Waarom zijn Nederlandse media gefocust op kraancrash Alphen aan den Rijn?

In de echte wereld vallen dagelijks doden in door mensen gevoerde oorlogen (Oekraïne, Syrië, Irak) en wordt de infrastructuur van een compleet land verwoest. In de echte wereld vallen doden door natuurgeweld (Nepal) en kunnen de slachtoffers niet rekenen op hun eigen overheid die het laat afweten. In de echte wereld vallen vliegtuigen om onbegrijpelijke redenen uit de lucht (MH17, MH370). In de echte wereld worden projecten uitgevoerd (bruggen, stadions, wegen) die soms verkeerd uitpakken. Risico’s horen erbij. In Nederland vallen in Alphen aan den Rijn kranen op huizen zonder dat er slachtoffers zijn of het halve land aan puin ligt. Maar Nederlandse media verliezen elk perspectief uit het oog en doen alsof dit belangrijk nieuw is. Dat is het niet.

Advertentie

Activistisme en journalistiek van TYT komen samen in Wolf PAC

The Young Turks zijn progressief, maar niet per definitie aanhangers van de Democratische Partij en nog minder van president Obama. Cenk Uygur is een activistische journalist of een journalistieke activist. Hij vermengt het een met het ander en is daar open in. Het in 2011 opgerichte burgercomité Wolf PAC heeft als doelstelling het terugdringen van het grote geld in de politiek. Die spottend ‘corporate politics’ genoemd wordt omdat bedrijven de politiek bepalen en politici opkopen. Zodat de burgers het nakijken hebben. Via wetgeving wil Wolf PAC dit stap-voor-stap en staat-voor-staat via een amendement bereiken. Bedrijven zijn geen mensen en zouden niet toegestaan moeten worden om politici direct of indirect geld te geven. Nu verziekt het grote geld de Amerikaanse politiek. Uygur maakt onbeschroomd reclame voor het succes van Wolf PAC dat kandidaten hielp verkiezen die de macht van het grote geld willen terugdringen. Da’s de tactiek.

De Amerikaanse politiek is door de macht van het grote geld zo ontspoord dat gezorgd moet worden dat dit in Nederland niet zover komt. Daar wordt aan gewerkt. In maart 2014 ging de Commissie van toezicht financiën politieke partijen van start, met Liesbeth Spies (voorzitter), Ewout Irrgang en Ed Anker. Maar het aan regels binden van partijfinanciering is niet voldoende om een scheefgegroeid politiek bestel vlot te trekken. De dominantie en geslotenheid van het systeem van partijpolitiek en vermenging ervan met het openbaar bestuur zouden ook onderwerp van onderzoek moeten zijn. Bijvoorbeeld door nieuwe digitale vormen van burgerparticipatie als E-democracy sneller te ontwikkelen en er in een proefproject mee te experimenteren.

Foto: Voorbeeld van een amendement om de macht van het grote geld in de Amerikaanse politiek terug te dringen.

Over politieke en economische ongelijkheid en de redding van de democratie uit handen van de elite

Cenk Uygur varieert op het thema dat in de politiek de stem van de gemiddelde burger niet meer doorklinkt. Partijpolitiek is failliet. In de VS is in 1978 een ontwikkeling in gang gezet die bedrijven en belangengroepen zoveel invloed op de politiek heeft gegeven dat er sprake is van een oligarchie. Dat wil zeggen dat de macht in handen is van een kleine elite uit het bedrijfsleven, maatschappij, politiek en veiligheidsindustrie.

De analyse spoort met de (maatschappij)kritiek van de Franse econoom Thomas Piketty die is gespecialiseerd in economische ongelijkheid. In de VS nu ook een succes in de Engelse vertaling ‘Capital in the Twenty-First Century‘. Hij stelt een progressief belastingstelsel voor in combinatie met een ‘rijkenbelasting‘ die kan oplopen tot 2% om de economische ongelijkheid te nivelleren. Aanname is dat door de afname van de economische ongelijkheid de stem van de gemiddelde burger weer in de politiek gaat klinken.

De Amerikaanse politiek is door de macht van het grote geld zo ontspoord dat gezorgd moet worden dat dit in Nederland niet zover komt. Daar wordt aan gewerkt. Vorige maand ging de Commissie van toezicht financiën politieke partijen van start, met Liesbeth Spies (voorzitter), Ewout Irrgang en Ed Anker. Maar het aan regels binden van partijfinanciering is niet voldoende om een scheefgegroeid politiek bestel vlot te trekken. De dominantie en geslotenheid van het systeem van partijpolitiek en de vermenging met het openbaar bestuur zou ook onderwerp van onderzoek moeten zijn. Bijvoorbeeld door nieuwe technische vormen van burgerparticipatie als E-democracy sneller te ontwikkelen en er in een proefproject mee te experimenteren.

J.W. Oerlemans sprak in 1990 profetisch van de Eén-partijstaat Nederland. Ik verwoordde dat in april 2011: ‘De macht achter de macht stuurt het systeem feilloos. Het is tot perfectie gevoerd, leidt af van de macht en focust op incidenten. Het meerpartijenstelsel kent geen ideologische strijd, de bevolking herkent zich niet in de politiek en de politicus wordt door het systeem ingekapseld. Burgers worden gevoed zich zorgen te maken over symptomen en zo de structuur te vergeten. De montage is onzichtbaar en de vicieuze cirkel immens.‘

Daarom is het ter discussie stellen van de politieke en economische ongelijkheid zinvol. Het is de beste strategie om een begin te maken met het dichten van de kloof tussen arm en rijk, oligarchie en stemlozen.

De afstand van de burger tot de politiek moet niet te groot en kan niet te klein zijn. Samenleving en politiek vallen per definitie niet samen omdat er altijd een niveau bestaat waarop door onderhandeling en overtuiging afwegingen worden gemaakt. Dat vraagt om delegatie en representatie. In de context van de kritiek van Cenk Uygur, Thomas Piketty of de Italaaanse grillist Paolo Becchi kan het begrip ‘populisme‘ begrepen worden. Dat wordt vaak als spookbeeld ‘opgeroepen om die oligarchie van economische belangen van grootbedrijven en banken te beschermen.’ Als populisme tot doel heeft om de politieke en economische ongelijkheid terug te dringen, dan kan het op z’n minst tijdelijk eraan meewerken om die elite te ontmaskeren en te ontmantelen.

Foto: Frederick Opper, ‘Now, Willie, you and Teddy can have a nice game of peek-a-boo. Papa likes to see little boys enjoy themselves.’ Over de Amerikaanse presidentskandidaten Theodore Rooesevelt en Willie McKinley en de Trusts, 1901.

Hoe onafhankelijk kan het Adviespunt Klokkenluiders zijn?

Update 27 juni: De Tweede Kamer heeft met ruime meerderheid ingestemd met het wetsvoorstel voor een Huis voor Klokkenluiders. Pieter van Vollenhoven steunde initiatiefnemer Ronald van Raak (SP). Werkgevers spraken zich in een persbericht uit tegen het wetsvoorstel. Ze menen dat het Adviespunt Klokkenluiders goed functioneert. Velen vinden het Adviespunt echter tandeloos. Het wordt volgend jaar geëvalueerd. 

Update 18 december: SP-kamerlid Ronald van Raak heeft samen met de kamerleden Heijnen (PvdA), Schouw (D66), Segers (ChristenUnie), Voortman (GroenLinks) en Ouwehand (Partij voor de Dieren) een wet voor de bescherming van klokkenluiders ingediend. Van Raak wil een Huis voor klokkenluiders inrichten, dat wordt ondergebracht bij de Nationale ombudsman. Bedoeling is dat dit klokkenluiders beter dan nu beschermt. 

Staatssecretaris Martin van Rijn van Volksgezondheid antwoordt op kamervragen van Fleur Agema (PVV) over Villa de Luchte in Lochem. Een anonieme klokkenluider die wantoestanden in de zorginstelling aankaartte zou op non-actief zijn gesteld. De antwoorden geven weinig duidelijkheid over de bijzonderheden van dit geval.

Interessant is echter wel dat Van Rijn verwijst naar  klokkenluiders in algemene zin: ‘De overheid erkent de maatschappelijke waarde van klokkenluiders. Daarom is op 1 oktober 2012 jl. het Adviespunt Klokkenluiders opgericht. Dit is een onafhankelijk advies- en verwijspunt voor klokkenluiders die werken bij de overheid of in de private sector en is opgericht om klokkenluiders te adviseren en te ondersteunen. Klokkenluiders kunnen zich tot dit adviespunt wenden indien daar behoefte aan is, bijvoorbeeld bij een arbeidsrechtelijk geschil.‘

Het Adviespunt noemt zichzelf een succes, want ‘In de eerste maand dat het Adviespunt Klokkenluiders na de start op 1 oktober jl. operationeel is, hebben al 47 mensen contact opgenomen. Mogelijke klokkenluiders weten het Adviespunt Klokkenluiders dus te vinden.’ Commissievoorzitter Martin van Pernis zegt: ‘Deze hulp voorziet duidelijk in een behoefte, dat merken we ook aan de reactie van de mensen die wij adviseren’.

Zelfpromotie van een nieuwe organisatie die zich onmisbaar moet maken ligt voor de hand. Het dient de fondsen te verantwoorden en zal daarom elk sprankje positief nieuws uitventen. Des te meer omdat het een tijdelijk initiatief betreft dat op evaluatie wacht en er politieke tegenstand is. Vooralsnog lijkt het te vroeg om aan de hand van kwantitatieve ‘resultaten’ succes te claimen. Dat staat of valt eerder met de vraag of een Adviespunt Klokkenluiders geloofwaardigheid, legitimiteit en macht op kan bouwen in de wisselwerking met de politiek. Want die laatste moet inschikken, macht afstaan en het Adviespunt een laatste woord gunnen.

Het Adviespunt wordt niet door iedereen aanvaard. Dat heeft te maken met de opdracht die als te beperkt wordt gezien. De Expertgroep Klokkenluiders stuurde bij de lancering van het Adviespunt op 1 oktober een kritische brief naar toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Liesbeth Spies. De Expertgroep wijst het Adviespunt af omdat het niet zelf onderzoek kan doen en de melder te weinig rechtsbescherming zou bieden. Het Adviespunt is op te vatten als een organisatie die steunt en adviseert, maar niet kan bijten. Zo beredeneerd is het Adviespunt een afleiding om wantoestanden bij de overheid krachtig aan te pakken.

De Expertgroep streeft naar een alternatief. Minister Spies antwoordde in een brief van 12 oktober. Ze geeft toe dat er veel verbeterd kan worden aan de positie van klokkenluiders, maar ziet het minder somber in dan de Expertgroep. Spies benadrukt dat het Adviespunt een tijdelijke basis heeft en het functioneren ‘na twee jaar geëvalueerd kan worden’. Het Adviespunt Klokkenluiders beseft dat en maakt haar eigen succesverhaal.

Foto: ‘Wat elke klokkenluider (whistle-blower) vreest‘

Regering beperkt openbaarheid van het openbaar bestuur

Pierre Heijnen van de PvdA stelde gisteren kamervragen onder de veelzeggende titel ‘Het bericht dat het demissionaire kabinet het openbaar bestuur minder openbaar wil maken‘. Hij wijst hiermee naar minister van Binnenlandse Zaken Liesbeth Spies (CDA) die in navolging van haar voorganger Piet Hein Donner (CDA) de Wet Openbaarheid Bestuur (WOB) wil inperken. De ministers doen dat op een regenteske en betuttelende wijze die niet meer van deze tijd is. Vlak voor het zomerreces presenteerde het nu teruggetreden GroenLinks-kamerlid Mariko Peters een initiatiefwetvoorstel onder de naam De Nieuwe WOB om de WOB te moderniseren.

Mariko Peters verwacht dat er in de nieuwe Tweede Kamer een meerderheid is voor een nieuwe WOB die afrekent met de gesloten bestuurscultuur die beide CDA-ministers verdedigen. Ze ziet een coalitie voor meer openheid van PvdA, GroenLinks, D66, SP en de PVV die elk op hun specifieke manier anti-establishment zijn. Ook kleinere partijen als PvdD en de Piratenpartij zijn voor een meer transparante overheid. In een reportage van EenVandaag over de WOB en een transparante overheid staan voorstanders Brenno de Winter en de Noorse journalist Idar Krogstad tegenover landsadvocaat Eric Daalder die op de rem van de openbaarheid staat.

Het Noorse voorbeeld van een open samenleving leert dat een overheid pas openbaar kan zijn als de digitale stukken goed ontsloten worden in een goed register. Als dat register ontbreekt wordt openbaarheid van bestuur lastig. Dit roept nieuwe vragen op over het herhaaldelijk mislukken van automatiseringsprojecten bij Nederlandse overheden. Komt die mislukking en verspilling ook voort uit een gesloten bestuurscultuur? In dat geval dient de WOB nog breder geïnterpreteerd te worden dan Mariko Peters met haar initiatief al voorstelde.

ChristenUnie wil islamdebat ondanks en dankzij Wilders

De ChristenUnie profileert zich in de aanloop naar de verkiezingen via Wilders en de islam. De van het wetenschappelijk bureau van de ChristenUnie afkomstige Gert-Jan Segers, nu kandidaat-Kamerlid, spreekt zich uit in NRC Handelsblad. Zoals-ie de afgelopen 4 jaar met name over de islam vaker deed. Feitelijk verkleint de ChristenUnie de  afstand tot de meer vrijzinnige partijen. Als nieuwe vragen in een oude agenda.

Nu Geert Wilders zijn pijlen op Europa richt vreest Segers dat het islamdebat stilvalt: ‘Ik ga niet zwijgen uit angst om bij Wilders te worden ingedeeld. Hij agendeert een belangrijk thema, net als Bolkestein en Paul Scheffer voor hem, maar spitst het dan toe op een koranverbod of een hoofddoekverbod, waarvan iedereen de onzinnigheid inziet. Het is nauwelijks serieus. Wilders heeft belletje getrokken en is weggerend. Het tragische is dat zijn tegenstanders aan de andere kant van de boot gaan hangen. Ze zeggen: islam is een verrijking, het valt allemaal wel mee. Er wordt een mooi Koranvers geciteerd en klaar is Kees. Het is geen serieus probleem.’

Segers vindt dat er ‘vitale stromingen binnen de Nederlandse islam [zijn] die haaks staan op de fundamentele vrijheden van de democratische rechtsstaat, zoals godsdienstvrijheid.‘ Segers probeert het debat over de verenigbaarheid van de islam met zowel de moderniteit als de democratie opnieuw op te starten. Vanouds is de protestant-christelijke zuil verdeeld over de vraag of de islam gezien moet worden als een partner tegen het secularisme, of het secularisme juist gezien moet worden als een partner tegen de islam. De accentverschuiving door de ChristenUnie naar dat laatste lijkt het antwoord. In de praktische politiek hebben beide representanten van het secularisme D66 en GroenLinks samen met de ChristenUnie de VVD en het CDA geholpen met het Lenteakkoord. Partijen hopen op de vorming van een nieuwe regering en sorteren voor.

Foto: Kerk en minaret

CDA verliest zichzelf in het verwijt dat VVD een PVV-light is

Het CDA gaat in de aanval. Tegen haar coalitiegenoot de VVD. Da’s schrikken. De nieuwbakken partijleider van de christen-democraten Sybrand van Haersma Buma verwijt premier Rutte van de VVD een soort PVV-light te maken. ‘De VVD als namaak-PVV is slecht voor onze werkgelegenheid, slecht voor onze gezinnen en slecht voor onze samenleving. Niet de angst voor de PVV moet de lijn bepalen.’ zegt Buma in het AD. Verder verwijt Buma dat Rutte twee gezichten trekt over Europa. Want ‘De kiezers willen een eerlijk verhaal‘.

Maar is Buma de aangewezen persoon om dit Rutte te verwijten? Juist aan het CDA kleeft het etiket dat het in christelijke dubbelzinnigheid per definitie twee gezichten trekt, nooit eerlijk is over haar bedoelingen, de afgelopen jaren het meest gebogen heeft voor de PVV en vanaf de zomer van 2010 anderhalf jaar lang verkrampt was van angst voor de PVV. Alle dubbele draaien van CDA-minister Liesbeth Spies vatten dit samen. Of het verstandig is van Buma om eigen zwakheden te projecteren op een concurrent is de gok. Als-ie er mee wegkomt wist-ie zijn eigen zwakte uit, maar als het terugslaat vestigt-ie er extra de aandacht op.

Moet de VVD schrikken van het verwijt PVV-light te zijn? Eerder lijkt het tegendeel waar. Het positioneert de rechts-liberalen precies waar ze uit willen komen, namelijk iets links van de PVV. De omschrijving kan daarom ook als een compliment opgevat worden dat bedacht had kunnen zijn door het campagneteam van de VVD. De campagne is nog lang. Om anderen pijn te doen lijkt het het CDA toch eerst zichzelf wat beter te moeten leren kennen. Daar ligt het probleem van de christen-democraten. Wat zijn ze zelf? CDA-light of CDA-classic?

Foto: Ik ben CDA hypocriet maar blijf proberen

Wintels vergeet dat draaien en keren het karakter van het CDA is

In navolging van de PvdA kiezen de leden van het CDA de lijsttrekker. De profielschets vraagt onder meer om het ‘radicale midden’ gezicht te geven, het CDA-gedachtengoed te verinnerlijken en voor allerlei groepen aansprekend te zijn. Sinds Jan-Peter Balkenende in 2010 de politiek verliet heeft het CDA geen politiek leider meer. Tot nu toe hebben uit de top van de partij fractievoorzitter Sybrand van Haersma Buma en minister van Binnenlandse Zaken Liesbeth Spies zich gekandideerd. Favoriet Jan Kees de Jager en ‘technisch’ bewindsman op het ministerie van Financiën ambieert het leiderschap niet. Ook de populaire Camiel Eurlings past.

Dat de top van het CDA aangevallen zou worden op medewerking aan de gedoogconstructie met de PVV viel te voorzien. De onbekende kandidaat Marcel Wintels opent de aanval op HP/ De Site. Hij stelt dat aan Spies en Buma het draaien en keren kleeft. Ze zijn voor Wilders door het stof gegaan. Wintels heeft gelijk, maar stelt de integriteit van het CDA te mooi voor: ‘CDA’ers willen mensen insluiten, erbij halen en hen niet uitsluiten.‘ Wie de religieuze politiek van het CDA  jegens andersdenkenden tegen het licht houdt ziet geen insluiting.

Op de vraag of behalve Spies ook Buma bij wijze van spreken ‘bloed aan zijn handen heeft’ antwoordt Wintels: ‘Spies en Buma zullen zich de komende tijd in allerlei bochten moeten wringen om zich uit deze lastige spagaat te redden. Ik zal hun geworstel  aanzien en een alternatief bieden. Want juist dat draaien en keren van onze Haagse politici heeft mij de laatste jaren vaak buikpijn gekost.‘ Maar Wintels geeft juist met dat draaien en keren de karakteristiek van het CDA zoals zich dat sinds 1980 in het collectieve geheugen heeft vastgezet.

Wintels lijkt het wezen van het CDA niet te begrijpen. Of het mooier voor te stellen dan het is. Maar ook dan mist-ie het idee dat het CDA altijd opportuun naar links of rechts buigt. Waar de lijsttrekkersverkiezing bij de PvdA met de rem erop werd gevoerd, lijken nu bij het CDA alle remmen los. Of Wintels het nieuwe geluid is waarop volgens hem het CDA recht heeft is echter de vraag. Hij is ouder dan Buma en Spies. Hoewel juist zo’n ongerijmdheid van deze oudere jongere weer karakteristiek is voor het CDA en hem geschikt maakt.

Foto: Liesbeth Spies spreekt de aanwezige CDA’ers toe tijdens de uitslagenavond van de Provinciale Statenverkiezingen op 2 maart 2011. Ze wordt geflankeerd door fractievoorzitter Sybrand Van Haersma Buma, fractievoorzitter in de Eerste Kamer Elco Brinkman en CDA-aanvoerder en vice-premier Maxime Verhagen. Foto NRC / Roel Rozenburg

Vragen over vrijheid van godsdienst in Nederland en Saoedi-Arabië

Soms komen losse eindjes samen in kamervragen en verklaart een verschil in perspectief een verschil in wereldbeeld. Eigen slachtofferschap wordt als kostbaar kleinood en partijjuweel gekoesterd. Een en ander wordt inzichtelijk door de vergelijking van de kamervragen over moslimextremisme door respectievelijk Kees Van der Staaij (SGP) en Joël Voordewind (ChristenUnie) met die van Tofik Dibi (GroenLinks).

Op 22 maart stellen Van der Staaij en Voordewind minister Rosenthal van Buitenlandse Zaken vragen met als titel ‘Een oproep van de grootmoefti van Saoedi-Arabië‘. Uit een bericht uit de The Atlantic blijkt dat sjeik Abdul Aziz bin Abdullah heeft opgeroepen om alle christelijke kerken in de regio te vernietigen. Een oproep zonder gevolgen omdat de meeste kerken in de regio al gesloten zijn en de vrijheid van godsdienst in Saudi-Arabië door de overheid niet erkend wordt, aldus een Amerikaans overheidsrapport. Beide vragenstellers proberen de uitspraak te duiden en vragen zich af waar de lauwe reactie in Europa vandaan komt.

Op 23 maart stelt Dibi de ministers Opstelten van Veiligheid en Justitie, en Spies van Binnenlandse Zaken vragen over ‘De voedingsbodem voor extremisme gelet op de schokkende aanslagen op een joodse school in Toulouse, een moskee in Brussel en diepgewortelde islamofobie in Nederland‘. De vragensteller wil weten hoe Nederlandse veiligheidsdiensten hierop reageren en hoe de aantrekkingskracht van jihadistische bewegingen op moslimjongeren verminderd kan worden. Beide aanslagen in Brussel en Toulouse werden gepleegd door een moslim. Dibi framet het in ‘een mogelijke toename van de reeds zorgwekkende islamofobie in Nederland‘.

In Saoedi-Arabië wordt de vrijheid van godsdienst erkend noch beschermd onder de wet en ernstig beperkt in de praktijk. Zoals het geval Hamza Kashgari leert geldt de vrijheid van godsdienst er evenmin voor moslims. Relativeert de situatie in een ver buitenland de woorden van Dibi dat Nederland een ‘zorgwekkende islamofobie’ kent? Erkent de Nederlandse overheid de vrijheid van godsdienst niet en erkent noch beschermt het religieuze minderheden? Kamervragen zijn nu en dan een visitekaartje van normatief en makkelijk denken.

Foto: Grootmoefti sjeik Abdul Aziz bin Abdullah. Copyright Reuters