Hoe Lavabit de Amerikaanse overheid weerstaat en moet sluiten

Lavabit is een dienst die het versturen van versleutelde e-mails mogelijk maakt. Maar onder druk van de Amerikaanse overheid heeft het haar operaties opgeschort. Het moest de zogenaamde SSL-certificaat sleutels aan de FBI geven. Dat weigerde oprichter Ladar Levinson. Alles draait om klokkenluider Edward Snowden die klant van Lavabit was. De NSA kon z’n versleutelde e-mails niet kraken en klopte daarom aan Lavabits deur.

Het is Levinson op straffe van gevangenisstraf of een fikse boete verboden om in de openbaarheid precies te vertellen waartoe de Amerikaanse overheid hem wilde dwingen. Ook mag-ie niet bevestigen dat het de FBI om Snowden te doen was. Zodat-ie ook geen contact mag leggen met parlementsleden om z’n zaak te bepleiten.

De kwestie roept de vraag op wat voor rechtsstaat de VS is waar een verdachte zonder beroepsmogelijkheid het recht onthouden wordt zich te verdedigen. Uit wat Levinson wel in de openbaarheid mag zeggen kan opgemaakt worden dat andere Amerikaanse internetbedrijven toegeven aan druk van de overheid en met de geheime diensten samenwerken. Ook zij mogen dat niet naar buiten brengen. Dat roept weer zorgen op over aantasting van de privacy en de betrouwbaarheid van internet. De kwestie-Lavabit tast de geloofwaardigheid van de regering-Obama nog verder aan dan deze sinds de onthullingen van Edward Snowden al is.

Kan Europa zich politiek, economisch en mentaal losmaken van VS?

Het Texaanse bedrijf Lavabit dat versturen van versleutelde emails mogelijk maakt schort haar acties op. In een verklaring zegt topman Ladar Levinson waarom. Hij verloor een juridische strijd en moet de encryptie ‘uitzetten’ of gegevens van z’n klanten overleggen. Onder wie Edward Snowden om wie het de Amerikaanse overheid vermoedelijk te doen is. Levinson weigert dat en ziet sluiting als enige weg. Het is hem verboden om over de details naar buiten te treden. Levinson raadt iedereen af gegevens nog toe te vertrouwen aan een bedrijf met fysieke banden in de VS. Ook het vergelijkbare Silent Circle heeft haar diensten preventief gestaakt ‘to prevent spying’. Zie ook hier. Glenn Greenwald zet de details uiteen in een recente Guardian-column.

Door de hechte samenwerking van Silicon Valley met de NSA wordt nu ook bij het grote publiek bekend dat de privacy bij Apple, Google, Microsoft en de Amerikaanse techbedrijven die fysiek in de VS zijn gevestigd niet in goede handen is. Hoewel de samenwerking angstvallig uit de publiciteit wordt gehouden sijpelt er voldoende informatie naar buiten om te concluderen dat overheid en bedrijfsleven onder een hoedje spelen. Bedrijven als Lavabit of Silent Circle die dat niet willen voelen zich gedwongen hun bedrijf te sluiten. De schatting is dat de Amerikaanse ‘cloud computing industrie‘ door deze negatieve publiciteit en het verlies aan geloofwaardigheid de komende drie jaar tussen 21 en 35 miljard dollar aan omzet verliest. Waar kan dat geld heen?

Dit verwachte verlies aan omzet van Silicon Valley roept de vraag op wat de kans is op een (Noord)-Europese ‘cloud computing industrie‘ die financieel, politiek en fysiek los van Amerikaanse overheid of bedrijfsleven opereert. Inclusief haar partners. Wat is de kans op een autonome Europese industrie die de privacy van gebruikers garandeert, encryptie toestaat en overheden buiten de deur houdt? De crisis biedt Europa kansen.

Hoewel nog veel onduidelijk is en een onderzoek van toezichthouder CTIVD naar het opereren van de veiligheidsdiensten AIVD en MIVD in het najaar verschijnt lijkt de Nederlandse politiek achter de NSA aan te lopen. Voor de eigen nationale veiligheid vertrouwt Nederland op de techniek van de VS en durft het niet op eigen benen te staan. Daarmee blijft het afhankelijk van de VS, ontwikkelt het met anderen geen alternatief en wordt Nederland tegen wil en dank meegetrokken in het massaal schenden van de burgerrechten.

Kan Nederland een omslag helpen maken en een en ander combineren? Alles strikt beredeneerd vanuit het Nederlandse belang. Bij voorkeur in samenwerking met het Duitse bedrijfsleven en de Duitse overheid. Het gaat dan om 1) ontwikkelen van een ‘cloud computing industrie’ voor consumenten naar Rijnlands model dat de privacy van burgers weer zoals voorheen garandeert; 2) ontwikkelen van ICT-spionageprogramma’s met andere Europese overheden die zowel juridische garanties, autonomie los van de VS als doelmatigheid combineert; 3) terugwinnen aan eigen juridisch eigendom over de infrastructuur aan kabels en afluistercentra die onder Europese autonomie worden gesteld en 4) politiek en mentaal afstand willen nemen van de VS.

Het kabinet-Rutte heeft in de openbaarheid nog geen inhoudelijke toelichting gegeven op de onthullingen over de Amerikaanse spionage en de eigen betrokkenheid daarbij. Mogelijk omdat het gedwongen wordt door de VS om over de geheime programma’s te zwijgen. Nederland kan dit goedmaken door in samenwerking met Duitsland het initiatief te nemen voor een Europees project dat afstand neemt van de VS. Het bevordert de economie omdat het voor veel hoogwaardige banen zorgt. Het bevordert het zelfbeeld van een politiek lamgeslagen Europa dat naar de pijpen van de VS danst zoals bleek toen Europese landen het vliegtuig van de Boliviaanse president Evo Morales tegenhielden. Het is in lijn met de mentaliteit van een menselijk Europa waar de burger telt. Europa heeft nu de kans om zich politiek, economisch en mentaal los te maken van de VS.

Foto: Telegraafkamer van het Mundaneum te Brussel. Zie hier voor ‘Mundaneum, Paul Otlet en Alle Kennis van de Wereld‘.

Occupy en middenklasse vinden elkaar in kleinere publieke sector

In VPRO’s Tegenlicht zegt ondernemer en miljonair John Fentener van Vlissingen dat de Occupy-beweging voor een groot deel gelijk heeft. Hij zou er bijna zelf een tentje bijzetten. Raken de machtigen en machtelozen elkaar? Wie maken feitelijk het tussengebied uit? Occupy symboliseert een nieuwe opvatting van burgerschap. Deels uit idealisme, deels gedwongen omdat de  herverdeling van macht en productiemiddelen stagneert. Een jonge generatie wordt buiten de deur gehouden. Maar ook anderen. Da’s het gevolg van een bewust proces.

Wie is de vijand van Occupy en van de anderen met gelijklopende belangen? Da’s iedereen die met een greep naar de macht de zeggenschap in de publieke sector naar zich toe heeft getrokken. En niet meer afstaat. Overheidsgeld houdt die motor draaiende. Hoe meer volume, hoe onoverzichtelijker de geldstromen en de controle erop worden. Verspilling loont. Niet stroomlijnen, maar compliceren is het instrument van deze belanghebbenden. Omdat de middenklasse met belastinggeld in meerderheid de motor van de publieke sector smeert is het de natuurlijke bondgenoot van Occupy. Door een cultuurverschil beseft het dat nog niet. Geholpen door de gevestigde media die de gevestigde belangen verdedigen en Occupy meestal verketteren.

Hoogleraar corporate governance bij Nijenrode Paul Fentrop schreef afgelopen zaterdag een NRC-artikel ‘De elite werd een kongsi die voor zichzelf zorgt‘. Trouwens een bijzondere plek omdat Paul Frentrop ooit de journalistiek van de NRC laakte en NRC-redacteur Menno Tamminga op zijn beurt vragen zette bij de integriteit van Frentrop. Hoe dan ook toont Frentrop overtuigend aan dat ‘de semipublieke mismanagers op een vulkaan vol borrelend ongenoegen leven’. Die overbodige laag van managers in de semipublieke sector die ondernemer spelen zonder eigen risico te lopen. Ingedekt en ingelikt als lid van een politieke partij.

Wat is de oplossing? De publieke sector moet minder zwaar worden. Deze dreigt onder druk van de crisis en de veelverdieners te bezwijken. Ze teren op de beurs van de belastingbetaler. Bijstandsgerechtigden en werklozen worden gekort. De Occupy-generatie komt niet aan de bak. De veelverdieners blijven door hun politieke dekking buiten schot terwijl ze een groter beroep op de schatkist doen. Een en ander kan bereikt worden door overbodige managers te ontslaan en bestuurslagen te schrappen. Een kleine compacte overheid kan dan belastingen verlagen, de economie stimuleren en zorgen dat het geld terechtkomt waar het nodig is.

Is zo’n oplossing binnen handbereik? Nee. De gevestigde belangen in politieke partijen, semipublieke sector en media houden dat uit alle macht tegen. Als een geheim genootschap dat immer indirect reageert. Zo praat de VVD over een terughoudende overheid en lagere belastingen, maar zadelt het de burger op met een BTW-verhoging van 2% en andere lastenverzwaringen. De overeenkomst tussen een echte ondernemer als Fentener van Vlissingen en Occupy is duidelijk. Ze vinden elkaar in de afkeer van de publieke sector en de wens voor transparantie, eerlijkheid, doelmatigheid en overzichtelijkheid. Het eerste doel is de bewustwording van de middenklasse. Het heeft alles te winnen bij wat Occupy voorstaat. Het wordt ze alleen door niemand verteld.

Foto: Tekstbord Occupy Amsterdam, 2011.

Lees de kranten maar, er staat niet wat er staat: onze tijd

Wat is de ontwikkeling die onze tijd karakteriseert? Altijd lastig om het eigen tijdperk zonder afstand tegen het licht te moeten houden, maar ik doe een gok. Typerend voor nu is de opkomst en de vervolging van de tegenbeweging en de verdediging van oude belangen. Niet toevallig komt het overeen met de thematiek van dit blog dat veel aandacht besteedt aan de heksenjacht op Julian Assange, de opkomst en vervolging van Occupy en Anonymous, de schending van de privacy en internetvrijheid, de inperking van de burgerrechten door president Obama en het gebrek aan kritiek en samenhang over deze ontwikkelingen in de gevestigde media. Media zijn zo gefocused op het nieuws dat ze geen patroon herkennen in allerlei verschijningsvormen die samenhangen met zowel het kwaad als pogingen om het onrecht te repareren. Ze noteren de incidenten, maar missen de grote lijn. Typerend is in mijn ogen de NRC die ziende blind is en kritiek niet begrijpt.

Ook typerend aan onze tijd is dat informatie via internet beschikbaar is. Wie een paar vreemde talen beheerst, kan de wereld afzoeken. Karakteristiek aan internet boven gevestigde media is dat de eersten zich kunnen focussen en niet aan algemene berichtgeving hoeven te doen om het nieuws af te dekken. Wat doorgaans middelmatige berichten oplevert die een valkuil voor de gevestigde media worden, terwijl de poging om achter de macht te kijken achterwege moet blijven. Want een krant of omroep die verslag doet van de reis naar Birma of de onderhandelingen in het parlement moet zich per definitie beperken tot die gebeurtenis. Alleen die omstandigheid vertekent al. Zo wordt president Obama gereduceerd tot hoofdpersonage van een zichtbare agenda die het onzichtbare verbergt. Juist dat laatste is het duistere dat aan het onrecht raakt. Nieuwsmedia doen uit zelfbeperking en in hun jacht op nieuws te weinig moeite om dat te belichten.

Alles wat me bezighoudt heeft Glenn Greenwald van The Guardian recent op een rijtje gezet in de column ‘Prosecution of Anonymous activists highlights war for Internet control’. Greenwald is een Amerikaans journalist die in zijn column zijn onderwerpen kan kiezen en daarmee de onafhankelijkheid en diepte bereikt die journalisten van gevestigde media in hun kortademigheid missen. Hij bespeurt de tegenstrijdigheden in de jacht op Assange die door geen enkele instantie aangeklaagd is, maar economisch, maatschappelijk en juridisch wel door de Amerikaanse macht van politiek en bedrijfsleven onschadelijk wordt gemaakt. Voor wie het herkent is het patroon onmiskenbaar, anderen blijven hangen in een misleidend beeld dat van Assange wordt gefabriceerd om hem publicitair uit te schakelen. Voor wie het ziet een subtiel schaduwspel dat achter de schermen van de macht wordt geconstrueerd en zijn schaduwen zo herkenbaar over onze tijd werpt.

Foto: Schaduw van president Obama.

Silent Circle wordt een probleem voor surveillance door overheden

Update 12 augustus 2013: In de Amerikaanse controlestaat was het ook voor buitenstaanders al lang duidelijk dat bedrijven als Lavabit of Silent Circle het lastig zouden krijgen. Beide bedrijven sloten afgelopen week preventief diensten. Ze weigeren onder een hoedje met de veiligheidsdiensten te spelen. Mede-oprichter van Silent Circle Phil Zimmermann legt uit in een interview met Om Malik. Hij roept op niet te berusten in de controlestaat, maar voor de idealen van internet- en informatievrijheid te blijven vechten: ‘we need to resist that temptation of cynicism and hold on to our ideals in order to bring about change and push back’.

Is Silent Circle het antwoord op surveillance door overheden? Een communicatiemiddel dat resistent is voor onderschepping. Deze week is het na meer dan twee jaar voorbereiding op de markt gekomen, aldus Slate. Het werkt met peer-to-peer encryptie, een centrale sleutel ontbreekt. Een unieke sleutel wordt per bericht aangemaakt en na het bericht verwijderd. Toepassingen zijn mobiele telefoons, iPad en straks ook e-mails.

Het ergerde initiatiefnemer Mike Janke dat een niet-afgeluisterd gesprek tegenwoordig geen vanzelfsprekend recht meer is. Hij ging aan de slag om een oplossing te vinden: ‘It offended what I thought were my God-given rights—to be able to have a free conversation‘. Gebruik van encryptie op deze manier is niet nieuw, maar de toepassing wel. Silent Circle maakt het gebruiksvriendelijk, en binnen handbereik van velen.

Overheden worden nerveus. Kunnen ze hun politieke tegenstanders nog wel afluisteren? Daarom is het logisch om te veronderstellen dat Silent Circle contact heeft met de Amerikaanse veiligheidsdiensten. Probeert de CIA in te breken en spyware te plaatsen? Maar Janke ontkent dat en beklemtoont dat Silent Circle een open source is waar iedereen op kan voortbouwen. Bijvoorbeeld door het toevoegen van eigen codering.

Silent Circle opereert niet vanuit de VS, maar vanuit Canada omdat het daar vrijer is. Janke zegt dat als een overheid hem verplicht een achterdeur van een server open te zetten voor spionage door veiligheidsdiensten hij de boel sluit. Paradox is dat Silent Circle als uniek verkooppunt het niet afluisteren heeft. Maar in de technologische race tussen bedrijven en overheden is het lastig in te zien dat overheden dat ‘gat’ niet snel zullen dichten. Als het moet met afspraken, en anders door criminalisering en een verbod van Silent Circle.

Het Deense Surrend valt de Occupy-beweging satirisch aan

De Deense satirici Jan Egesborg en Pia Bertelsen van Surrend weten hoe het zit. Occupisten zijn niet zozeer rebels, maar gewoon escapistisch. Volgens de Denen is het protest van de Occupy-beweging zonde van de tijd. Ze zeggen in een wereldwijde campagne deze cynische boodschap te zullen verspreiden. Te beginnen in Frankfurt, vestigingsplaats van de ECB. De keuze voor deze locatie suggereert dat de euro wegzakt  en de Occupisten zich van de wereld afwenden. Surrend wil overal affiches ophangen waar Occupisten protesteren.

Egesborg zoekt de grenzen van de meningsuiting op. Zo werd-ie in 2007 in Wenen gearresteerd wegens een poster van Vladimir Putin. Eind 2010 portretteerde hij de Deense Koninklijke familie als sexbelust. Een rel was ingebakken. Egesborg is een Deense Gregorius Nekschot die er niet voor terugdeinst politiek incorrect te zijn.

Toch lijkt de anti-Occupy poster afwijkend van het andere werk. Surrend valt er niet de gevestigde macht zoals koningshuis of politieke leiders mee aan, maar juist degenen die hetzelfde doel nastreven. Namelijk het kritisch aanspreken van de macht. Die vrijheid heeft Surrend. Of het zinvol is om de op dit moment enige autonome beweging die consistent de uitwassen van het kapitalisme aanspreekt escapisten te noemen is wat anders. Het trekt een zware wissel op de geloofwaardigheid van Surrend. Maar lekker dwars is het zeker.

Occupy-beweging biedt perspectief dat politiek mist

Om de Occupy Together-beweging kan niemand meer heen. Eindelijk komt 99% van de bevolking in actie tegen de 1% graaiers. Tandenknarsend hebben gewone burgers de afgelopen 20 jaar het gegraai van de financiële sector en de overgave van gevestigde politiek en media moeten ondergaan. Daarom oogt de verslaggeving van de media en de reactie van de politiek nu vals. Als medeplichtigen willen ze zich aansluiten. Net alsof ze geen kans gemist hebben. Maar het middel van de open source biedt die kans.

Wel is de beweging tot nu toe beperkt tot de ontwikkelde landen. De Occupy-beweging is nog maar een maand oud en ontstond op 17 september in New York bij de actie tegen het centrum van de financiële wereldhandel: Occupy Wall Street. Actiecentrum en tentenkamp Zuccotti Park is Liberty Square gedoopt. Het wordt door mensen gevoed en heeft geen omlijnd programma.

De cultuur van de banken en financiële sector is de kern van de kritiek omdat het de oorzaak van recente ontsporingen is. Multinationals in handel en industrie worden ook op de korrel genomen. Het kan ook niet anders omdat multinationals met hun immense kasstromen opereren als financiële instellingen. Het onderscheid tussen financieel en niet-financieel kapitalisme is minder scherp geworden. Maar toch kunnen deze bedrijven evengoed slachtoffer worden van de winstmaximalisaties van de banken. Daarom wringt er iets in de doelstelling. Het financieel kapitalisme kent geen grenzen en is daarom schadelijker.

De Occupy-beweging is een protest van onderop tegen de zittende macht. In de VS is links teleurgesteld in president Obama die een slappe indruk maakt en zijn spierballen niet gebruikt. De rechtse Tea Party en libertariërs zoals presidentskandidaat Ron Paul zijn ook een protest van de basis buiten de  vaste partijorganisaties om. In Duitsland breekt de Piratenpartij in de politiek in en staat voor een landelijke doorbraak. Zelfs in Nederland met een veelheid aan partijen en stromingen zal ruimte zijn voor zo’n open source-beweging. Want de huidige politieke partijen worden als medeplichtig gezien aan de crisis.

Zakenkrant Financial Times vraagt zich af waarom het protest zo lang op zich heeft laten wachten. Het brengt het geweldloos protest terug tot een protest tegen de uitwassen van het kapitalisme. De krant verklaart zowel Republikeinen als Democraten schuldig. De eersten door hun obstructie van een aanpak en de laatsten door gebrek aan initiatief. Hoe de Occupy-beweging zich ontwikkelt valt af te wachten. Het signaal is duidelijk. Het financieel kapitalisme moet aangepakt worden of burgers keren de gevestigde partijen de rug toe.

Foto: Occupy Wall Street demonstranten nemen deel aan een protestactie op Times Square in New York. Credits: Eduardo Munoz/Reuters