Bob Ross in het museum

Is het schilderen van uw eigen Bob Ross een trend? Of is het de marketing van een tentoonstelling in Museum MORE in Gorssel die niet tijdig afgelast is vanwege de nieuwe COVID-19 maatregelen? Musea moeten immers de komende twee weken dicht. Of was het omdat de burgemeester van Lochem de kans niet wilde laten lopen?

Hoe dan ook, het opent perspectief voor hobbyisten en liefhebbers. Orkestreer uw eigen James Last. Schrijf uw eigen Bouquet-reeks boek. Fluit uw eigen Berdien Stenberg. Zing uw eigen Frans Bauer. Acteer uw eigen soap.

Of klinkt dat uit de hoogte? Moeten we het dan maar niet hebben over de functie van kunst? Voor je het weet wordt kritiek op een tentoonstelling van Bob Ross in een museum uitgelegd als arrogant. Ik zeg niks meer.

Hans Melchers profileert zich in Gorssel met eigen museum

Op 2 juni 2015 gaat het Museum voor Modern Realisme (MORE) in het Gelderse Gorssel (gemeente Lochem) open. Het wordt gevestigd in het voormalige gemeentehuis. Hans van Heeswijk is de architect en gaf een jaar geleden een rondleiding aan Omroep Gelderland. Met de collectie van Hans Melchers die ‘werk bevat van toonaangevende Nederlandse modern realistische kunstenaars van de afgelopen 100 jaar.’ Van Carel Willink, Jan Mankes, Pyke Koch, Dick Ket, Raoul Hynckes, Wim Schuhmacher en Charley Toorop, maar ook van Co Westerik, Philip Akkerman en Erwin Olaf. In 2012 verwierf Melchers 1000 werken uit de DS Art collectie van Dirk Scheringa. In 2015 is de Museumkaart niet geldig en kost een toegangskaartje 15 euro.

Melchers heeft als investeerder en rijke zakenman iets ongehoorzaams en opstandig in zich, zoals zijn Hans Melchers Fonds verduidelijkt dat ijvert voor fatsoenlijke journalistiek. Dit fonds richtte Melchers op na de in zijn ogen onterechte berichtgeving over de ontvoering van zijn dochter Claudia. In 2009 kwam Melchers in conflict met het bestuur van zijn fonds dat Volkert van der Graaf, de moordenaar van Pim Fortuyn financieel had ondersteund in strijd met De Telegraaf. Maar de vraag is welke grenzen hij aan welk fatsoen wil leggen.

Melchers meet zich in de aanloop naar de opening van zijn museum in Gorssel -dat in 2017 in Kasteel Ruurlo een dependance krijgt met 50 werken van Carel Willink- de rol van rebel aan die tegen het establishment schopt. Terwijl hij als rijke zakenman de gevestigde orde symboliseert. Dat doet denken aan die andere weerbarstige ingewijde Joop van Caldenborgh die rond zijn Caldic Collectie met hedendaagse kunst op buitenplaats Voorlinden in Wassenaar het Museum Voorlinden laat bouwen door Kraaijvanger Architekten.

Toch kan de museumsector die van nature behoudend is kritiek en schoppen onder de kont gebruiken. De sector is door financiële problemen en verminderde steun van de landelijke politiek onzeker geworden en schippert in de programmering van tentoonstellingen tussen plat vermaak van het popup-museum (met onder meer Paul de Leeuw en Carice van Houten als gastconservatoren) en kunsthistorische koersvastheid met een beperkt bereik. De gouden formule van een middenkoers die kwaliteit en bereik combineert wordt niet al te vaak gevonden. Hoewel het de vraag is of Melchers of Van Caldenborgh de meest geloofwaardige critici zijn kan het zinvol zijn dat ze vanuit de buitenkant de museumsector de maat nemen. In andere landen is het zeer gebruikelijk dat mecenassen hun eigen museum stichten en daar hun privé collectie in onderbrengen.

In de Volkskrant zegt Melchers vandaag in een artikel: ‘Het is ook wel een bepaalde sfeer bij de musea, een beetje snobbish. Het lijkt wel of ze zich niet realiseren dat het allemaal de overheid is die hun musea bekostigd. Met vele miljoenen per jaar. Die mensen mogen blij zijn! Die vreugde mis ik een beetje. Ik word wel een beetje met argusogen door ze bekeken: zou die man niet ons hele klimaat bederven?’ Dat laatste is logisch en treft nieuwkomers in elke sector. ‘Snobbish’ suggereert een oordeel vanuit de hoogte en sociale exclusiviteit, maar zo is de praktijk van de museumsector allang niet meer. Het gevaar dat de museumsector bedreigt is eerder die van plat populisme en identiteitsverlies. Melchers mag bewijzen dat hij het beter kan.

Hoe onafhankelijk kan het Adviespunt Klokkenluiders zijn?

Update 27 juni: De Tweede Kamer heeft met ruime meerderheid ingestemd met het wetsvoorstel voor een Huis voor Klokkenluiders. Pieter van Vollenhoven steunde initiatiefnemer Ronald van Raak (SP). Werkgevers spraken zich in een persbericht uit tegen het wetsvoorstel. Ze menen dat het Adviespunt Klokkenluiders goed functioneert. Velen vinden het Adviespunt echter tandeloos. Het wordt volgend jaar geëvalueerd. 

Update 18 december: SP-kamerlid Ronald van Raak heeft samen met de kamerleden Heijnen (PvdA), Schouw (D66), Segers (ChristenUnie), Voortman (GroenLinks) en Ouwehand (Partij voor de Dieren) een wet voor de bescherming van klokkenluiders ingediend. Van Raak wil een Huis voor klokkenluiders inrichten, dat wordt ondergebracht bij de Nationale ombudsman. Bedoeling is dat dit klokkenluiders beter dan nu beschermt. 

Staatssecretaris Martin van Rijn van Volksgezondheid antwoordt op kamervragen van Fleur Agema (PVV) over Villa de Luchte in Lochem. Een anonieme klokkenluider die wantoestanden in de zorginstelling aankaartte zou op non-actief zijn gesteld. De antwoorden geven weinig duidelijkheid over de bijzonderheden van dit geval.

Interessant is echter wel dat Van Rijn verwijst naar  klokkenluiders in algemene zin: ‘De overheid erkent de maatschappelijke waarde van klokkenluiders. Daarom is op 1 oktober 2012 jl. het Adviespunt Klokkenluiders opgericht. Dit is een onafhankelijk advies- en verwijspunt voor klokkenluiders die werken bij de overheid of in de private sector en is opgericht om klokkenluiders te adviseren en te ondersteunen. Klokkenluiders kunnen zich tot dit adviespunt wenden indien daar behoefte aan is, bijvoorbeeld bij een arbeidsrechtelijk geschil.‘

Het Adviespunt noemt zichzelf een succes, want ‘In de eerste maand dat het Adviespunt Klokkenluiders na de start op 1 oktober jl. operationeel is, hebben al 47 mensen contact opgenomen. Mogelijke klokkenluiders weten het Adviespunt Klokkenluiders dus te vinden.’ Commissievoorzitter Martin van Pernis zegt: ‘Deze hulp voorziet duidelijk in een behoefte, dat merken we ook aan de reactie van de mensen die wij adviseren’.

Zelfpromotie van een nieuwe organisatie die zich onmisbaar moet maken ligt voor de hand. Het dient de fondsen te verantwoorden en zal daarom elk sprankje positief nieuws uitventen. Des te meer omdat het een tijdelijk initiatief betreft dat op evaluatie wacht en er politieke tegenstand is. Vooralsnog lijkt het te vroeg om aan de hand van kwantitatieve ‘resultaten’ succes te claimen. Dat staat of valt eerder met de vraag of een Adviespunt Klokkenluiders geloofwaardigheid, legitimiteit en macht op kan bouwen in de wisselwerking met de politiek. Want die laatste moet inschikken, macht afstaan en het Adviespunt een laatste woord gunnen.

Het Adviespunt wordt niet door iedereen aanvaard. Dat heeft te maken met de opdracht die als te beperkt wordt gezien. De Expertgroep Klokkenluiders stuurde bij de lancering van het Adviespunt op 1 oktober een kritische brief naar toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Liesbeth Spies. De Expertgroep wijst het Adviespunt af omdat het niet zelf onderzoek kan doen en de melder te weinig rechtsbescherming zou bieden. Het Adviespunt is op te vatten als een organisatie die steunt en adviseert, maar niet kan bijten. Zo beredeneerd is het Adviespunt een afleiding om wantoestanden bij de overheid krachtig aan te pakken.

De Expertgroep streeft naar een alternatief. Minister Spies antwoordde in een brief van 12 oktober. Ze geeft toe dat er veel verbeterd kan worden aan de positie van klokkenluiders, maar ziet het minder somber in dan de Expertgroep. Spies benadrukt dat het Adviespunt een tijdelijke basis heeft en het functioneren ‘na twee jaar geëvalueerd kan worden’. Het Adviespunt Klokkenluiders beseft dat en maakt haar eigen succesverhaal.

Foto: ‘Wat elke klokkenluider (whistle-blower) vreest‘

Klokkenluider bij zorginstelling ‘Villa de Luchte’ in problemen

Opnieuw is een klokkenluider in de problemen gekomen. Deze keer bij ‘zorgresidentie’ Villa de Luchte in Lochem. Casper Jansen, specialist ouderengeneeskunde en zijn partner Gerda Procée, verpleegkundige zeggen dit ‘particuliere zorgconcept‘ te hebben opgericht. Een hele kunst om een concept op te richten. Enfin, ‘met de oprichting van zorgresidentie Villa de Luchte bieden ze een antwoord op de groeiende vraag die er ontstaan is naar kleinschalig, levensstijlgericht wonen.’ ‘Deskundige, luxe verwenzorg’ is het streven.

Volgens een verzorgende zijn er misstanden in het opgerichte particuliere zorgconcept. Het bericht gaat dat haar echtgenoot dit naar buiten heeft gebracht. In de reactie op de klokkenluider kiest de directie de aanval, aldus Omroep Gelderland. In een brief kaatst het de bal terug en meent dat de medewerkster ‘moedwillig aanstuurt op het te gronde richten van stichting PrimaZorg en/of Villa de Luchte‘.  Na een onderzoek wordt haar ontslag op staande voet niet uitgesloten, hoe tegenstrijdig dat ook lijkt. De Inspectie voor de Gezondheidszorg is na klachten van personeel en vakbonden een onderzoek gestart naar Villa de Luchte.

Een voormalig activiteitenbegeleidster reageert: ‘De villa heeft alle potentie om een prachtig bedrijf te zijn, maar het wanbeleid en de tegenstellingen in het beleid zijn groot. Er werd gelogen tegen bewoners onder het mom van ‘dat is beter’ voor ieders rust. Ook werd er gelogen tegen personeel over belangrijke zaken.‘

Reacties op de kwestie de Luchte komen overeen met die op de klokkenluider bij het Apeldoornse CODA. Een klokkenluider zou ‘graag de aandacht op zichzelf vestigen, anderen bewust in een kwaad daglicht zetten om iets wat mooi is kapot te maken’. Dit geeft aan hoe slecht klokkenluiders nog steeds begrepen worden en hun maatschappelijke acceptatie ontbreekt. Ondanks inspanningen van SP’er Ronald van Raak en de Expertgroep Klokkenluiders. Zolang juridische, politieke en materiële steun ontbreekt zullen incidenten elkaar opvolgen waarbij niet de slecht functionerende leidinggevenden, maar de klokkenluider op non-actief wordt gesteld.

Kamerlid voor de PVV Fleur Agema heeft kamervragen gesteld aan de staatssecretaris van VWS Marlies Veldhuijzen van Zanten-Hyllner. Agema  vraagt of het niet ‘van de zotte is dat een medewerkster, die zich inzet voor een betere kwaliteit van zorg en daarvoor de Inspectie inschakelt, bang moet zijn voor haar baan?‘

Foto: Logo Exclusieve Woonzorg