In de publieksinformatie over het coronavirus COVID-19 zegt het RIVM dat het nog niet bekend is of men het meerdere keren kan krijgen. Want ‘nog niet alles over het virus bekend’ om ‘met zekerheid te kunnen zeggen dat iemand niet nog een keer de infectie op kan lopen‘. De stellige mededeling dat het ‘overgrote merendeel van de mensen die het nieuwe coronavirus heeft gehad’ dit niet nog een keer zal krijgen lijkt hiermee in tegenspraak. Dat is een inschatting waarvan het onduidelijk is waar die op gebaseerd is. Want virologen of epidemiologen kunnen niet met zekerheid zeggen dat iemand de infectie niet meerdere keren kan oplopen.
Dat is van belang omdat premier Mark Rutte in zijn toespraak van 16 maart 2020 aan het Nederlandse volk over het coronavirus verwees naar de groepsimmuniteit dat hij gebruikte voor de verantwoording van het gekozen scenario: ‘Wie het virus heeft gehad, is daarna meestal immuun. Net als vroeger met de mazelen. Hoe groter de groep die immuun is, hoe kleiner de kans voor het virus om over te springen op kwetsbare ouderen en mensen met een zwakke gezondheid. Met groepsimmuniteit bouw je als het ware een beschermende muur om hen heen. Dat is het principe.’ Let op Ruttes nuancering ’meestal’ immuun.
Het idee is dat als 60% van de bevolking (wat tevens het worst case scenario wordt genoemd) het coronavirus heeft gehad de situatie stabiliseert. Hoewel het onduidelijk is hoe dat precies bereikt kan worden door gedragsbeïnvloeding van de bevolking. Dat blijkt uit een recente notitie die beperkende maatregelen (mitigatie) afzet tegen de verspreiding. Bij de onzekerheden over het virus wordt de herhaling niet genoemd.
Als mensen het virus meermalen kunnen krijgen, wat dus niet uitgesloten is, dan is het onduidelijk wat dat voor de groepsimmuniteit betekent. Een andere onzekerheid is de looptijd van de uitbraak. Die kan na een hoogtepunt in de zomer in september 2020 afzwakken, maar evengoed in 2021 weer de kop opsteken. Als er dan nog geen vaccin is ontwikkeld, dan is het mogelijk dat ontstane varianten in het virus van het op dat moment al 15 maanden bestaande virus (na november 2019 toen het in China ontstond) de kans vergroten dat een aanzienlijke minderheid van de mensen die het al hebben gehad nogmaals de infectie oploopt.
Is het in dit stadium van wetenschappelijke onzekerheid en oplopende paniek over de gevolgen van het coronavirus wel verantwoord om het met de ‘normale’ kritiek te benaderen? Of is juist het zwijgen daarover onverantwoord omdat het misverstanden ongenoemd laat? Dat is op dit moment de afweging voor publicisten. Premier Mark Rutte en zijn staf construeren met behulp van medische deskundigen met een mix van zekerheden en onzekerheden het op dit moment optimale beeld dat meerdere doelen dient: de bevolking geruststellen, informatie overdragen, het vertrouwen in de overheid versterken en het gedrag beïnvloeden.
Complicatie lijkt niet zozeer dat niet alle wetenschappelijke informatie gegarandeerd zeker is, maar dat daar beleidsmaatregelen op worden gebaseerd die achteraf fundamenteel verkeerd zijn. Maar er is geen alternatief.
Foto 1: Vraag ‘Kun je het nieuwe coronavirus (COVID-19) meerdere keren krijgen?’ met antwoord op de site van het RIVM.
Foto 2: Televisiebeeld van premier Rutte tijdens toespraak van 16 maart 2020 over het coronavirus. Bron: Rijksoverheid.
George Knight 