
Hoe moeten we de oorlog in Oekraïne begrijpen? Of wie een neutralere term verkiest: het conflict. Russen heten betere schakers te zijn, hoewel volgens de ranglijst tegenwoordig de beste schakers uit Noorwegen, Italië/VS, Bulgarije, Nederland of India komen. Maar de Russen die niet meer de top uitmaken maken nog wel het gros van de middenmoot uit. Wellicht zijn de Russen nog wel de betere trainers. Om de oorlog in Oekraïne te begrijpen is daarom het uitgangspunt ‘De Russen zijn de betere trainers’ nog niet zo gek. In Engelstalige media wordt het begrip ‘war by proxy’ veelvuldig gehanteerd. Ofwel ‘oorlog bij volmacht’. Dat lijkt op trainen.
Dat wil zeggen dat een macht vanuit de schermen stiekem een strijdende partij aanstuurt. Niks nieuws onder de zon. Kanselier Adolf Hitler stuurde in 1936 het Legion Condor van zo’n 5.000 manschappen naar Spanje om te vechten in de Spaanse burgeroorlog. Officieel ging het niet om de inzet van het Duitse leger, maar onderdelen van de Luftwaffe, cavalerie en artillerie maakten deel uit van het Legion. Het was een mengvorm van vrijwilligers en officiële legeronderdelen die voor de gelegenheid waren omgekat tot vrijwilligersbataljons. Behalve steun aan de nationalisten van generaal Franco diende de Duitse inzet om gevechtservaring op te doen -inclusief de commandostructuur- en materiaal te testen. Duitsland speelde tot april 1939 in Spanje een trainingswedstrijd voor de wedstrijd die op 1 september 1939 echt begon met de inval in Polen. Van de andere kant steunde Stalin trouwens de Republikeinen. Maar meer met wapenleveranties dan actieve steun.
Volgens de Haagse conventie van 1907 die in 1910 in werking trad en door onder meer Duitsland werd geratificeerd mogen vijandelijkheden niet beginnen zonder ‘voorafgaande en uitdrukkelijke waarschuwing, hetzij in de vorm van een met redenen omklede oorlogsverklaring of een ultimatum met een voorwaardelijke oorlogsverklaring.’ In 1914 begon de Eerste Wereldoorlog met een stroom aan oorlogsverklaringen. Ook in 1936 was de hybride oorlogsvoering van Duitsland met het Legion Condor echter al in strijd met het oorlogsrecht. Vele geheime oorlogen zouden in de 20ste eeuw volgen, waarbij de VS en de Soviet-Unie zich niet onbetuigd lieten. Soms door steun aan een strijdende partij, soms door actieve -verhulde- deelname.
De oorlog in Oekraïne past in de traditie van de geheime oorlog. De vergelijking van het Legion Condor en het Novo Russia leger van de Pro-Russische separatisten is opvallend. Strijdende partijen ontkennen te zijn wat ze zijn. Die analogie werd voor het eerst zichtbaar toen eind februari 2014 zogenaamde ‘groene mannetjes’ vanaf het Russische vasteland de Krim binnenvielen. President Putin erkende achteraf dat ze onderdeel van het Russische leger waren. Vanaf augustus 2014 vielen duizenden Russische militairen Oost-Oekraïne binnen omdat de separatisten de strijd dreigden te verliezen van Oekraïne. Die invasie ontkent het Kremlin tot op de dag van vandaag. Ondanks vele bewijzen van het tegendeel. Kortom, een oorlog zonder oorlogsverklaring.
Waarom verklaart Oekraïne dan de Russische Federatie niet de oorlog? Oekraïne heeft er niks bij te winnen en is zelf niet zuiver op de graat wat sancties en verdragen betreft. Het zou zich met een oorlogsverklaring aan Rusland -dat als kernmacht altijd een extra geweldsniveau achter de hand heeft- publicitair, militair en politiek onmogelijk maken. ‘Under certain circumstances, a war fought between proxies may also be seen as an international armed conflict’ zeggen de rechtsgeleerden Paulus en Vashakmadze. In het niet-verklaarde asynchrone gewapende conflict tussen Rusland en Oekraïne, past nog een ander asynchronisme omdat de betrokkenheid van de VS kleiner is dan die van Rusland. Maar wat de omstandigheden zijn om het een oorlog te noemen is onduidelijk. Daarom blijft het diplomatiek hangen, en zijn de VS schuchter omdat onduidelijk is of ze het oorlogsrecht wel aan hun kant hebben bij levering van defensieve niet-dodelijke wapens aan Oekraïne. Zo kunnen de Russen ongestoord verder trainen in Oekraïne. Dat voelt ook een beetje als winnen.
Foto: ‘Sonderheft zum Einsatz der “Legion Condor” im Spanischen Bürgerkrieg’, Berlin, 31. Mai 1939. Credits: Deutsches Historisches Museum, Berlin; Inv. Nr.: 1990/1292.1.
Vind ik leuk:
Vind-ik-leuk Laden...