Een petitie roept op om hoger opgeleiden een zwaardere stem geven bij de verkiezingen. De reden daarvoor zou zijn dat hoger opgeleiden ‘een grotere focus hebben op gedeelde welvaart en meer over hebben voor het collectief’ en ‘politieke standpunten op een benodigd abstract niveau bekijken, waardoor niet alleen sociale aspecten, maar ook economische, milieu en andere aspecten mee gewogen worden in een gerechtigde keuze.’ Deze petitie moet op praktische, electorale, politieke en maatschappelijke redenen ernstig afgeraden worden.
Het is juist dat naar verhouding veel lager opgeleiden zich makkelijk voor een karretje laten spannen. Dat speelde een rol bij de Brexit en de verkiezing van Donald Trump tot Amerikaans president. De keerzijde ervan is dat de zogenaamde ‘deplorables’ -die volgens Hillary Clinton de helft van Trumps electoraat uitmaakten- niet overtuigd konden worden door een betere kandidaat. Een analyse wijst uit dat beslissend voor de strijd niet de aanwezigheid van de deplorables, Trump of het LEAVE-kamp was, maar het ontbreken van een geloofwaardig en krachtig alternatief. Zowel Clinton als David Cameron waren gemankeerde kandidaten die hun eigen zaak slecht vertegenwoordigden. Het is onterecht om daar achteraf de lager opgeleiden de schuld van te geven. Niet de deplorables die op Trump of voor de Brexit stemden waren incompetent, maar dat waren de campagnes van Clinton en Cameron die de deplorables geen alternatief boden.
Hoe het systeem in de praktijk moet werken valt lastig te zien. Krijgt een academische opgeleide 10 stemmen bij promotie en 9 stemmen bij een voltooide academische opleiding, een HBO’er 7 stemmen, een MBO’er 6 stemmen, een VWO’er 5 stemmen, een Havist 4 stemmen en iemand met basisschool 2 stemmen en zonder basisschool 1 stem? Dan zijn er nog de diploma’s van beroepsopleidingen en de buitenlandse diploma’s die in het systeem ingepast moeten worden. Evenals degenen die door zelfstudie en werkervaring maar zonder veel opleiding of een afgebroken studie een positie hebben verworven. Dat wordt een bureaucratie op zichzelf.
Het idee dat een hoger opgeleide meer politieke kennis, meer politieke interesse en meer politieke vaardigheden heeft kan niet voetstoots aangenomen worden. Zelfs als het in grote lijn waar is zijn dat niet de enige aspecten die tellen. Een hogere opleiding kent ook nadelen. Zoals een mate van wereldvreemdheid en het wegkijken voor de problemen van de onderkant van de samenleving of een hoge mate van betutteling. Electoraal is het systeem onrechtvaardig omdat het bepaalde partijen met veel hoger opgeleiden in de achterban bevoordeelt. Zoals GroenLinks en D66 die sterk vertegenwoordigd zijn in studentensteden. En de PVV en SP zullen benadeeld worden om op deze partijen naar verhouding veel lager opgeleiden stemmen.
GeleerdStemmen komt met deze petitie omdat de democratie zou falen. Deze petitie is een reddingspoging om het tij van populisme te keren. Maar het is nog maar helemaal de vraag of de democratie faalt. En zo ja, waarom de democratie faalt. Het lijkt er eerder op dat de incompetentie niet bij de lager opgeleiden maar in de beroepspolitiek of de politieke partijen getraceerd moet worden. Niet de rol van de lager opgeleiden, maar de rol van de hoger opgeleide beroepspolitici die zich middelmatig gedragen lijkt het grote probleem van de westerse democratieën. In de VS waren het niet Trump of de deplorables die tot de verkiezing van eerstgenoemde leidden, maar een falende Democratische partij die een geloofwaardige kandidaat (Bernie Sanders) met steun van het volk inruilde voor een slechte kandidaat van het establishment (Hillary Clinton). Dat de kiezers dat niet pikten is begrijpelijk en geeft het falen van de analyse van GeleerdStemmen aan.
Het is goed dat dit debat door GeleerdStemmen wordt gevoerd. Wellicht is het als provocatie bedoeld. Het is duidelijk dat er iets moet veranderen aan de representatieve democratie. Die moet echter niet hoger opgeleid, maar lager opgeleid worden. Representatiever en minder ambtelijk. Weg van onnatuurlijke kronkelingen die een gekunsteld spel in zichzelf zijn geworden richting samenleving. Met gezond verstand dat op geen enkele opleiding onderwezen wordt maar in het dagelijks leven geleerd wordt. Door hoger en lager opgeleiden.
Foto 1: Schermafbeelding van deel petitie ‘Geleerd stemmen, stemrecht afhankelijk van educatieve achtergrond’.
Foto 2 en 3: Schermafbeelding van FB-pagina ‘GeleerdStemmen’.
George Knight 