Na kritiek is wassen beeld van Hitler verwijderd uit Indonesisch ‘trick eye’ museum

Het De Mata Museum in het Indonesische Jogjakarta kreeg kritiek in de westerse pers vanwege een overigens slecht lijkend wassen beeld van Hitler tegen de achtergrond van de ingang van het Duitse concentratiekamp Auschwitz met de leuze ‘Arbeit Macht Frei’. Inmiddels heeft het museum het wassen beeld van Adolf Hitler weggehaald. Het De Mata ‘trick eye’ Museum is een instelling waarin het gaat om de optische illusie en de beleving van de bezoeker centraal staat. In de spanning tussen informatie en entertainment (infotainment) ligt het accent overduidelijk op het laatste. Bezoekers kunnen zich (laten) fotograferen in kostuum, of in wat het museum een 3D-omgeving, een 4D-omgeving of een 5D-omgeving noemt. Wat het daar precies mee bedoelt is onduidelijk. Zie hier voor uploaded foto’s van bezoekers. Het bewijs er geweest te zijn is de truc en de pret ervan. Hoe dan ook paste de foto van Auschwitz en het wassen beeld van Hitler in de reeks nationale helden, ’s werelds beroemdste leider en president, internationale beroemdheden en superhelden in dit ‘museum’.

In een bericht in The Times of Israel wordt Hitlers presentatie in het De Mata Museum door critici verachtelijk en walgelijk gevonden. Het zou de slachtoffers bespotten. Daarin hebben ze gelijk, het De Mata Museum is amusement dat geschiedenis als weggooiproduct gebruikt. Maar er is een andere kant aan het verhaal zoals onder meer blijkt uit Anoek Steketee’s project ‘Vroeger is een ver land’ (2013) in het ‘oude’ Tropenmuseum. Zij spitste dat toe op het koloniale verleden van Indonesië, waar zoals Steketee zegt ‘het verleden ligt voor veel mensen gewoon te ver weg’. Re-enactment of het naspelen of uitbeelden van historische gebeurtenissen is een fenomeen dat in Azië meer mensen aanspreekt dan in Europa waar het de liefhebberij van excentrieke hobbyisten is. In Europa weegt geschiedenis zwaarder en kent het verleden navenant meer gevoelige kanten.

Foto 1: Bezoekster met inmiddels verwijderd wassen beeld dat Adolf Hitler moet voorstellen in het De Mata Museum in Jogjakarta.

Foto 2: Foto van bezoekers van het De Mata Museum in Nederlands kostuum uit photostream op Tripadvisor.

Overheid Moskou neemt schaakspel met Hitler en Stalin in beslag

Meduza zegt dat de politie in het centrum van Moskou een schaakspel in beslag heeft genomen. Reden is dat de politie gelooft dat het beledigend is en in strijd met wetten tegen nazi-symbolen en het bevorderen van etnische haat, aldus de Moskovsky Komsolmolets. Dan komt het meest raadselachtige deel van het bericht: ‘Een commissie van deskundigen is ingesteld om een psycho-linguïstische analyse van het schaakspel uit te voeren, en de eigenaren van de winkel kunnen worden beboet, afhankelijk van de resultaten.’

Niet misselijk, en niet van de straat, een ‘psycholinguïstische analyse van het schaakspel’. Psycholinguïstiek kan samengevat worden als ‘het vak dat de theoretische taalkunde gebruikt bij de analyse van mentale processen die ten grondslag liggen aan menselijk gedrag’ (Tervoort, 1972). Hoe de commissie van deskundigen een psycholinguïstische analyse zinvol kan uitvoeren op een schaakspel blijft het raadsel.

Of de figuur die Hitler voorstelt de witte of de zwarte koningin is wordt niet duidelijk. Want omdat zowel de stukken verkeerd staan opgesteld (de lopers) als het bord verkeerd ligt (veld a1 linksonder moet zwart zijn) valt niet op te maken wie wit en wie zwart is. Evenals Hitler en zijn trawanten kijkt maarschalk Stalin van het Sovjet-leger in zijn witte uniform weg van het strijdperk. Symboliseert de opstelling het Molotov-Ribbentrop pact van 1939 tot 1941 toen Duitsland en de Sovjet-Unie een geheim partnerschap hadden gesloten?  Hoe dan ook zal een psycholinguïstische analyse van het schaakspel door deskundigen uitkomst bieden. Of niet?

Foto: ‘The witch-hunt continues. Police have confiscated a chess set featuring Nazi soldiers from a store on Arbat.’ Credits: Yod News.

Wie let er op de foute militairen in de speelgoedwinkels?

Uit het Zweedse warenhuis Gekås in Ullared zijn na een protest van klanten speelgoedsoldaatjes met Nazi-symbolen van het Poolse merk Cobi verwijderd. Waarschijnlijk uit de serie Small Army WW2. Die verwijdering is geen overbodige luxe. De uniformen zouden op die van de Gestapo lijken. Met swastika’s en adelaars. Een woordvoerder van Gekås betreurde het en zei deze Nazi-symboliek niet als voorbeeld te willen bevorderen.

Maar er is meer op de speelgoedmarkt waarvan het de vraag is of het het goede voorbeeld geeft. Waar ligt de grens van het aanvaardbare? Welk leger wordt wel toegelaten tot de schappen van de speelgoedwinkels en welk leger verliest de strijd om een verkoopplek? Wie bepaalt dat? Het gaat niet alleen om kinderen die op het verkeerde been worden gezet door verkeerde militairen van verkeerde speelgoedlegers. Wat te denken van de ‘Frozen Dead Nazi Zombie Series: Figure 3 : The Commander’ van  de ZomBee Toy Company uit de VS? Camp en met een vette knipoog. Maar intussen  …. toch een verkeerd voorbeeld voor pacifisten. Of juist niet?

Prabowo en hofhouding, Queen en Azië. Verleden als glamour

Queen met Freddy Mercury en Brian May zong in 1977 ‘We Will Rock You’. Een song die veelvuldig gecoverd, geremixed, gesampeld en geparodieerd is, aldus Wikipedia. Ook in Indonesië waar supporters van presidentskandidaat Prabowo Subianto in nazi-uniform Queen postuum rechts passeren. Journalist Allan Nairn doet voor Democracy Now! een boekje open over Prabowo die tegen hem in 2001 verklaarde dat Indonesië nog niet rijp was voor democratie. Dat verklaart alles. De supporters denken er zo te zien nog zo over.

Zo’n 70 jaar na de ineenstorting van de Nazi-dictatuur wordt buiten West-Europa losser omgegaan met de symboliek van het nazisme. Daar ligt het uiteraard minder beladen dan in Europa waar oude wonden nog schrijnen. Teruggrijpen naar de recente geschiedenis en er uit fascinatie onderdelen van ’lenen’ om zich af te zetten tegen het verleden of het Westen komt in Azië veel voor. In Indonesië is de reenactment populair, zelfs van de koloniale geschiedenis. Anoek Steketee had er in 2013 in het Tropenmuseum een mooie presentatie mee. Maar bij Prabowo Subianto en de video lijkt iets anders aan de hand. Zonder het terdege te begrijpen verheerlijken de supporters Probowo die in de startblokken staat als fascistische dictator.

Foto: Nazi-meisjes in Thailand.