‘Aanval op godsdienstvrijheid’ is bij nader inzien de modernisering van de wet en de afschaffing van de voorrechten van christenen

Susanne Kurstjens’ opinieartikel van 2 mei 2019 op het Katholiek Nieuwsblad is onvolledig en onevenwichtig. Zowel over het amendement over het huwelijksrecht van VVD en GroenLinks en het verslag daarvan door de NOS als over de positie van het bijzonder onderwijs en het voorstel van VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff slaat ze de plank mis. Het commentaar is niet constructief en dient de kwaliteit van het openbare debat niet.

Kurstjens begrijpt de staatsrechtelijke implicaties niet als ze verwonderd opmerkt dat er al een wet bestaat. Dat klopt, daarom gaat het niet om een wetsvoorstel zoals ze beweert, maar om een amendement. Sinds 1810 is huwelijksrecht praktijk dat verplicht dat een burgerlijk voor een religieus huwelijk gesloten moet worden.

Het bericht van 24 april 2019 van de NOS gaat in op het amendement van VVD en GroenLinks dat zegt dat een religieus huwelijk niet voor een burgerlijk huwelijk gesloten moet kunnen worden. De essentie daarvan geeft de toelichting van beide initiatiefnemers Jeroen van Wijngaarden (VVD) en Kathalijne Buitenweg (GL): ‘Omdat juist in religieuze kring anders gedacht kan en mag worden over de gelijkwaardigheid van man en vrouw zijn in het Burgerlijk Wetboek en Wetboek van Strafrecht bepalingen opgenomen die gebieden dat religieuze huwelijken pas gesloten mogen worden nadat eerst het burgerlijk huwelijk is voltrokken. Rechtens kunnen beide huwelijkspartners dan aanspraak maken op een gelijkwaardige rechtspositie die van belang kan zijn voor bijvoorbeeld hun vrijheid om te scheiden, erven en het doen van rechtshandeling.‘

Dit amendement gaat om de gelijkwaardigheid van man en vrouw die in het burgerlijk huwelijk wordt bekrachtigd. In het verlengde daarvan ligt de scheiding, de ontbinding van het religieuze huwelijk. Via dat eerder gesloten burgerlijke huwelijk heeft de zwakste partij een sterkere positie dan zonder dat gesloten burgerlijk huwelijk het geval zou zijn. Met als voorbeeld moslimvrouwen die tegen hun wil gevangen worden genomen in een islamitisch huwelijk. Ze zijn niet vrij om hun godsdienst of levensovertuiging te kiezen omdat de islamitische, conservatieve instelling waar het religieuze huwelijk gesloten is de rechten van de vrouw ontkent om dat huwelijk te ontbinden. Via een omweg probeert het amendement die rechten te herstellen.

Het is niet de wereldse macht die dat eenzijdig, autonoom en op eigen initiatief oplegt, maar de zwakste partij in het religieuze huwelijk die dat aan de overheid verzoekt door zich op het eigen recht te beroepen. Waarna de overheid in actie komt en pas dan bijvoorbeeld de vrouw in een islamitisch huwelijk op haar verzoek te hulp komt. Want daar zal het in de praktijk op neerkomen vanwege de achterblijvende emancipatie van moslimvrouwen in conservatieve, islamitsche kringen. De achterliggende gedachte van het amendement is dat religieuze of traditionele waarden de fundamentele rechten en vrijheden van leden van minderheden kunnen inperken. De overheid verzet zich tegen die inperking omdat die niet overeenkomt met de rechtsstaat.

In haar betoog kiest Kurstjens tegen de rechten van individuen, namelijk voor moslimmannen die moslimvrouwen in huwelijkse gevangenschap houden met een beroep op de vrijheid van godsdienst. Haar claim voor de vrijheid van godsdienst is eenzijdig als ze daarbij de vrijheid van het individu ondergeschikt maakt aan de vrijheid om te belijden en afficheert als een aanval op de godsdienstvrijheid. Ze koppelt het amendement aan het katholieke huwelijk en suggereert dat ook in dat geval de overheid dat religieuze huwelijk kan ontbinden. Maar hiermee spreekt ze zichzelf tegen en raakt ze verstrikt in haar betoog. Want ze geeft tegelijkertijd toe dat katholieken zich strikt houden aan de verplichting om burgerlijke huwelijken voor het katholieke huwelijk te sluiten zodat het amendement helemaal niet van toepassing is op katholieken.

Ook over de positie van het bijzonder onderwijs en het discussiestuk ‘Liberalisme dat werkt voor mensen‘ van VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff waarin dat onderwerp op enkele plekken wordt genoemd is Kurstjens onvolledig en onzorgvuldig. Dijkhoff wil een debat over de vrijheid van onderwijs: ‘Als de vrijheid van onderwijs een ongewenst neveneffect heeft dat er scholen worden opgericht die dienstbaar zijn aan segregatie en het in stand houden van parallelle samenlevingen waarbij waarden dominant zijn die strijdig zijn met onze kernwaarden vrijheid en gelijkwaardigheid, moeten we dat stoppen.’ Hieruit valt niet te concluderen dat hij zich keert tegen gelovigen, zoals Kurstjens suggereert. Evengoed kan men zeggen dat Dijkhoff door de uitwassen van het bijzonder onderwijs (specifiek het salafistisch onderwijs) te bestrijden dat juist wil redden.

Het is niet zo dat overheid of politieke partijen van plan zijn om het bijzonder onderwijs af te schaffen. Er is debat over de vraag of het de taak voor de overheid om het bijzonder onderwijs te bekostigen volgens artikel 23, dat zegt ‘Het bijzonder algemeen vormend lager onderwijs, dat aan de bij de wet te stellen voorwaarden voldoet, wordt naar dezelfde maatstaf als het openbaar onderwijs uit de openbare kas bekostigd. De wet stelt de voorwaarden vast, waarop voor het bijzonder algemeen vormend middelbaar en voorbereidend hoger onderwijs bijdragen uit de openbare kas worden verleend’. Het gaat dus ook in dit geval om aanpassing.

Susanne Kurstjens meent dat met ‘dit soort wetsvoorstellen’ die dat in beide gevallen niet zijn ‘voortdurend gezaagd wordt aan de vrijheid van gelovigen’. Dat is echter niet de strekking van het amendement van Wijgaarden en Buitenweg en van het discussiestuk van Dijkhoff. Dit gaat om wetten die hoognodig aangepast en gemoderniseerd moeten worden en uit respectievelijk 1810 en 1917 (Artikel 23) dateren. In de tussentijd is er maatschappelijk en demografisch nogal wat veranderd. Het zijn juist de christelijke partijen geweest die modernisering ervan hebben geblokkeerd. Door de afgenomen macht van de christelijke politieke partijen, vooral het CDA, is nu eindelijk de politieke ruimte ontstaan om deze wetten bij de tijd te brengen. Zoals dat voortdurend met wetten gebeurt die geactualiseerd worden. Het gaat hier niet om een aanval op gelovigen of de godsdienstvrijheid, maar om de modernisering van wetten, die in de praktijk aan gelovigen voorrechten verlenen die ze door politieke koehandel ooit hebben verworven. Vanwege de rechtsgelijkheid komt hun dat niet toe omdat het ten koste gaat van anderen die zijdelings in een achterstandspositie worden gedrukt.

Foto 1 en 4: Schermafbeelding van delen van het commentaar ‘Aanvallen op de godsdienstvrijheid’ van Susanne Kurstjens op KN, 2 mei 2019.

Foto 2: Schermafbeelding van deel artikel ‘Boete voor religieuze huwelijken is een eerste stap, maar er is meer nodig’ op NOS, 24 april 2019.

Foto 3: Schermafbeelding van deel discussiestuk ‘Liberalisme dat werkt voor mensen‘ van VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff op VVD, zonder datum [2019].

Wat is in Frankrijk achterlijk, een burkini of het verbod ervan? Of allebei?

Frankrijk praatte de laatste weken over la canicule (hittegolf), de retour naar school per 1 september, de retour van Nicolas Sarkozy die twee rechtszaken aan zijn broek heeft, het recordaantal van 42 medailles dat behaald werd op de Olympische Spelen in Rio en de burkini. Dat wet suit-achtige tenue dat moslimvrouwen op de stranden van sommige gemeenten niet mogen dragen omdat burgemeesters het verbieden. In een beslissing heeft de Raad van State dat verbod teniet gedaan omdat het juridisch onhoudbaar is. Logisch, want in de seculiere samenleving die Frankrijk pretendeert te zijn bestaat voor de wet geen onderscheid tussen levensovertuigingen en religies en de uitingen ervan. De burgemeesters zeggen zich niets van het verbod op het verbod aan te trekken en premier Manuel Valls zegt in een Facebook-bericht de in zijn ogen reactionaire vormen van de islam (‘islamisme mortifère, rétrograde’) niet te accepteren en er tegen te blijven vechten.

Zo desintegreert Frankrijk en neemt het eigen instituties niet serieus. Wat een burkini in de ogen van velen is en symboliseert is geen juridisch argument. Zelfs als het vrouwonvriendelijk, onflatteus en achterlijk is kan het nog niet verboden worden. Frankrijk is in de kern een conservatief land. Waar het om draait werd duidelijk in de reactie van agenten die een vrouw vanwege een islamitische hoofddoek op het strand van Cannes verbaliseerden en een boete van 11 euro oplegden. Hun uitleg was duidelijk volgens een bericht in de L’OBS, Frankrijk is een katholiek land: ‘Ici, on est catholiques’. Dat heeft niets met secularisme of laïcisme te maken.

Hafid Bouazza strijdt tegen de toegeeflijke houding over islam. Plus: de PVV

Waarom heeft de PVV in het publieke debat over de islam de strijd verloren, terwijl de partij het in de publieksgunst goed doet en toch sterke argumenten heeft? Het had goud in handen en heeft het laten verpulveren. De PVV heeft zich krachtig in een hoek gebokst om er nooit meer uit te komen. Daarmee heeft Geert Wilders zijn partij buitenspel gezet. De partij doet er niet meer toe. Hoe heeft het zover kunnen komen?

In een interview met Pieter van den Blink voor De Gids zegt schrijver/vertaler Hafid Bouazza: ‘Die strijd tegen de onrechtvaardigheid van de islam, waarvan de vrouw de kern en het slachtoffer is, voer ik al veel langer. (..) Ik strijd niet tegen de vrijheid van mensen om te bidden, de ramadan te doen of hun islamitische praktijken te volgen, ik strijd tegen de leer. En ik strijd tegen de toegeeflijke houding van Nederland ten opzichte van aspecten van de islam die indruisen tegen de waarden van de Nederlandse samenleving. (..) Als er dan mensen het land binnenkomen die op een andere manier met hun vrouwen omgaan, geldt dan de Grondwet ineens niet meer? Als democratisch land met ruggengraat moet je dan tegen die mensen zeggen: zo doen we dat hier. Anders wordt de vrouw niet meer als menselijk individu gezien.’

Het gaat er niet om dat wat Bouazza zegt ‘waar’ is, het gaat erom dat het een prima verdedigbaar standpunt is om een politiek programma rond te bouwen. Dat nog geloofwaardig is ook, zo aan waardering wint en de PVV maatschappelijk acceptabel had gehouden. Uitgaande van vrouwenrechten binnen de islam had de PVV zich sterk kunnen maken voor de emancipatie van moslimvrouwen. Onbegrijpelijk is het niet dat dit niet gebeurd is, want geen enkele Nederlandse politieke partij heeft het stelselmatig opgenomen voor moslimvrouwen.

Zoals de vijand van goed beter is, is de vijand van polemiek of kritiek extremisme. De PVV heeft in de beginjaren vanaf 2006 een functie gehad door de uitwassen van het multiculturalisme aan de kaak te stellen. Voorstanders ervan hadden bepaalde aspecten van de Grondwet uit het oog verloren. Zodat -zo had het idee postgevat- matigende en cohesie bevorderende maatregelen die aansloten bij het groepsdenken en de vrijheid van godsdienst als belangrijker werden ingeschat dan individuele ontplooiing en vrouwenrechten. Exact de kritiek van Bouazza. Maar vanaf 2010 week de PVV zelf af van de Grondwet, zoals het voorstel tot een hoofddoekjesverbod verduidelijkte. Daarmee had de PVV recht van spreken verspeeld en kon het andere partijen niet meer geloofwaardig aanspreken op hun toegeeflijke houding en het wegkijken voor onrecht.

Foto: Slimane Raïs, installatie Odyssée, 2011. 

Overheidscampagne ‘Huwelijksdwang’ vermijdt verwijzingen islam

De campagne ‘Trouw tegen je wil‘ van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid beoogt de bevordering van de bewustwording over huwelijksdwang: ‘In Nederland hoef je niet te accepteren, dat je van je ouders moet trouwen met iemand waar je niet zelf voor gekozen hebt. (..) Hier in Nederland mag je niet gedwongen worden. Sterker nog, het is volgens de wet zelfs verboden.’ De site verwijst naar het onderzoek ‘Zo zijn we niet getrouwd’ (2014) dat in opdracht van Sociale Zaken door het Verwey-Jonker Instituut werd gehouden. Daaruit blijkt dat in Nederland jaarlijks een paar honderd gevallen van huwelijksdwang voorkomen.

Huwelijksdwang is een ernstig onderwerp dat een overheidscampagne rechtvaardigt. Maar er is iets geks aan de hand met het campagnebeeld. Uit het onderzoek ‘Zo zijn we niet getrouwd’ blijkt dat huwelijksdwang sterk gerelateerd is aan de islam: ‘Bij alle drie de thema’s [GK: Huwelijksdwang, achterlating en huwelijkse gevangenschap] hebben de meeste slachtoffers een islamitische achtergrond. Een hindoeïstische of christelijke achtergrond komt in (veel) mindere mate voor (5%).’ Zodat het logisch zou zijn dat de campagne zich op de grootste doelgroep zou richten: moslims of huwelijkspartners in een islamitische omgeving.

Maar dat doet de campagne niet. Vermijden van verwijzingen naar de islam is een bewuste keuze. Het vermijdt in woord en beeld verwijzingen naar de islam. De campagne spreekt in abstracties en richt zich tot wat op het oog doorsnee jong-volwassen Nederlanders lijken. Eerder in een neutraal-modernistische dan een conservatieve omgeving. Met eigen kamer, computer, zonder hoofddoek of geloofskenmerken. De doelgroep waar het om gaat krijgt geen gezicht. Is een campagne die zich in niemandsland afspeelt optimaal effectief?

Religieus-fundamentalisme als gevangenis voor individuen. Actie?

The Young Turks maken een voorbehoud (caveat). Niet alle religieuze instellingen dekken seksueel misbruik toe omdat het de instelling zou beschadigen. Maar voor talloze religieus-fundamentalistische organisaties zien Ana Kasparian en Cenk Uygur dat als waar. De Amerikaanse Taliban. Deze instellingen gebruiken hun godsdienst als excuus of vrijbrief voor slecht gedrag. Da’s niet alleen gericht op buitenstaanders zoals homoseksuelen of vrouwen, maar ook  op gelovigen binnen die religieuze organisaties die in de steek worden gelaten als ze onrecht zoals seksueel misbruik dat zich in die organisatie voordoet aan de orde willen stellen.

Feitelijk gaat het om de verhouding tussen individualisme en groepsbelang. In religieus-fundamentalistische organisaties wijkt het belang van het individu al snel voor het belang van de instelling. Dat gaat boven alles. Zonder intern debat. Die praktijk kan ontaarden in terreur tegen vogelvrije gelovigen. Achterliggende vraag is hoe de overheid hier in kan grijpen. Hoe maakt het de afweging tussen het garanderen van het grondrecht van het individu en de vrijheid van vereniging en het recht op autonomie van religieuze organisaties?

Omdat de grondwet uitgaat van de rechten van individuen ligt voor overheden in landen als Nederland of de VS het primaat bij het waarborgen van de rechten van individuen. Dat beseffen deze overheden. Ze zouden echter nog gerichter dan ze nu doen op kunnen treden om individuen ‘te bevrijden’ die binnen religieus-fundamentalistisch organisaties of pseudo-religieuze sektes gevangen worden gehouden. In Nederland speelde dat afgelopen jaren vooral bij vrouwen die binnen fundamentalistische moslimgroepen gevangen worden gehouden en buitensporig beperkt worden in hun vrijheid. Als akelige vlek op de rechtsstaat.

Zó moeten vrouwen in islamlanden zich kleden. Hoe absurd is dat?

Islam, vrouwen en onvrijheid. Ze horen bij elkaar als Rutte, Willem-Alexander en Schippers die naar Sochi gaan. Of de Drie Gratiën, de Grote Drie (Toon Hermans, Wim Sonneveld en Wim Kan, dan wel W.F. Hermans, Harry Mulisch en Gerard Reve) of de Drie Tenoren (Plácido Domingo, José Carreras en Luciano Pavarotti).

Een onderzoek van Pew toont aan hoe vrouwen in de moslimlanden Tunesië, Egypte, Irak, Libanon, Pakistan, Saoedi-Arabië en Turkije geacht worden zich in het openbaar te kleden. De meesten vinden dat vrouwen wel hun haar, maar niet perse hun gezicht hoeven te bedekken. Hoe dan ook is dit tamelijk abnormaal. Het zou nog verteerbaar zijn als mannen werden geacht hetzelfde te doen. Zoals, ‘scheer die snor of die rafelige baard eens af’, ‘zet die pet op’, ‘trek eens een leuke jurk aan’ of ‘schmink die bidplek op je voorhoofd eens weg‘. Maar naar wat mannen in de betreffende landen worden geacht te dragen wordt geen onderzoek gedaan. Dat alleen al tekent de ongelijkheid. De uitkomsten van dit onderzoek zijn ontluisterend. Voor de mannen in deze landen die de vrouwen hun vrijheid niet gunnen. En daar in hun religie rechtvaardiging voor zoeken. Absurd.

Foto: Onderzoek van Pew Research naar wat vrouwen in zeven islamlanden in het openbaar geacht worden te dragen.

Aliaa: De vrouw is groter dan God. Belediging van een geloof?

Aliaa Magda Elmahdy is niet populair bij de Egyptische islamitische geestelijken. Ze stelt zich onafhankelijk op. Eind 2012 ging ze met feministes van FEMEN voor de Egyptische ambassade in Stockholm uit de kleren. Nu zegt Aliaa in een gebed ‘De vrouw is groter‘ in plaats van ‘God (Allah) is groter‘. Dat bevalt de hardliners van het islamitisch bedrijf niks. Stel je voor dat burgers erachter komen dat ze zonder religie kunnen. Of dat ze ontdekken dat geestelijken daar niet meer echt bij nodig zijn. Stel je voor dat burgers zelf gaan denken. Stel je voor, straks worden geestelijken brodeloos omdat ze niet meer nodig zijn om de weg te wijzen.

Het gebed luidt in Engelse vertaling:
Woman is greater
Woman is greater
There is no God, ruler, or father
Human rights are above God
Long live sin
Long live rebellion
Freedom is better than kneeling
My vagina is greater
No God, ruler, or father

In Egypte is zo’n gebed opzienbarend omdat het varieert op het bestaande. Maar van een afstandje bekeken draait het perspectief en wordt dat bestaande opzienbarend. Wie is er gek, de feministe of de islamitische prediker? Afwijzing of acceptatie van islam of islamkritiek is een kwestie van invalshoek. Meer is het niet.

Ik blijf zitten met de vraag waarom ik me druk zou maken over de bedreigingen van Aliaa Elmahdy als het Nederlandse parlement niet bij machte is om zakelijk met geloof en gelovigen om te gaan. In Nederland worstelen de VVD en PvdA met het schrappen van de smalende godslastering. Het maakt een einde aan de onderdrukking door de confessionele politiek waarmee Nederland sinds 1932 kampt. Tragiek is dat een deel van de vrijzinnige politici niet vrij durft denken. Dat geeft confessionelen kans hun standpunten te realiseren. Wat ze knap doen. Nu bestaat het plan om het artikel 147 van het Wetboek van Strafrecht te schrappen, maar tegelijk artikel 137 op te tuigen. De Eerste Kamer meent dat burgers ‘genoegzaam beschermd‘ moeten blijven tegen ernstige belediging van hun geloof. Maar wat is dat ‘ernstige belediging van een geloof‘? Misschien kan de Senaat Aliaa Magda Elmahdy uitnodigen voor een hoorzitting om de consequenties daarvan te doordenken.

Foto: Aliaa Magda Elmahdy en haar gebed. Op haar Facebook-pagina.

Femen: lak aan de schijndemocratie van Facebook en Tunesië. Stoer

Femen.org plaatst bovenstaande foto bij twee berichten De eerste zegt: ‘Amina calls Tunis for antiislamists revolution!‘ en de volgende ‘Islamist censorship‘. Het tonen van een topless foto van Amina Tyler is een protest tegen ‘het fake Islamistische model van de ‘democratie’ van de Tunesische autoriteiten’ en een voortgaand geschil met Facebook dat telkens afbeeldingen van borsten laat vervagen of ‘blurt‘. Tamelijk betuttelend voor wie het eigen lichaam als wapen wil inzetten.  Dat protest wordt buiten de orde geplaatst. Politiek-religieus in Tunesië en economisch bij Facebook. Vrouwen van FEMEN hebben geen goed woord over voor de censuur door zowel de islamisten als Facebook en de behandeling van de klachten. Ze zeggen: ‘Fuck Your Morals!‘ Hebben ze gelijk? In elke geval maakt FEMEN het lichaam tot een levende muurkrant vol protest.

Femen Akbar. Uit de top voor Allah

De vrouwen van FEMEN gaan weer eens uit de top. Ze bidden tot Allah voor de Tunesische ambassade in Parijs. En roepen ‘Amina Akbar’, ‘Pauline Akbar’, ‘Marguerite Akbar’ en ‘Josephine Akbar’. En blokkeren het verkeer. Ze zetten druk in de aanloop van het proces tegen FEMEN-activistes in Tunesië, zoals Amina Tyler. Pauline, Marguerite en Josephine werden in hun protest voor Amina vastgezet. Hoewel het de vraag is of het in Tunesië indruk maakt. FEMEN botst herhaaldelijk met de radicale islam. Of Allah het gebed gehoord heeft is niet bekend. Mogelijk maakt Allah een einde aan de sharia, de achterstelling van vrouwen en de vermenging van politiek en islam binnen zijn rechtsmacht. Die emancipatie is in elk geval het streven van de sextremistes van FEMEN. Voor deze eisen voeren ze actie. De Egytische blogster Alia Al Mahdi ging voor in gebed.

Foto: Protest door FEMEN voor de Tunesische ambassade in Parijs, Rue Barbet de Jouy. 5 juni 2013.

Amina Tyler ontsnapt aan haar familie: FEMEN Tunesië

De Tunesische Amina Tyler die topless poseerde en protesteerde tegen de politieke islam die de vrouwenrechten inperkt is ontsnapt aan haar familie. In een gesprek met Alexandra Shevchenko van FEMEN blijkt dat ze nu in veiligheid is. Ze kreeg drugs toegediend. Haar familie die haar gevangen hield geeft een tegengestelde lezing. De moeder zegt voor haar dochter te vrezen omdat ze vanwege psychiatrische klachten medicatie zou krijgen. De moeder meent dat haar dochter gebruikt wordt door sommige groepen. Maar Amina ontkent en beweert juist door haar familie te zijn gekidknapt. Ze zegt zelf de vrijheid te hebben gezocht.

Foto: Amina Tyler aan haar familie ontsnapt, op Skype.