‘The Square’ is een ontregelende satire op de Europese samenleving die aanzet tot nadenken

Mijn belangstelling voor de film The Square (2017)  van de Zweedse regisseur Ruben Östland werd gewekt door recensies in Nederlandse media die het opvatten als een satire van de kunstwereld. Zoals Peter de Bruijn in NRC. Maar ‘The Square’ gaat evenmin over de kunstwereld als Apocalypse Now over het Amerikaanse leger of De Poolse Bruid over het agrarisch bedrijf gaat. The Square gebruikt de kunstwereld alleen als voorwendsel voor het stellen van vragen over de Europese samenleving. En een feature film heeft nu eenmaal eenheden van plaats, tijd en handeling nodig om de kijker mee te nemen. De recensies die deze film als een satire op de kunstwereld zien slaan daarom de plank mis. ‘De soms holle pretenties van de kunstwereld mogen ergerlijk zijn, erg belangrijk zijn ze niet’ zegt De Bruijn. Nee, dat klopt, maar daar gaat de film dus helemaal niet over.

The Square is een film die vragen stelt en de kijker een spiegel voorhoudt. Het zoekt een middenweg tussen compassie en naïviteit, tussen verbinden en verdelen, tussen optreden en wegkijken, tussen eigenwaarde en overgave, tussen realisme en idealisme. Dat is hoogst actueel en sluit aan bij het politieke debat over de spanning tussen heterogeniteit  en sociale cohesie, migratie en tweedeling. Het thematiseert ook de normen van de nieuwkomers die haaks staan op de normen van de oorspronkelijke bewoners. Het wordt toegespitst op de Zweedse samenleving die een graadje minder realistisch lijkt dan die in andere Europese landen.

Welbeschouwd kan ook deze film zich niet onttrekken aan de omgeving waarin het is geproduceerd. Film is hoe dan ook een commercieel product dat uit de kosten moet komen en daarom kunnen de makers ervan het thuispubliek niet van zich vervreemden. Dat vertaalt zich in losse draadjes die niet afgehecht worden. Maar vormelijke besluiteloosheid leidt niet altijd tot thematische besluiteloosheid. Zoiets kan voortkomen uit politieke lafheid, maar ook uit creatieve ambiguïteit die ruimte geeft om de film te laten ademen. Dat laatste lijkt hier het geval. The Square is al zo vol met spiegelingen, beeldspraak en vraagstellingen. Over bedelaars die de trottoirs van Stockholm veroverd hebben, over buitenwijken als no-go area en over een losgezongen elite die op zoek is naar een levensdoel. Deze winnaar van de Gouden Palm van Cannes 2017 zet aan tot nadenken en debat. Het is een ideale film voor mijmeringen over de stand van de Europese beschaving.

NB: The Square wordt in Nederland sinds 9 november 2017 uitgebracht door distributeur Cinemien. Hier zijn de zalen te vinden waar de film draait.

Advertentie

Daan Roosegaarde vertelt hoe ‘Die Straßen der Zukunft leuchten’

Profeten worden in eigen land niet geëerd, maar buiten de eigen grenzen wel. Zo luidt nu eenmaal het spreekwoord. Dat lot treft Daan Roosegaarde die voor ‘NDR Kulturjournal’ niet de kritische benadering krijgt die hem in eigen land gewoonlijk ten deel valt. Het is dezelfde benadering die buitenlandse kunstenaars soms in Nederland overkomt die niet weten wat hun overkomt als ze meer gewaardeerd worden dan in eigen land.

MH17: Duitse media geven prima overzicht, geen onthullingen

Het Duitse WDR, NDR en de Süddeutscher Zeitung duiken opnieuw in de MH17. Emotie wordt niet geschuwd. Waarom moesten 298 mensen sterven, vragen de journalisten zich af. Drie aspecten zijn opvallend. 1) Deze Duitse media houden geen slagen meer om de arm over de schuldigen: Russische militairen; 2) Twijfels of het onderzoek onder leiding van Nederland ooit zal leiden tot het aanwijzen van een schuldige. Ofwel, wat zijn de overwegingen om de confrontatie met Rusland niet aan te gaan? Daarover wordt veel gesuggereerd, maar weinig concreets vermeld; 3) Twijfels over de rol van Oekraïne  en Westerse landen bij het niet-sluiten van het luchtruim boven Oost-Oekraïne na 14 juli 2014. Het bekende wordt overzichtelijk op een rij gezet. Een prima overzicht voor wie nog in het onderwerp ingevoerd is, maar voor anderen bevat de reportage niets nieuws.

Een opvallend gemiste kans is dat niet uitgelegd wordt dat de onderdelen van het Buk-systeem op tientallen kilometers afstand van elkaar kunnen opereren. Zodat er in de commandovoering, transport en lancering wel degelijk samenwerking kan zijn geweest tussen Russische militairen en separatisten. Nu wordt gesuggereerd dat het het een of het ander is. En dus hoogstwaarschijnlijk een volledig Russische militaire aangelegenheid.

NDR-Interview met Snowden zorgt voor complotdenken

Wie op YouTube zoekt naar het 30 minuten lange interview van de Duitse publiek omroep ARD/NDR van afgelopen zondag 26 januari met Edward Snowden komt van een koude kermis thuis. Het is niet te vinden of wordt verwijderd. Hier is het transcript te lezen. Maar dan houdt het op met de publiciteit. Hoe komt dat?

De Amerikaanse Jay Syrmopulos ziet er op Swann een blackout in. Een complot. Ofwel een blokkade door de Amerikaanse regering: ‘The interview has been intentionally blocked from the US public, with virtually no major broadcast news outlets covering this story. In addition, the video has been taken down almost immediately every time it’s posted on YouTube.’ De suggestie is dat de regering-Obama wil dat u of ik het interview niet te zien krijgen. Of op z’n minst moeilijk kunnen vinden. Een reden ervoor wordt niet gegeven.

Klopt dit verhaal? Ligt het niet gewoon anders zoals daanlo in een reactie opmerkt? Namelijk dat de producent de rechten heeft en de internationale distributie blokkeert? Het klinkt aannemelijk dat vanwege de rechten de producent aan YouTube/Google verzoekt om ‘illegale’ kopieën die niet geautoriseerd zijn te verwijderen. Als de regering-Obama dat vanwege politieke redenen deed dan zou dat de suggestie in de lucht houden dat Google buigt onder politiek druk van de Amerikaanse regering. Maar dat is dus volstrekt niet aan de orde.

De rechtenkwestie wordt in de Frankfurter Allgemeine Zeitung uitgelegd. Cinecentrum met uitvoerend producent Ulrich Lenze heeft de rechten voor andere landen dan Duitsland. Met als gevolg ‘geoblocking’ op internet omdat die rechten internationaal nog niet zijn verkocht. Zoals de FAZ opmerkt had de NDR beter na moeten denken over de rechten en de internationale distributie. Zodat het interview met Edward Snowden internationaal beter begeleid en verspreid was: ‘Zumindest an das „Geoblocking“ hätte der NDR wohl besser im vorhinein gedacht‘. Nu kan een Duitse publieke omroep door verknoping met een onafhankelijke producent zich niet profileren met een waardevol en opzienbarend journalistiek product. Amerikaanse internet-journalisten worden op het verkeerde been gezet. Omdat ze de Duitse invalshoek niet begrijpen.

Hier is het interview met Edward Snowden op LiveLeak te zien.

Foto: Publiciteitsfoto’s van Snowden Exclusiv, 2014. Regie: Hubert Seipel. Producent: Ulrich Lenze.

Petitie: Send Snowden Home. Brazilië en Duitsland zetten druk

Deze petitie roept de Braziliaanse president Dilma Roussef op om Edward Snowden asiel te verlenen. Door toedoen van de Amerikaanse regering is Snowden gestrand in Moskou waar hem tijdelijk asiel van een jaar is verleend. In september 2013 zegde de Braziliaanse president een staatsbezoek aan de VS af omdat president Obama aan Rousseff geen bevredigende uitleg kon geven voor de spionage door de VS van de Mexicaanse en Braziliaanse president. En over de economische spionage van het Braziliaanse energiebedrijf Petrobras. 

Sinds de publicaties door journalisten die zich baseren op de NSA-documenten van Snowden is president Obama in het defensief gedrongen. Brazilië en Duitsland nemen het voortouw in de kritiek. Deze landen werken aan een uitweg om onder de Amerikaanse controle van het internet en communicatie-infrastructuur uit te komen. Ook uit eigen economisch belang. President Roussef zette in een toespraak voor de Algemene Vergadering van de VN in september 2013 de frontale aanval in op de mensenrechten in de VS. Waar tot die tijd de VS anderen op dit onderwerp de les meende te kunnen lezen. Zoals in september 2012 voor de VN.

De scherpslijpers in de Amerikaanse politiek willen Snowden het liefst zonder eerlijk proces om zeep helpen. Opvallend is dat de steun voor Snowden van links en rechts komt. Niet uit de kern van de gevestigde partijen, hoewel de kritiek in de Republikeinse partij naar het midden opschuift. In de kritiek op de controlestaat vinden ongebonden progressieven, libertariërs en gematigde Republikeinen en Democraten elkaar. Maar ze hebben elk hun eigen agenda met de kritiek op de massale spionage door de Amerikaanse overheid.

Een tegenargument om Snowden asiel te geven of te ontslaan van rechtsvervolging is dat Snowden een ‘eed tot geheimhouding’ gebroken zou hebben. Maar da’s onjuist zoals Daniel Ellsberg aanvoerde. Snowden heeft nooit zo’n eed ondertekend, maar wel het standaardformulier 312 als voorwaarde voor indiensttreding. Hij ‘zweerde’ of ‘bevestigde’ ‘to support and defend the Constitution of the U.S., against all enemies, foreign and domestic.’ Dus geen eed tot geheimhouding, maar feitelijk de ruimte om te komen tot het tegenovergestelde. Namelijk het verdedigen van de grondwet tegen binnen- en buitenlandse vijanden. In zijn optiek de NSA.

Vanavond zendt het Duitse ARD om 23.05 uur een interview van NDR-journalist Hubert Seipel met Edward Snowden uit. Het eerste na het geruchtmakende interview in juni 2013 van Laura Poitras en Glenn Greenwald in Hong Kong. Eruit blijkt dat de NSA in Duitsland doet aan economische spionage en Siemens op de korrel neemt zonder dat dit iets te maken heeft met nationale veiligheid of bestrijding van terrorisme: ‘Wenn es etwa bei Siemens Informationen gibt, die dem nationalen Interesse der Vereinigten Staaten nutzen – aber nichts mit der nationalen Sicherheit zu tun haben – dann nehmen sie sich diese Informationen trotzdem‘.

Foto: Schermafbeelding van petitie op Avaaz.org ‘Send Snowden home‘, 26 januari 2014. Ondertekenen van de petitie kan hier.

Nederlandse media leren zich kritisch uitspreken over spionage

Media die geen standpunt innemen over de massale spionage door geheime diensten of bedrijven als Google of Microsoft nemen toch een standpunt in. Da’s de paradox van de enerzijds-anderzijds journalistiek die altijd meerdere kanten van een medaille wil tonen. Met als gevolg dat het als bijvangst een hoop desinformatie van overheden overneemt en aan focus verliest. Naast de ene mening zet het de andere zonder tot een beredeneerde afweging te komen. Dat soort journalistiek wil niet pamflettistisch ogen en noemt wat het doet verslaggeving. Voor vele beleidsterreinen werkt dat uitstekend. Maar niet voor de massale spionage door overheden en bedrijven die gepaard gaat met een continue stroom aan berichten die de waarheid verdringen.

Neem nou het bericht van NSA-directeur generaal Keith Alexander dat klokkenluider Edward Snowden tot 200.000 documenten verspreid zou hebben onder journalisten. Persbureau Reuters meldt het en media nemen het over. Maar het echte nieuws is dat de NSA die alles en iedereen ter wereld in de gaten wil houden nog steeds geen idee heeft hoeveel documenten Snowden meegenomen heeft. De NSA heeft de eigen zaakjes niet op orde. De marge die Alexander aanhoudt is bijzonder groot: van 50.000 tot 200.000. Laakbaar voor een inlichtingendienst die elk geclassificeerd document zou moeten kunnen verantwoorden. Maar dat kan het overduidelijk niet. Techdirt zegt daarover: ‘Yes, nearly six months in, they still don’t know what he took. And this is the agency saying that they have such great audits that no one can abuse their systems? Really?‘

De Nederlandse media kunnen revanche nemen door zich los te maken van die weeë enerzijds-anderzijds journalistiek om zo afstand te nemen van de macht. Want die dienen ze te controleren en kritisch te volgen. Naar verluidt werkt Glenn Greenwald voor de komende onthullingen over de massale Amerikaanse spionage in Nederland samen met de NRC. Dat kan kloppen, want NRC-lezers kunnen bespeuren dat de amechtige journalistiek die Obama bewierookte sinds september ingewisseld is voor een kritische stellingname. Eind september kondigde de samenwerking zich al aan in een interview van Floor Boon met Glenn Greenwald.

Voortschrijdend inzicht komt langzaam en wordt soms geholpen door de behoefte om de concurrenten de loef af te steken. Nu nog doen wat de Duitse media durven doen: de macht uitdagen door ze een koekje van eigen deeg te geven. Maar da’s voor de gouvernementele Nederlandse media wellicht iets teveel gevraagd.

Stratfor: WikiLeaks en Anonymous werken samen

Op 24 december 2011 liet Anonymous weten dat het had de servers van het Texaanse Stratfor had gekraakt. Volgens Forbes is het slechts een denktank op het gebied van informatie en defensie die wereldwijd onderzoekt en rapporteert over ‘hot spots’ en voorvallen. Maar critici zien een hechte samenwerking tussen Stratfor, de Amerikaanse regering, informanten en allerlei geheime diensten zoals de Israëlische Mossad.

Vanaf 27 februari publiceert WikiLeaks de ‘Global Intelligence Files‘. Dat zijn 5,5 miljoen gehackte e-mails die door Anonymous werden gehackt. Ze dateren van juli 2004 tot december 2011. ‘Ze onthullen de werking van een bedrijf dat een uitgever van informatie lijkt, maar vertrouwelijke inlichtingen aan grote bedrijven biedt, zoals Bhopal Dow Chemical Co, Lockheed Martin, Northrop Grumman, Raytheon en overheidsinstellingen, waaronder de US Department of Homeland Security , de US Marines en de US Defense Intelligence Agency.’

WikiLeaks werkt voor het eerst met Anonymous samen als partner. Voor het doorspitten van de miljoenen e-mails zocht WikiLeaks samenwerking met meer dan 25 media-partners waaronder de Indiase krant The Hindu, de Italiaanse krant L’Espresso, het Amerikaanse nieuwsbureau McClatchy en de Duitse omroepen NDR/ARD.

Vanwege zijn dreigende uitwijzing naar Zweden heeft Julian Assange er belang bij dat de samenwerking tussen de Amerikaanse regering en informanten in de openbaarheid komt. Kritiek op Stratfor is dat het in een schemergebied werkt zonder regeringscontrole. Reden voor regeringen om Stratfor voor klusjes in de arm te nemen. Maar e-mails moeten dat ondubbelzinnig duidelijk maken, want anders zijn het loze beschuldigingen.

Zo probeert WikiLeaks de Zweedse Minister van Buitenlandse Zaken Carl Bildt af te tekenen als informant van de VS. De vandaag gelekte e-mail over Bildt overtuigt echter niet. Wachten is op e-mails die de samenwerking tussen de Zweedse en Amerikaanse regering aantonen. Voor Nederland wordt het interessant om te zien welke politici of journalisten op de loonlijst van Stratford staan en welke informatie ze hebben doorgespeeld.

Foto: Julian Assange met Guy Fawkes-masker, symbool van Anonymous. Londen, 15 oktober 2011