk er echt fundamenteel anders naar. En vanavond in het debat was het te merken.’ Het buitenbeeld of de waarheid?

Maar al te vaak zeggen politici dat burgers het verkeerd begrijpen als deze een andere mening hebben. Politici geven grif toe dat ze verkeerd communiceren of verkeerd begrepen worden, maar bijten nog liever hun tong af dan toe te geven dat ze er inhoudelijk naast zitten of met elkaar een rommeltje van maken. Tekenend is dat in Almelo zelfs de ‘procesbegeleider collegevorming’ een defensieve houding aanneemt door de partijpolitiek in bescherming te nemen. Franken beseft zelf niet deel van het probleem te zijn. Het geeft te denken dat juist hij de oplossing moet brengen. Verhelderend voor de eenzijdige blik van de partijpolitiek op de samenleving. 

Onzorgvuldig bestuur van gemeente Hengelo in de zaak Beernink

RTV Oost geeft een overzichtelijk verslag over het handelen van de gemeente Hengelo in de zaak Beernink. Het gaat over een bestemmingsplan waarmee het gesjoemeld zou hebben. De Utrechtse advocaat Bernard Tomlow is scherp en duidelijk: ‘de Beerninks zijn ongelofelijk genaaid door de gemeente Hengelo‘. De gang van zaken duidt op een gesloten en angstige bestuurscultuur op het stadskantoor in Hengelo. Burgemeester Sander Schelberg (VVD) en de commissievoorzitter blijken niet bereid een interview voor de regionale omroep te geven. Het college wordt gevormd door SP, D66, CDA en PvdA. Volgens Tomlow roept het onzorgvuldig bestuur van het gemeentebestuur het wantrouwen van de burger op. Je kunt het niet meer flikken in 2015. Of toch wel in Hengelo? Commissaris van de koning Ank Bijleveld (CDA) heeft geweigerd om te bemiddelen.