Normalisatie van een anti-democraat: 1Twente Enschede geeft FvD’er Pepijn van Houwelingen ruimte voor het verspreiden van zijn ultrarechtse denkbeelden. Is dat journalistiek?

Pepijn van Houwelingen is kamerlid van FvD. Hij schreef in 2010 onder het pseudoniem Vossius het boek ‘Oneigentijds‘. Hierover schreef ik in een commentaar uit 2016 onder verwijzing naar een boekbespreking in NRC: ‘De persoon ‘Vossius’ die deels samenvalt met Van Houwelingen wil volgens Hecks en Stokmans de democratie afbreken: ‘In het boek staat ook dat Europa verziekt en verzwakt is door „het mekkeren” over mensenrechten als vrijheid en gelijkheid. En er staat ook dat het Derde Rijk te verkiezen is boven onze samenleving, omdat het, hoe grotesk ook, tenminste nog een hoger doel diende, en daarmee vitaliteit en kracht losmaakte.’

In een reactie bij deze video van 1Twente Enschede plaatste ik de volgende reactie: ‘Veelzeggend dat 1Twente Enschede de ultrarechtse Pepijn van Houwelingen een podium biedt en kritiekloos laat interviewen. Heeft 1Twente Enschede een pro-democratisch of anti-democratisch beleid?‘

Ik vraag me af wat de redactie van 1Twente Enschede bezielt om Van Houwelingen gratis publiciteit te bieden en of er binnen die redactie geen weerstand bestaat tegen dit beleid om anti-democraten zonder overtuigend weerwoord de democratie te laten beschadigen. Wat voor journalistiek denkt 1Twente Enschede eigenlijk te bedrijven? Is het naïef of kwaadaardig?

Het interview kabbelt door en weet door de controverses te omzeilen waardoor Van Houwelingen de afgelopen jaren in het nieuws is gekomen hem en zijn partij te normaliseren. Het is bloedeloze Blut und Boden retoriek die de regionale kaart trekt. Van Houwelingen kan onweersproken zeggen dat FvD niet radicaal is, maar het politieke midden wel.

Dit leidt niet alleen tot een onbenullig interview dat niet doorbijt en geen follow-up vragen kent en de kijker onvolledig informeert, maar vooral tot het bieden van een platform aan een anti-democraat die volop in de gelegenheid wordt gesteld om te scoren. De interviewer geeft Van Houwelingen voorzet na voorzet. Uit de reacties bij de video blijkt hoe dat uitpakt. Het overgrote merendeel is positief over Van Houwelingen, FvD en de denkbeelden die hij vertegenwoordigt. Dankzij de redactie van 1Twente Enschede die hier willens en wetens voor heeft gekozen.

Het is de hoogste tijd dat de democratie zich weerbaar opstelt en zich ten volle bewust wordt van de intenties van types als Pepijn van Houwelingen, Thierry Baudet of Geert Wilders. Onder het verhullen van hun ware intenties duiken ze weg, suggereren speelsheid, onschuldigheid en belangeloosheid en menen in een vacuüm te kunnen opereren waarin ze onaantastbaar zijn en alles kunnen beweren zonder persoonlijk verantwoordelijk te worden gesteld voor hun opereren. De strijd om het hart van de Nederlandse democratie is wellicht ontbrand, maar niet bij 1Twente Enschede.

De beste strategie om radicale populisten als Thierry Baudet en Pepijn van Houwelingen in de media aan te pakken is om ze van repliek te dienen als daarvoor goede argumenten gepresenteerd kunnen worden of ze in andere gevallen niet te noemen en geen aandacht te geven. De Nederlandse media hebben te lang Baudet en zijn radicale partijgenoten kritiekloos publiciteit gegeven zodat ze zichzelf op het schild konden hijsen dankzij de aandacht in de media. In de Nederlandse media lijkt sinds Baudets toespraak over de boreale wereld en de Uil van Minerva in maart 2019 het besef te zijn ontstaan dat FVD en zijn medestanders deconstructieve krachten zijn die bewust de democratie willen ontmantelen.

De onbenullige naïviteit van 1Twente Enschede valt uit de toon. Het legt er eer in om een anti-democraat, racist en fascist een podium te bieden. Het lijkt hoognodig dat de redactie van 1Twente Enschede in de spiegel kijkt, beseft welke krachten het ondersteunt en in welke samenleving het opereert.

De strijd om het hart van de Nederlandse democratie is ontbrand. Bij een boekbespreking in NRC over Pepijn van Houwelingen

Het is leerzaam om de tweets van het Burgercomité-EU te lezen, één van de initiatiefnemers van het Oekraïne-referendum dat op 6 april werd gehouden. De sfeer die eruit oprijst is die van verbolgenheid, het zich tekort gedaan voelen, aangedaan onrecht en projectie over wat het volk is en wil. Het leest als een socio-psychologisch verslag van een collectieve dispositie zoals Siegfried Kracauer dat beschreef in From Caligari To Hitler over de Duitse film. Men waant zich verplaatst naar de vroege jaren 1930 van de Weimar-republiek. Alles wordt zonder nuancering of onderbouwing gezegd. Radicale partijen breken vanaf de flanken ieder op hun eigen manier de democratie af. Centrumpartijen worden naar elkaar gejaagd, zodat zelfs GroenLinks of de VVD gematigd lijken. De EU is de boosdoener en vijanden ervan zoals het Kremlin zijn de begenadigden.

Dit trappen tegen de democratie, de democratische instituties en vertegenwoordigers van de democratie wil niet zeggen dat de democratie weerloos en verloren is. Verre van dat. Het besef dat een democratie zich moet verdedigen tegen krachten die de democratie willen ondermijnen zoals die door het Burgercomité, het Forum voor Democratie, GeenPeil, de PVV, de SP of talloze malcontente columnisten worden verwoord is aanwezig. De bewustwording over de weerbaarheid kan nog wel wat worden vergroot. Dat besef breekt langzaam door.

Nieuw is dus dat het centrum wakker is geworden en beseft dat het zich in de publiciteit moet verdedigen tegen de aanvallen vanaf de flanken op de democratie. Dat ontwaken gaat uitermate langzaam en gaat nog niet gepaard met tegenaanvallen die even hard zijn als de aanvallen door de radicalen. Maar het begin is er, zoals een boekbespreking in NRC verduidelijkt. Radicalen hebben niet langer het rijk alleen in het publieke debat. Reacties op Twitter waren voorspelbaar en wijzen erop dat de schoppers tegen de EU en de democratie het nog niet gewend zijn te worden tegengesproken en verantwoordelijk te worden gesteld voor hun uitspraken, in dezelfde mate als zij zelf de vertegenwoordigers van de democratie verantwoordelijk stellen.

De boekbespreking gaat over de roman ‘Oneigentijds’ van Vossius uit 2010. Een pseudoniem waarachter een bestuurslid van het Burgercomité schuilgaat: Pepijn van Houwelingen die met Arjan van Dixhoorn in een interview in NRC stelde: ‘Oekraïne kan ons natuurlijk niets schelen, dat moet u begrijpen’. Deze door Wilmer Heck opgetekende uitspraak werd aanleiding voor het verkennen van een aanklacht door Gerard Spong tegen het Burgercomité op grond van artikel 98 van de Referendumwet dat spreekt over ‘valse voorwendsels’. Als ideeënroman doet het boek denken aan het Gesprek op den Drachenfels (1963) van Geel en Brandt Corstius.

Hecks tekent met Derk Stokmans op dat Van Houwelingen’s roman eerder leest als een politiek essay dan een roman: ‘Sommige uitlatingen van Vossius lijken op een sterk geradicaliseerde versie van de standpunten van zijn geestesvader Van Houwelingen. En er zijn momenten dat Van Houwelingen en zijn personage samenvallen.’ Van Houwelingen houdt de lezer geen spiegel voor, maar doet aan programmatische literatuur met een politiek doel. Met overlappingen met zijn opinie-artikelen en politieke stellingname. Dat is meer dan de oude discussie over literatuur of de mening van een romanpersonage samenvalt met die van de auteur. Dit is politiek in de vorm van literatuur die geen verbolgenheid moet veinzen als het een weerwoord oproept.

De persoon ‘Vossius’ die deels samenvalt met Van Houwelingen wil volgens Hecks en Stokmans de democratie afbreken: ‘In het boek staat ook dat Europa verziekt en verzwakt is door „het mekkeren” over mensenrechten als vrijheid en gelijkheid. En er staat ook dat het Derde Rijk te verkiezen is boven onze samenleving, omdat het, hoe grotesk ook, tenminste nog een hoger doel diende, en daarmee vitaliteit en kracht losmaakte.’

De hoogste tijd dat de democratie zich weerbaar opstelt en zich ten volle bewust wordt van de intenties van types als Pepijn van Houwelingen, Arjan van Dixhoorn, Thierry Baudet of Geert Wilders. Onder het verhullen van hun ware intenties duiken ze met een beroep op ‘het volk’ weg in een fictieve rol, suggereren speelsheid, onschuldigheid en belangeloosheid en menen in een vacuüm te kunnen opereren waarin ze onaantastbaar zijn en alles kunnen beweren zonder persoonlijk verantwoordelijk te worden gesteld voor hun opereren. De boekbespreking maar ook een artikel van Thijs Kleinpaste in De Groene over GeenPeil is het teken ervan dat dit verandert. De strijd om het hart van de Nederlandse democratie is definitief ontbrand. Het centrum moet zich wapenen en kan er niet op vertrouwen dat aanvallen vanaf de flanken de democratie niet ondermijnen.

Foto: Dada.