In Egypte worden de mensenrechten steeds meer geschonden

In Egypte gaat het niet goed. Moslimbroeders en bondgenoten krijgen de economie niet onder controle en niet-moslims worden tot tweederangsburgers gemaakt. De Moslimbroeders houden niet eens meer de schijn op dat ze niet tegen kritiek kunnen. Kleine berichten zeggen meer dan analyses. Op Democracy Now! geven de journalisten Sharif Kouddous en Lina Attalah trouwens een scherpe analyse van het mensenrechtenbeleid van president Morsi. Wat er op dit moment in Egypte gebeurt toont een berichtje in Egypt Independent aan:

Vier zesde-klassers op een basisschool in Bulaq al-Dakrur, Giza gouvernement, werden naar verluidt geslagen door hun godsdienstleraar voor het niet dragen van de hijab, aldus het Egyptische Centrum voor Vrouwenrechten.

De mensenrechtengroep heeft een verklaring afgelegd en veroordeelt het incident scherp. Het roept de staat op om het internationale verdrag over de kinderrechten toe te passen’. Dat bepaalt dat de regering de nodige maatregelen neemt om ervoor te zorgen dat onderwijsinstellingen de waardigheid van alle kinderen respecteren.

Gawaher al-Zahery, een activist die met het centrum werkt, vertelde Al-Masry Al-Youm dat de beschuldigde leraar naar verluidt tegen een van de vermeende slachtoffers zei: “Je zal dus een christen onder hen zijn [haar gesluierde klasgenoten].” De leraar , die ook Arabische taal doceert, beledigde naar verluidt de vier meisjes en sloeg ze in het bijzijn van hun klasgenoten.

Families van de meisjes dienden geen klacht in tegen de leraar uit angst dat het tegen de studenten zou uitpakken, aldus Zahery.

Foto: Meisjes met hijab.

Egypte: een vergelijking tussen Moslimbroeders en Nazi’s

Historicus Khaled Fahmy maakte afgelopen zaterdag in het artikel ‘Weimar Republic or 18 Brumaire?‘ voor het Egyptische Al Ahram English de vergelijking tussen Nazi’s en de Egyptische Moslimbroederschap (MB). Een vergelijking als echo van de opmerkingen waarvoor Geert Wilders een proces aan z’n broek kreeg. Dat-ie won. Wilders trok het breder en vergeleek ‘Mein Kampf‘ en de koran. Fahmy ziet de Egyptische blogger Wael Abbas en Westerse journalisten en analisten sinds afgelopen zomer de vergelijking tussen MB en Nazi’s maken.

Reden is dat critici twijfelen aan het geloof van de MB in het democratisch proces. Evenals de Nazi’s zou de MB nu alleen de democratie omarmen om aan de macht te komen. Eenmaal daar gearriveerd zou het de democratie vervolgens buiten werking stellen. Fahmi vindt de vergelijking zinvol, maar ziet verschillen. De MB heeft een langere voorgeschiedenis, geen charismatische leider en is in het politieke spectrum zelf niet de meest radicale partij. Het grootste verschil is echter -nu aan de macht- dat de MB verkiezingen niet afschaft.

Maar de MB beperkt het democratisch proces door uitsluiting van kiezers. Zij mogen volstaan met het kiezen van vertegenwoordigers. Daarmee zijn ze uitgeschakeld in het politieke proces. Op het wetgevende proces hebben ze geen invloed. Niet het volk spreekt, maar de vertegenwoordigers. Da’s geen echte democratie en wordt ‘ballotocratie‘ genoemd. De term ‘ballotocracy‘ muntte Richard Haass. Nederland is door het ontbreken van vormen van directe democratie en de afstand tussen politiek en burger er een modelvoorbeeld van.

Overeenkomst is dat Nazi’s en MB een houding delen van bewapend en georganiseerd geweld. Via de straat proberen ze hun opposanten te terroriseren. Maar de Nazi’s hadden zich beter voorbereid door eerst de macht over de politie te veroveren voordat ze de politieke macht grepen. Na de verkiezingen in 1933 breidden ze snel hun invloed over het leger uit. De MB is echter niet in staat om de macht over politie en leger te grijpen. Zoals ze dat volgens Fahmi evenmin over de media en de rechterlijke macht weten te doen.

Khaled Fahmy denkt als een historicus langs lijnen van ‘grote’ gebeurtenissen die direct samenhangen met politiek en economie. Om onverklaarbare redenen noemt-ie echter niet het meest in het oog springende verschil. Namelijk het omarmen van de eigen tijd. Waar de Nazi’s naar de toekomst keken, kijkt de MB naar het verleden. Tekenend is hoe verschillend beide bewegingen over de positie van de vrouw denken. Op het Engelstalige Ikhwanweb.com wijst de MB een ontwerpresolutie van de VN over de vrouwenrechten af. Elke economische, juridische of culturele vorm van gelijkheid tussen man en vrouw wijst het af. Conclusie is dat de MB voor de eigen bevolking nog restrictiever is dan de Nazi’s al waren. Zodat interne verschillen aangescherpt worden. De geruststelling is dat de MB de greep naar de macht veel slechter heeft voorbereid dan de Nazi’s.

Foto: ‘Egyptian women wave a flag showing pharaoh Queen Hatshepsut and anti-Muslim Brotherhood banners during a demonstration in Cairo, Egypt, Friday, March 8, 2013, marking International Women’s Day. Arabic reads, “women with revolution,” “women are owner of a message.” (AP Photo/Amr Nabil)’ In The Daily Star, Libanon.

Stemmen Nederlanders net als Egyptenaren tegen hun belang in?

Hoe kan het dat Egyptenaren nu pas spijt hebben van hun stem op president Morsi? Zoals Gharam Ibrahim die zegt dat wat Morsi doet ten behoeve van zijn groepering de Moslimbroeders is. Niet ten behoeve van haar of Egypte. Hoe kan het dat hier al in februari 2011 werd gezegd dat de race gelopen was omdat de Grondwet niet volgens Frans civiel recht, maar volgens islamitische wetgeving werd gewijzigd. Dus: ‘Vertrekdag betekent in Egypte niet het vertrek van de autocratie, maar het vertrek van de liberale democratie.’

Dit roept de vraag op of het makkelijker is om van afstand, dan van dichtbij naar een politieke ontwikkeling te kijken. Makkelijker dan vanuit het oog van de storm. Het is logisch dat de sektarische Moslimbroederschap de eigen kandidaat Mohamed Morsi steunde. Zo werkt overal het patronagesysteem van partijpolitiek. Ook in Nederland geldt in de politiek ‘Voor wat, hoort wat‘. Zonder uitzondering worden alle functies in het openbaar bestuur verdeeld onder de twee procent van de bevolking die lid is van politieke partijen. Maar hoe konden de Egyptenaren die niet tot de Moslimbroeders behoren op Morsi stemmen? Zijn wij Nederlanders op dezelfde manier kortzichtig en worden ook wij misleid als het om het koningshuis of onze politieke leiders gaat?

Geruchten zeggen dat Shafiq president van Egypte wordt, maar Morsi wint

UPDATE 24 juni: De voorzitter van de verkiezingscommissie Sultan heeft in een uitgebreide toespraak waarin-ie inging op de fraude verklaard dat Mohamed Morsi met 51% van de stemmen gewonnen heeft. 

Er gaan geruchten dat Ahmed Shafiq morgenavond tot de nieuwe president van Egypte wordt uitgeroepen. Aldus AlAhram Online. Volgens een regeringsbron zou Shafiq tot winnaar verklaard worden met 50,7% van de stemmen. Naar verwachting zal die uitkomst sterk betwist worden door de Moslimbroederschap. Ook met straatprotesten. De kandidaat Mohamed Mursi van deze partij nam het in de tweede ronde van 16 en 17 juni op tegen voormalig luchtmaarschalk Ahmed Shafiq. Beide kandidaten eisten afgelopen week de overwinning op. Onderzoek naar fraude werd als reden gegeven voor het uitblijven van een definitieve uitslag.

Foto: Farouk Sultan (midden), hoofd van de verkiezingscommissie spreekt. Credits: Reuters

Mercy, Mercy, Mursi in Egypte

Kandidaten voor het Egyptische presidentschap proberen elkaar midscheeps te rammen. De kandidaat van de Moslimbroederschap Mohamed Mursi neemt het op tegen voormalig luchtmaarschalk Ahmed Shafiq in de tweede ronde op 16 en 17 juni. Allebei suggereren ze een geheime agenda bij de tegenstander. Mursi stelt dat Shafiq een teruggang naar het regime van Mubarak inhoudt. Shafiq zegt dat de Moslimbroeders Egypte terug naar de Middeleeuwen zullen leiden door het instellen van islamitische wetgeving. Beide kandidaten beschuldigen elkaar ervan afspraken met het oude regime te hebben gemaakt. Ze hebben allebei gelijk.

Kiezen tussen twee kwaden is lastig. De democratie verkeert in een embryonale fase. Vanuit een idee van machtsdeling is Shafiq de minst slechte kandidaat. Want in het parlement nemen de Moslimbroeders bijna de helft van het aantal zetels in. Met het presidentschap erbij zullen ze de Egyptische politiek monopoliseren.

‘De Broederschap staat voor duisternis en sektarisme, als ze aan de macht betekent dat voor ons een terugslag’, aldus Shafiq op een persconferentie in Cairo waarin hij reageert op eerdere beschuldigingen van Mursi. De huilende derde zijn de demonstranten die de opstand tegen Mubarak op gang hebben gebracht. Maar buiten de verdeling van de macht zijn gevallen omdat ze minder goed georganiseerd zijn dan de Moslimbroeders of het leger. Tandenknarsend zullen minderheden bij gebrek aan beter op Shafiq stemmen.

Foto: Ahmed Shafiq tijdens een persconferentie in Cairo, 3 juni 2012. Credits: Bassam Al-Zoghby

Particularisme en cliëntelisme in Egypte

De Egyptische ambassadeur in Den Haag Ahmad Amin Fathalla is tot 2012 lid van het Mensenrechtencomité van de Verenigde Naties. Maar op het Tahrirplein in Cairo wordt door het leger op demonstranten geschoten. Er zijn al tientallen doden gevallen in de aanloop naar de parlementverkiezingen van 28 november.

De alliantie tussen de Moslimbroederschap en het leger kwam niet tot stand. Daarom betogen islamisten en liberalen opnieuw. In februari leidden betogingen tot het vertrek van president Mubarak. Volgens hoogleraar Politieke Wetenschappen Carrie Wickham ligt een uitruil aan de basis van de samenwerking. De islamistische Moslimbroeders nemen niet meer dan de helft van het aantal parlementszetels in en de seculiere partijen aanvaarden artikel 2 van de grondwet dat bepaalt dat de sharia de belangrijkste bron van wetgeving is.

In die afspraken is geen rol voor jonge demonstranten. Zoals blogster Aliaa el Mahdi die uit de kleren ging voor de vrijheid. Welke vrijheid sluit andersdenkenden uit? Wat is de zin om te betogen tegen het leger als in de coulissen een nieuw monsterverbond wordt gesmeed dat de vrijheden inperkt? Alleen wie Egypte ziet als een ui die moet worden gepeld om ooit vrijheid te vinden ontleent aan dat langdurig proces enig optimisme. Wie offert zich op voor de volgende generatie? De moed van enkelen heeft voorlopig weinig praktisch nut.

Foto: Egyptische demonstranten bidden terwijl ze beschermd worden door andere demonstranten met de nationale vlag op het Tahrirplein in Cairo op 22 november 2011

Tunesische overheid beperkt persvrijheid: Persepolis

De animatiefilm Persepolis van de regisseuse Marjane Satrapi bevat bovenstaande scène waarin personage Marji zich verbeeldt een gesprek met een witgebaarde God te hebben. En hem het zwijgen oplegt omdat haar oom in de gevangenis zit. Afbeelden van ‘God‘ is in de ogen van bepaalde moslims heiligschennis.

Ook binnen een dramatisch verhaal. Persepolis is een hoog gewaardeerde film en heeft allerlei prijzen en nominaties binnengehaald. Het gaat over een expressief meisje dat als teenager opgroeit tijdens de Iraanse revolutie van 1979 en als studente uit voorzorg door haar ouders naar Wenen wordt gestuurd. Waar ze vervreemdt. De repressie van het islamitisch-fundamentalistische Iraanse regime is de leidraad in het verhaal.

In Tunis trokken op zondag 9 oktober 200 demonstranten op naar het kantoor van Nessma-tv, die de film op vrijdag 7 oktober uitzond. Nagesynchroniseerd in het Tunische dialect. Op maandag 11 oktober kondigde de openbare aanklager na ontvangen klachten een strafrechtelijk onderzoek aan tegen Nessma wegens belastering van de islam. In een concept voorstel van september over de media wordt godlastering uit de wet gehaald, maar de overgangsregering heeft dit nog niet uitgevaardigd. Da’s de achtergrond van de protesten.

Human Rights Watch heeft om intrekking van dit onderzoek door de overgangsregering tegen Nessma-tv gevraagd. Omdat volgens regiodirecteur Sarah Leah Whitson Nessma-tv ‘elk recht heeft om serieuze en provocatieve films uit te zenden’. Naar haar idee zou de regering dit recht juist moeten verdedigen, evenals trouwens het geweldloos protest tegen uitzending. Het onderzoek  door de openbare aanklager zet de persvrijheid en de pluriformiteit onder druk.

De zogenaamde Arabische Lente is akelig tot stilstand gekomen. In Egypte hebben de Moslimbroeders en de legertop het op een akkoordje gegooid. Voor wie dat wilde zien was dat al vanaf het begin duidelijk. De strijd vindt niet op straten, pleinen, kerken, moskeeën, sociale media, verkiezingsdebatten of televisiestations plaats, maar in het parlement. Als in de Maghreb een grondwet op islamitische basis het einddoel blijft, dan hebben andersdenkenden als tweederangsburgers het nakijken. Zelfs op televisie.

Einddoel Egypte mist doel

Update 23 november 2012: De moslimbroeders en president Morsi hebben gisteren de macht naar zich toegetrokken. Het verbaast mij dat dit nog iemand verbaast. Ruim anderhalf jaar geleden kondigde de machtsgreep zich al aan. 

Egypte is een islamitische staat en moet dat volgens Sheikh Dr Ahmed Al-Tayeb blijven. Allerlei vergelijkingen met het katholieke Polen van Lech Walesa slaan de plank mis. Het dualisme waardoor het Westen ooit stilzwijgend voor de dictators in de Arabische wereld koos, lijkt zo ingebakken dat critici de hoofdzaak uit het oog verliezen. Universele waarden worden nog steeds niet verenigbaar geacht met de islam.

In Egypte gaat het niet om de keuze tussen Mubarak en Moslimbroeders, ofwel tussen M&M. Vestiging van de liberale democratie is aan de orde. Of de autoritaire staat door veiligheidsdienst of islam wordt gestuurd is bijzaak. De liberale democratie wordt summier vertegenwoordigd door jonge, seculiere krachten die verder gemarginaliseerd worden door de onderhandelingen achter de schermen.

In Arabische staten zijn de laatste decennia de linkse en liberale krachten weggevaagd. Da’s de reden dat het tegenwicht tegen wereldse of islamitische autocratie ontbreekt. Moslimbroeders kunnen alleen het vertrouwen van de anderen winnen als ze een fundamentele herziening van de Grondwet niet blokkeren. Da’s de enige toets van hun goede wil.

Wie de verkiezingen in Egypte wint is niet de hoofdzaak. Praten daarover in het verlengde van de straatprotesten is zelfs een afleiding. Het gaat er enkel en alleen om hoe de Grondwet wordt gewijzigd. Da’s het kader voor echte democratie. Die lijkt nu al uit zicht geraakt in het machtsspel tussen M&M.

Volgens Monique Samuel (vanaf 9’35”) is de inzet van de demonstraties al weggeven omdat er niet ingezet wordt op een nieuwe Grondwet die gebaseerd is op Frans civiel recht, maar op amendatie van bestaande wetten. Huidige Egyptische wetten zijn gebaseerd op de sharia en kennen geen scheiding tussen religie en staat. De race is al gelopen. Er zal in Egypte de komende tijd niets fundamenteels veranderen.

Lopende onderhandelingen tussen oppositie en vice-president kunnen nooit uitkomen bij een pluriforme, liberale democratie met een rechtsstatelijk karakter. Demonstraties hebben hun urgentie al verloren. Vertrekdag betekent in Egypte niet het vertrek van de autocratie, maar het vertrek van de liberale democratie. M&M moeten niks hebben van pluriformiteit en machtsdeling.

Brandpunt Egypte

De onlusten in Egypte draaien rond twee vragen. Hoe sterk zijn de islamitisch-conservatieve Moslimbroeders en is na president Mubarak een overgang naar gematigdheid mogelijk. Deze vragen worden door alle hoofdrolspelers gesteld. Het antwoord bepaalt de uitkomst meer dan de situatie op straat. Focus is het inkaderen van de protesten.

Dictaturen van Egypte, Marokko, Jemen, Jordanië, Golfstaten en Saoedi-Arabië hebben jarenlang de roep om democratisering weerstaan. Hun verwijzing naar de dreigende islamisering en de relatief goede verstandhouding tot Israel maakte dat mogelijk. Repressieve tolerantie, soms samengaand met een stop op de ontwikkeling van hun bevolkingen, deed de rest.

Al onder president Bush zette de VS leiders uit de regio onder druk om te beginnen met democratisering. Maar het is een verdeelde boodschap. De speech in Cairo van president Obama hintte zowel op rechten en plichten van de bevolkingen, waarbij hij de gebruikelijke fout maakte om iedereen te reduceren tot een moslim-identiteit. De VS gelooft soms haar eigen retoriek.

De soennitische Moslimbroederschap is een institutie in zichzelf met een traditie van 80 jaar en te verdedigen belangen. De conservatieve beweging heeft ongeveer 20% steun en lijkt even vermolmd als het regime van Mubarak. Haar invloed gaat verder dan Egypte. Sommigen vergelijken het met het Turkse, anderen met het Iraanse model. Die onzekerheid over kracht en intenties heeft tot nu de blokkade van de democratisering gelegitimeerd.

De protesten in Egypte worden gevoed door de jeugd die minder hoogopgeleid is dan het gebruik van sociale media en internet suggereert. Ze springen in het diepe en willen van de repressie af. Maar ongewis is wie hun werk afmaakt en profiteert. Zeker is dat het Egyptische leger in contact met de VS een matigende rol kan spelen.

Het valt te hopen dat niet de Moslimbroeders hun eigen agenda voor Egypte bepalen. Het valt evenmin te hopen dat de VS hun simplistisch wereldbeeld opleggen met Egypte als zetstuk. Het valt te hopen dat vanuit de seculiere, liberale, sociaal-democratische, gematigd islamitische en panarabische geledingen een overgang naar een liberale democratie mogelijk wordt. Maar niets is zeker.

Foto: Piramiden van Gizeh, Egypte