Jelle Brandt Corstius licht serie Grensland toe. Over Rusland en grenslanden

Jelle Brandt Corstius is vanaf 6 september met de reisserie Grensland (VPRO) te zien op NPO 2. Hij reist in acht afleveringen door Rusland en zijn grenslanden Moldavië, Letland, Wit-Rusland, Kazachstan en Oekraïne.

In een interview met Han Ceelen in de VPRO Gids verklaart Brandt Corstius dat de annexatie van de Krim in 2014 door de Russische Federatie alles voor hem veranderd heeft: ‘Ik vind het ongelooflijk dat voor het eerste sinds de Tweede Wereldoorlog een Europees land een stuk heeft afgepakt van een ander land. Dat is sinds Sudetenland niet meer gebeurd. Veel mensen reageren daar laconiek op, maar ik ben bang dat dat naïef is. Ik neem het in elk geval heel serieus. Ik was bijvoorbeeld altijd erg anti-Europa, vond het een dictatuur, blabla bla. Dat vind ik nog steeds, maar die bezwaren tellen voor mij nu even minder zwaar dan onze veiligheid’.

De VPRO Gids laat ook de in Nederland wonende Russische journaliste Maria Abramovitch aan het woord die Brandt Corstius hielp bij het maken van Grensland. Zij zegt zeker niet pro-Putin te zijn, maar het evenmin eens te zijn met alles wat de Oekraïense regering doet. Ze hoopt dat de serie Grensland inzichtelijk maakt hoe de standpunten liggen en hoe ingewikkeld onder meer de situatie in Oekraïne is. Volgens haar wordt er in tegenstelling tot bijvoorbeeld Duitsland te weinig over bericht in de Nederlandse media.

Een persoonlijke noot over hoe smal in de praktijk van sociale media het pad van de nuance is en hoe lastig het is om in de veelheid van meningen en aspecten een standpunt te bepalen. Op Twitter is me wegens kritiek door twee journalisten de toegang ontzegd. Door de Nederlandse journalist Wierd Duk die vooral schrijft over Duitsland en door de Amerikaanse journaliste Catherine Fitzpatrick die voor The Interpreter schrijft dat is geaffilieerd aan oligarch Michail Chodorkovski. In haar vrijere werk schrijft Fitzpatrick op haar blog stukken waarin ze bij herhaling Edward Snowden door aangeven van de oud-medewerker van de NSA John Schindler positioneert als een op z’n minst passieve medewerker van het Putin-bewind. Tussen de toegefelijke houding van Duk die leunt naar het Putin-Versteherschap en duidt op de naïviteit waar Brandt Corstius het over heeft en het als mensenrechtenbeleid verklede neoconservatisme en pro-oligarchenstandpunt van Fitzpatrick loopt de lijn van Brandt Corstius en Abramovitch waarin ik me goed kan vinden. Ook in de stellingname: Grensland.

Advertentie

Kritische documentaire over Ramzan Kadyrov roept een verbod op

Volgens een bericht van Meduza blokkeert YouTube op verzoek van T&K Producties op het kanaal van Michail Chodorkovski’s Open Russia (открытая Россия) bovenstaande documentaire over de Tsjetsjeense leider Ramzan Kadyrov. Vanwege auteursrechten. Open Russia ontkent op de eigen website de beschuldiging en gaat in beroep omdat alles correct zou zijn afgehandeld. De versie met Engelse ondertiteling en Russische voice over is in Nederland nog te zien op YouTube. Open Russia zette de documentaire op 25 mei online.

Aan de hand van de mensenrechten gaat de documentaire over de machtsstructuur van Kadyrov die los lijkt te staan van die in het Kremlin. Maar Kadyrov is afhankelijk van politieke steun van Putin. De Tsjetsjenen worden door het Kremlin gebruikt om het vuile werk op te knappen en als rookgordijn te dienen. Verhalen dat ze hun eigen gang gaan en zich niets aantrekken van Putins opdrachten dienen om het rookgordijn met een nieuw rookgordijn aan het zicht te onttrekken. Tegelijk hebben Kadyrov en zijn strijders hun eigen belangen die niet parallel lopen met die van het Kremlin. Het is deze oncontroleerbaarheid  in de Russische onderbuik die sommigen in het Kremlin nerveus maakt. Moet de macht in de macht in Grozny aangepakt worden omdat deze te veel afwijkt of juist blijven bestaan als dreiging om iedereen in Moskou in het gelid te houden?

Protest in Moskou tegen rol Kremlin in Oekraïne

‘In het centrum van Moskou zijn vandaag duizenden mensen op straat gekomen voor vrede in Oekraïne en om te protesteren tegen de rol die het Kremlin in het oosten van Oekraïne wordt toegedicht.’ Zegt de redacteur van Metro België hiermee precies het omgekeerde van wat-ie bedoelt te zeggen? De strekking is dat in het centrum van Moskou duizenden mensen betogen voor vrede in Oekraïne en tegen de rol die het Kremlin in dat conflict speelt. Maar dit citaat zegt wat anders, namelijk dat de mensen protesteren tegen de beeldvorming dat het Kremlin een rol in dit conflict wordt toegedicht. Is dat een denkfout, een kwestie van slecht Nederlands of een variant van het Vlaams-Nederlands dat door Nederlanders anders begrepen wordt dan door Vlamingen?

De demonstratie verenigt de burgerlijke oppositie tegen de Oekraïne-politiek van het Kremlin. Neues Deutschland ziet er een opmaat naar de opbouw van het maatschappelijk middenveld in. Of liever gezegd, de heropbouw die met de zogenaamde Sneeuw Revolutie in 2011 begon, maar daarna stokte. Politici als Michail Kasjanov en Boris Nemtsov namen deel. Provocateurs en nationalisten probeerden de demonstratie te verstoren. Demonstranten droegen borden met foto’s van in Oekraïne gesneuvelde Russische soldaten en riepen leuzen als ‘Nee tegen oorlog’, ‘De junta zit in het Kremlin, niet in Kiev’ en ‘Poetin, hou op met liegen!‘

Foto: Demonstratie in Moskou tegen de oorlog in Oekraïne, 21 september 2014.

Panorama BBC over Putin en zijn spooklegers. En de MH17

Een reportage van John Sweeney voor BBC’s Panorama. Naar YouTube gekopieerd. Uit de woorden van hoofdredacteur Dmitry Muratov van de Russische oppositiekrant Novaya Gazeta zijn de verschillende fases in de strijd in Oost-Oekraïne te schetsen. 1) De opstand hapert vanaf het begin omdat de lokale separatisten nauwelijks steun krijgen van de bevolking; 2) Russische vrijwilligers die militair materiaal vanuit Rusland krijgen proberen de opstand gaande te houden. Aangevuld met huurlingen uit de Russische Federatie; 3) Lokale separatisten worden vervangen door Russen; 4) De separatisten en huurlingen dreigen verslagen te worden door de Oekraïense strijdkrachten die luchtoverwicht hebben; 5) Invasie van onderdelen van het reguliere Russische leger met zwaar materieel vanaf half augustus 2014 dat de strijd doet doorslaan in het voordeel van de separatisten; 6) Wapenstilstand bevriest posities en bestendigt de fragmentatie van Oekraïne.

Sweeney gaat in op de chaos van de strijd. En de grove fouten die in de artilleriestrijd worden gemaakt. Zoals het Oekraïense leger dat uit onkunde een ziekenhuis of een huizenblok raakt. Muratov en oud-medewerker van Putin Gleb Pavlovsky vrezen dat er geen rem meer zit op president Putin en-ie stuurloos is geworden. Voor zichzelf, maar vooral voor anderen omdat er in de Russische Federatie in het politieke bestel geen correctie op de macht mogelijk is. Pavlovsky zegt dat zelfs een beredeneerde gokker als Putin ooit verliest van de bank. Komt de chaos dan naar de straten van Moskou? Hoeveel schade is er elders dan al aangericht?

Na 11’50” richt Panorama zich op het neerhalen van de MH17 op 17 juli en het antwoord op de schuldvraag. Sweeney loopt drie dagen later rond op de rampplek. Hij weerlegt de Russische verklaring dat een Oekraïense SU25 de MH17 neerschoot omdat het niet om een treffer van een raket gaat, maar om granaatscherven (shrapnel) die naast het vliegtuig ontploften (blast). Wat door het rapport van eerste bevindingen van de Nederlandse Onderzoeksraad voor Veiligheid bevestigd wordt. Er zijn nog meer technische redenen (maximale vlieghoogte, maximale explosieve lading raket) waarom de verklaring over de SU25 onjuist is.

Volgens Sweeney wijst de schade door granaatscherven op een BUK-installatie van Russische makelij. Hij gaat op onderzoek uit. Twee ooggetuigen bevestigen dat een BUK op de bewuste dag 17 juli is afgeschoten door Russisch-sprekende militairen, waarvan een wijst op een Moskous accent. Ze ontkennen dat het om lokale Russisch sprekende Oekraïners gaat. Sweeney claimt dat dit de eerste keer is dat de bemanning van de BUK-installatie als Russisch is geïdentificeerd. Het Kremlin heeft volgens hem nu wat uit te leggen. John Sweeney concludeert dat het Westen Oekraïne niet steunt, Putin niet durft te confronteren, geen strategisch beleid heeft en zich slap opstelt. Wat Putin alle gelegenheid geeft om verder te gokken. Vooruitzichten zijn somber.

Boycot EK vanwege situatie Oekraïne is hypocriet

Van 8 juni tot 1 juli vindt het EK Voetbal plaats in Polen en de Oekraïne. Nederland speelt wedstrijden op 9, 13 en 17 juni in het Oekraïense Charkov. Bijna een maand voor aanvang klinken er stemmen om het EK af te gelasten. Oorzaak is de veiligheidssituatie die onder druk staat door de oplopende politieke spanning in de Oekraïne. Afgelopen vrijdag vielen bij bomaanslagen in Dnjepropetrovsk meer dan 20 gewonden. Hoewel de sportorganisatie UEFA stelt dat het nooit ingrijpt in politieke zaken heeft het de Oekraïense delegatie gevraagd haar bezorgdheid over te brengen aan de bevoegde autoriteiten, zo zegt de UEFA in een verklaring.

De slechte behandeling van ex-premier Julia Timosjenko speelt in Duitsland een rol. Dit land dreigt met een politieke boycot van het EK in de Oekraïne als de zieke Timosjenko niet wordt vrijgelaten uit gevangenschap. Duitsland heeft aangeboden Timosjenko in eigen land medisch te behandelen. Naar verluidt is ze in hongerstaking omdat ze mishandeld zou zijn door haar bewakers. Ook de Europese Commissie-voorzitter Jose Manuel Barroso heeft gezegd af te zien van een bezoek aan de Oekraïne. De leden van de Europese Commissie hebben nog geen officiële beslissing over een politieke boycot van de Oekraïne genomen.

Ook in Italië en Nederland gaan stemmen op voor een politieke boycot vanwege de mensenrechten. CDA-Tweede-Kamerlid Henk Jan Ormel pleit voor een onafhankelijk onderzoek door de OVSE naar de toestand in Oekraïense gevangenissen. Zolang dat niet is gebeurd, zouden leden van het Nederlandse kabinet niet naar EK-wedstrijden in het land moeten afreizen. Andere deelnemende landen als Denemarken, Bulgarije, België, Hongarije, Frankrijk, Engeland, Griekenland of Portugal stellen zich tot nu toe afzijdig op.

Een politieke boycot betekent dat Europese leiders via diplomatieke middelen een signaal geven aan de Oekraïne. Afgelasting van de EK is een stap verder en niet aan de orde. Politici willen er niet van beschuldigd worden een sportfeest te verstoren. De Poolse Gazeta Wyborcza karakteriseert de verontwaardiging over de Oekraïense mensenrechten als hypocriet. Rusland onder Vladimir Putin dat Michaïl Chodorkovski zonder eerlijk proces zijn rechten ontneemt wordt niet aangepakt. Maar bij het zwakke Oekraïne met de minder machtige president Viktor Janoekovitsj kunnen Europese politici vrijblijvend een heldhaftige toon aanslaan.

Foto: Politie in de Oekraïne. Credits AFP

Rusland politiestaat

Buitenlandse reacties op het proces van Michail Chodorkovski en Platon Lebedev zijn vernietigend. Rusland onder Vladimir Putin glijdt af naar de dictatuur. Larussophobe stelt dat als president Medvedev of Obama op willen staan tegen de tirannie van Putin, ze dat moeten doen voor de uitspraak: If Medvedev or Obama ever want to stand up to Putin’s tyrannical type of Russia, they best speak up this week – before the Putin-friendly court announces its sentence on Khodorkovsky.

De westerse blik op Rusland is als de hoed in het verhaal van Gerard Reve. Elke dag wordt een millimeter van de rand geknipt, niemand merkt het op. Maar na verloop van tijd is de rand weg. Zo is de Russische rechtsstaat door toedoen van Putin en de maffia waarmee hij samenwerkt verdwenen. Economische en politieke partners van Rusland doen alsof ze niets merken.

Het Russische rechtssysteem werkt als lippenstift op een varken. Iedereen weet dat het gemanipuleerd wordt, politiek gemotiveerd is en niet bestaat. De reactie van EU en VS is voorzichtig. Putin gijzelt Rusland. Al met al zouden de slechte pers, de kwijnende energiesector, de stagnerende economie, de onder druk staande rechtsstaat en de op een zijspoor gezette democratie ons wakker moeten schudden. Maar het gebeurt niet.

De verwachting is dat Chodorkovski gevangen blijft zolang Putin aan de macht is. Dit verklaart het fatalisme van het Westen. Een gecoördineerde actie om Vladimir Putin te stoppen komt daarom niet van de grond.

Foto uit: Andrei Rublev van Andrei Tarkovski (1969)