Links damestassen, rechts de huisapotheek. Deze foto geeft onmiskenbaar een beeld van een warenhuis. Buiten sluitingsuren. Het is 1940 in Karlstad Zweden. Europa zakt weg in duisternis, Zweden baadt in het licht. Zweden blijft met veel geschipper neutraal.
Varehuset Enhetsprisaktiebolaget was vanaf 1930 een warenhuisketen met vestigingen in Zweden, Denemarken en Noorwegen. Vergelijkbaar met de Nederlandse HEMA, met lage prijzen en producten van eenvoudigere kwaliteit.
Het valt niet direct op, maar het personeel staat achter de toonbanken. Sommigen als een schim omdat ze blijkbaar bewogen toen de foto werd genomen. Opvallend is het lange pad. Daar is voor een bezoeker geen ontkomen aan.
Opvallend op de onderste foto van Malmö zijn de hakenkruizen op de schutting. Wat moeten ze voorstellen? Dat kan waarschijnlijk niet anders verklaard worden dan dat de eigenaren van EPA Josef Sachs en Herman Gustaf Turitz joods waren. De hakenkruizen zijn dan een protest tegen de afbraak. Daarnaast bestond er altijd spanning tussen nering en warenhuizen. De laatsten zouden de kleinhandel aan de bedelstaf brengen.
Als de datering 1930/1931 klopt, dan duidt dat op een vroeg protest met nazisymboliek tegen de afbraak, twee of drie jaar voor de machtsovername van de nazi’s in Duitsland in januari 1933. Geen toegang, onbevoegd, zegt het bord achter de schutting: Obehöriga.
Wat zeggen deze foto’s ons meer dat 80 jaar later? Dat het vroeger anders was en dat de vanzelfsprekendheden van toen niet de vanzelfsprekendheden van nu zijn. En andersom. Goed om dat weer eens op te frissen. Ach, gooi die wijsheden maar over de schutting. Wat is geweest is geweest. Klaar.
George Knight 
