Kunst en cultuur volgens SPD Lünen

Zomaar een videoverslag van SPD-partijlid Werner Tischer over cultuurpolitiek. Het betreft de gemeente Lünen in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen. De video lijkt op een tijdscapsule waar voorwerpen en gewoonten in combinatie met elkaar worden bewaard. Wat dhr. Tischer zegt benadert het oude wethouderssocialisme van de PvdA zoals we dat in Nederland tot 1990 kenden. Dat draaide om het ideaal van verheffing van arbeiders door permanente bij- en herscholing. De tijd heeft ook weer niet compleet stilgestaan. Anders is dat in de visie van SPD Lünen cultuurpolitiek opgevat moet worden als het vestigen en steunen van instituties. In dit geval een museum, bibliotheek en gemeenschapszaal. Het zijn niet de kunstenaars of de kunstconsumenten, laat staan de functies van kunst zoals aanscherping of tegendraadsheid waar deze afdeling op inzet. Het vertaalt het belang van cultuurpolitiek rechtstreeks in het versterken van culturele instellingen. Zonder dat uitgelegd wordt hoe dat werkt. Versterking van instellingen moet blijkbaar opgevat worden als voorwaarde voor verheffing. De rest volgt daar dan blijkbaar vanzelf uit. Of dat in 2020 nog net zo werkt als vóór 1990 is echter de vraag. De roep om transparantie maakt het ontroerend in deze sociaal-democratische stijlkamer.

Advertentie

Benoeming burgemeester Utrecht: een kwestie van perspectief

Update 5 november: Naar verluidt heeft de Utrechtse raad vanmiddag unaniem Jan van Zanen (VVD) als burgemeester van de Domstad voorgedragen. Hoe dan ook een spel van partijpolitiek.

‘De vertrouwenscommissie was de ingebakken weeffout bij de benoeming van Wolfsen. Elke partij uit de raad mocht een vertegenwoordiger leveren. De grotere PvdA en GroenLinks legden meer gewicht in de schaal. Zo’n groep raadsleden denkt ondanks onderlinge verschillen in dezelfde politiek-bestuurlijke richting. Van de 22 sollicitanten in Utrecht waren er 9 partijloos. Deze laatsten moeten bij voorbaat kansloos worden geacht bij een vertrouwenscommissie die gefocused is op politiek en politieke partijen. Want de partijen zitten aan de knoppen van de banenmachine en bedienen alleen zichzelf. Dat bleek overduidelijk in Utrecht.’ Zo schreef ik ruim 2 jaar geleden over de benoeming van Aleid Wolfsen (PvdA) in ‘Weeffout Wolfsen: een reconstructie‘.

De vijf partijlozen die zich deze keer aanmeldden zijn bij voorbaat kansloos, hoe goed ze ook zijn. Ze staan buiten de lobby van grote partijen waar wordt beslist. Is het deze keer een krachtmeting, uitruil en geheime creditering tussen de VVD en de PvdA met hun kandidaten Jan van Zanen en Agnes Jongerius? Het lijkt erop, maar moet ongenoemd blijven. De montage van de macht mag door het publiek niet gezien worden.

‘Procedure burgemeester Utrecht is het media-circus voorbij‘, zo kopt Binnenlands Bestuur. De kop is geen feit, maar de mening van de Haarlemse burgemeester Bernt Schneiders (PvdA). Hij spreekt als voorzitter van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters en wil kennelijk geen ruis die de lobby van de grote partijen doorkruist. Daarom z’n schot voor de boeg. BB merkt op dat deze week de sollicitatieronde gesloten is.

BB maakt een onderscheid tussen ‘een aantal kandidaten [dat] zelf de publiciteit zocht‘ en ‘meer serieuze kandidaten die zich eraan stoorden dat ze werden genoemd’. Schneiders verbindt dat half-afkeurend en half-berustend met de gekozen burgemeester: ‘Dit is een voorbode van wat ons te wachten staat als de gekozen burgemeester er ooit komt. Het betekent in ieder geval wel dat de benoeming onder de bevolking leeft’. Zowel het een als het ander is echter de vraag. ‘We hoeven de gekozen burgemeester niet enorm te vrezen, zo suggereert de ervaring in relatief sterk op Nederland gelijkende Duitse deelstaten als Noordrijn-Westfalen‘, zo meent bestuurskundige Frank Hendriks. Hij voegt toe: ‘Degenen die rampspoed voorspellen overdrijven schromelijk. Tegelijkertijd zien we dat de veronderstelde voordelen nu ook weer niet voor het oprapen liggen. Na een eerste en incidentele opleving zakt de verkiezingsopkomst doorgaans weer terug naar normaal.‘

Schneiders meent dat het ‘mediacircus‘ nu voorbij moet zijn. Hij reduceert dat tot de vertrouwenscommissie: ‘Voor alle professionals die de lijst onder ogen hebben gekregen geldt immers strikte geheimhouding, lekken uit de vertrouwenscommissie is strafbaar‘. Schneiders gaat eraan voorbij dat het ‘mediacircus‘ uit meerdere bronnen gevoed kan worden. Partijloze kandidaten die weten dat ze volgens de Nederlandse democratische traditie kansloos zijn kunnen er belang bij hebben om het publicitaire vuurtje op te stoken. Schneiders denkt vanuit de grote partijen die het onder elkaar regelen en eist van anderen instemming met deze weeffout.

Artikel 61 van de Gemeentewet beschrijft hoe de benoeming van de burgemeester in z’n werk gaat. De raad stelt een vertrouwenscommissie met leden uit de raad samen die gesprekken voert met kandidaten. Alles gebeurt in beslotenheid. De commissie heeft zich te houden aan de profielschets die de raad zelf opgesteld heeft. René Kuiper van GroenRechts is vanwege de geheimhouding en het feit dat-ie weinig steun kreeg begin juli uit de vertrouwenscommissie gestapt. In een persbericht schreef-ie: ‘De fractie van Groen Rechts staat niet toe dat de benoeming van de burgemeester op een achterbaks politiek spelletje zal uitdraaien’. 

Foto: Schermafbeelding van stereokaart Utrecht met Oude Gracht en Stadhuis, 1910

Nederland onder invloed van Duitsland en VS. Kan het kiezen?

Nederland wordt vaak gekscherend de 17de deelstaat van Duitsland genoemd. Het heeft met zo’n 17 miljoen inwoners ongeveer 1 miljoen minder inwoners dan Noordrijn-Westfalen. Economisch zijn beide landen eng verknoopt. Een gevolg van de mentale horigheid -of hoerigheid- dat beeldend samengevat wordt in het motto ‘Wiens brood men eet, wiens woord men spreekt‘. De onderwerping aan Duitsland vond vanaf ongeveer 1935 plaats. Het noodlot van een klein land is dat het speelbal van grotere krachten is met maar twee slechte opties. Bescherming zoeken onder de vleugels van een specifiek land of gelijke afstand tot alle landen houden om de eigen autonomie te optimaliseren. De vrijheid van Nederland is de keuze aan wie men pizzo betaalt.

Veelzeggend is de volgende passage over dagbladuitgever Henricus Nijgh: ‘(..) toen de NRC in het midden jaren van de jaren dertig onder Duitse druk kwam te staan. Na de Machtübernahme in Berlijn was de jonge nazi-staat erop gebrand kritische geluiden over het nationaal-socialisme in de buitenlandse pers – vooral in de neutrale staten – te signaleren en verder tot zwijgen te brengen. Diplomatieke stappen bij de betrokken regeringen en directe pressie op bepaalde buitenlandse persorganen waren de gebruikte middelen. Wegens de geregelde kritiek op het nazi-regime werd in 1935 ook de NRC door een boycot van Duitse toeristische advertenties getroffen. De Duitsers hadden het vooral gemunt op de commentaren van de internationaal befaamde, joodse journalist Marcus van Blankenstein. In het bekende buitenlandoverzicht ‘De Toestand’ stelde deze consequent de uitwassen van het nationaal-socialisme aan de kaak. Maar niet alleen van Duitse zijde kwam kritiek. Ook vanuit het Rotterdamse bedrijfsleven werd verzocht om een mildere toon in de berichtgeving over Duitsland, ten einde de havenbelangen op termijn niet te zeer te schaden.‘

Zo werkte het in de jaren ’30 en zo werkt dat mechanisme van onderhorigheid nog steeds. Naast Duitsland is er nog een ander land waaraan Nederland beschermingsgeld betaalt: de VS. Dat gebeurt in de vorm van het afnemen van de JSF, de verknoping met en annexatie door Amerikaanse bedrijven, het inslikken van kritiek op het handelen van de regering-Obama en het in supranationale organen zoals de VN blindelings volgen van de Amerikaanse lijn. Wie minister Frans Timmermans de keuze voor de JSF hoort verdedigen ziet in de praktijk gebracht hoe politieke onderhorigheid de economische en militaire argumenten vormt. Was Nederland een satelliet van Rusland of -als die beweging nog bestond- een leidend niet-gebonden land geweest in de traditie van Joegoslavië dan had het met dezelfde argumenten tegen de JSF gekozen. Complicatie voor de positie van Nederland is dat Duitsland ook onderhorig is aan de VS, maar wel meer vrijheid weet te bevechten.

Aanleiding voor deze overweging is het bericht dat het bestuur van de Amsterdam Internet Exchange (AMS-IX) aan de leden volgende week toestemming wil vragen ‘om onder de vleugels van de AMS-IX een vestiging in de Verenigde Staten te beginnen‘. De AMS-IX is ‘het belangrijkste internetknooppunt van Nederland en het een na grootste ter wereld‘, aldus de NOS. Over dit voornemen van het bestuur is onder de leden onrust ontstaan, want: ‘Ze vrezen dat Amerikaanse spionagediensten dan heel eenvoudig in Nederlandse netwerken kunnen grasduinen’. Wie de onthullingen van Edward Snowden en de spionage door de Amerikaanse veiligheidsdienst NSA van burgers, bedrijven en overheden heeft gevolgd weet dat deze vrees nu al realiteit is. Critici hebben gelijk in hun kritiek. Bestuursleden van de AMS-IX stellen zich in hun zakelijke kortzichtigheid gelijk op als de Rotterdamse havenbaronnen van vlak voor de oorlog. Nu toch maar beter schuilen onder de Duitse paraplu?

Foto: F.H. van Dijk, ‘s.s. Nieuw Amsterdam op sleeptouw door sleepboten van scheepswerf Wilton-Fijenoord op de Nieuwe Maas, voor Pernis.‘ 1938. Gemeentearchief Rotterdam.