Protest in Montenegro tegen inhuldiging kerkleider en de macht van de Servisch-Orthodoxe Kerk

In vele landen wordt religie gebruikt voor politieke doeleinden. Dat lijkt ook het geval in Montenegro, in het Zuid-Oosten van Europa op de Balkan. Sinds 2006 is het land onafhankelijk en niet langer onderdeel van Servië. Onder premier Milo Đukanović voert het land een onafhankelijke en Europese koers. Sinds 2017 is Montenegro lid van de NAVO. Sinds 2010 is het kandidaat-lid van de EU.

Zo’n 30% van de bevolking is van Servische afkomst en die wil weer aansluiting bij Servië. Autochtone Montenegrijnen vormen met rond de 45% geen meerderheid. Serven en Russen proberen het land van Europa los te weken. Als dat niet volledig via de politiek lukt, dan moet blijkbaar ook religie ingezet worden.

Er ontstonden onlangs relletjes toen een nieuwe Metropoliet van de Servisch-Orthodoxe Kerk werd ingehuldigd. Degenen die redeneren vanuit Montenegrijns perspectief willen een Montenegrijns-Orthodoxe Kerk die los van Servië staat. Zo’n Servische Kerk wordt niet meer neutraal, maar als vreemde entiteit gezien. Zo’n autonome Montenegrijnse kerk bestond tot 1918, maar het bestaan ervan werd ‘opgeschort’. Onderstaande site maakt duidelijk dat er ook publicitair wordt gewerkt aan een reset, zo’n 103 jaar later.

Schermafbeelding van site in ontwikkeling van de Montenegrijnse Orthodoxe Kerk.

Religie is politiek. Via religie proberen wereldlijke leiders hun invloed te vergroten en vast te houden. Ook over eigen grenzen heen. Het is begrijpelijk dat in de nasleep van politieke conflicten tussen landen de lokale afdeling die door het andere land wordt beheerst een politieke lading krijgt. Het protest ertegen en de roep om een ‘eigen’ kerk accentueert dat streven naar culturele en politiek onafhankelijkheid.

Na de oorlog tussen Oekraïne en de Russische Federatie die in 2014 begon en tot op de dag van vandaag voortduurt maakte in 2019 de Oekraïens-Orthodoxe Kerk zich definitief los van het Moskouse patriarchaat. Dat was een kerkpolitieke strijd van vijf jaar. In Oekraïne was een duidelijke meerderheid van de bevolking voor kerkelijke losmaking van Moskou en is Oekraïne een groot land dat invloed had om dat besluit van de kerkelijke leiders te beïnvloeden. Het kleine Montenegro met een verdeelde bevolking heeft het stukken moeilijker en is kwetsbaarder voor politieke, culturele en militair-ondermijnende invloeden van andere landen.

De laatste bom is nog niet gegooid en de laatste vloek die de andere kerk en kerkleiders afwijst is nog niet uitgesproken.

Trump maakt zich in Brussel bekend als president-gorilla

Doet het ertoe of president Trump zich gisteren in Brussel tussen NAVO-bondgenoten niet zozeer als idioot, oplichter of leeghoofd opstelde, maar als gorilla? Als een echo van Benito Mussolini. Maar dan als een lompe beer zonder gratie. Trump duwt de Montenegrijnse premier Milo Đukanović opzij en trekt zijn jasje recht. Het doet er niet langer toe. Trumps bluf is uitgewerkt omdat iedereen heeft geleerd met hem om te gaan. Hem te neutraliseren. Hij wordt niet langer serieus genomen. Hij stelt op zo’n ongenuanceerde en eenzijdige manier eisen aan Europese leiders -zonder iets terug te geven- dat er geen gezamenlijke lijn in te vinden is.

Voor Trump de gorilla schamen goedwillende Amerikanen zich rot na deze wanvertoning. Ook Trumps harde kern begint het te begrijpen en loopt langzaam weg. De president-gorilla heeft straks geen kleren meer aan.

Wat zijn de concrete bewijzen voor actieve betrokkenheid van het Kremlin bij rechts-extremistische of anti-EU partijen in Nederland?

De Senaatscommissie Inlichtingen (Select Committee on Intelligence) doet onderzoek naar de Russische inmenging in de presidentsverkiezingen en een mogelijke samenwerking van Trump of zijn medewerkers met het Kremlin. Dat onderzoek is er des te belangrijker op geworden nu de Inlichtingencommissie in het Huis is opgeblazen door de Republikeinse voorzitter Devin Nunes die een onderzoek en de werking van zijn commissie blokkeert. Trump-supporter Richard Burr is voorzitter van de Senaatscommissie die tot nu toe een onpartijdige opstelling kiest. Burr werkt goed samen met de Democratische ‘ranking member’ Mark Warner.

Burr waarschuwt in bovenstaand fragment voor Russische inmenging in de Franse presidentsverkiezingen van april-mei 2017. Hij verwijst ook naar Nederland. Het AD vertaalt zijn woorden in een bericht: ‘Het gaat om verborgen, maar ook openlijke pogingen om invloed uit te oefenen op Europese verkiezingen, zoals die in Duitsland en Frankrijk, en eerder in Montenegro en Nederland’. Het Kremlin zou via sociale media inzetten op karaktermoord van Emmanuel Macron die het dreigt te winnen van de beide kandidaten waarmee het Kremlin een lijntje heeft, François Fillon en Marine Le Pen. Dit is deels in lijn met een opinie-artikel van Vladimir Frolov in The Moscow Times die beweert: ‘(..) Russian propaganda efforts to boost far-right, anti-EU political forces in France, Germany, Italy and the Netherlands.’ Montenegro van Burr is veranderd in Italië van Frolov.

Ondubbelzinnig zijn de bewijzen van Burr en Frolov niet. Daarnaast maakt het verschil of extreem-rechtse partijen meeliften op de Russische propaganda die het Kremlin op EU-lidstaten richt of dat de Russische overheid actief samenwerkt met genoemde partijen en bewegingen. Invloed uitoefenen op verkiezingen is één ding, financiële, publicitaire en logistieke steun geven aan partijen en bewegingen is een ander ding.

Het is mogelijk dat vertrouwelijke informatie van westerse inlichtingendiensten concrete bewijzen bevat over de actieve samenwerking van het Kremlin met partijen en bewegingen in Frankrijk, Duitsland, Nederland, Montenegro of Italië. Maar het probleem is dat de verwijzingen in de openbaarheid niet samengaan met een te controleren onderbouwing aan de hand van feiten. Zoals bankafschriften, gespreksverslagen of getuigenissen van betrokkenen. Het is van tweeën één, of Burr en Europese leiders onderbouwen hun claim en stellen concrete maatregelen voor om de aanval van het Kremlin op Europese democratieën zo snel mogelijk te counteren of ze zwijgen. Aan halfslachtige waarschuwingen zonder tegenactie heeft niemand iets. Ze geven een idee van daadkracht, maar zijn het in de verste verte niet. Het zijn vooral uitingen van machteloosheid.

Ik stuurde gisteren The Moscow Times onderstaande reactie die vraagt naar dat verschil tussen invloed van het Kremlin op Europese verkiezingen die onloochenbaar bestaat en samenwerking van het Kremlin met extreem-rechtse partijen en bewegingen die in openbare bronnen niet concreet wordt aangetoond:

I’m puzzled by a statement in an opinion article by Vladimir Frolov titled ‘Breaching Protocol: Why Did Putin Meet Le Pen in Moscow?’ which appeared on March 27, 2017.

The statement which puzzles me is ‘(..), as well as Russian propaganda efforts to boost far-right, anti-EU political forces in France, Germany, Italy and the Netherlands.’

As a Dutchman with critical interest in the far-right political parties of The Netherlands -such as Wilders’  Freedom Party (PVV) and Forum voor Democratie of Thierry Baudet which since a week has two seats in the Lower Parliament- I don’t have any concrete evidence of ‘Russian propaganda efforts to boost far-right parties in The Netherlands’.

Especially the word ‘efforts’ puzzles me because it implies an active attitude of the Russian propaganda in the Netherlands beyond an opportunistic passive attitude of the Dutch far-right parties. For those active Russian attitude in the Dutch politics I have no evidence.

I please ask you to  you send this message to Mr. Vladimir Frolov. Hopefully he can answer my question about Russian efforts in Dutch politics to boost far-right or anti-EU political forces.’