Trump: ‘When Lights Are Low’

Natuurlijk is 1936 niet 2020, en is bandleider en altsaxofonist Benny Carter niet president Donald Trump. Het liefdesliedje ‘When Lights Are Low’ gaat over dansen, sweet music, liefde en de overgave daaraan. Hoe meer gedempt licht, hoe beter dat in zicht komt. Het sentiment van de toenadering staat haaks op de 1,5 meter-samenleving. Maar toch moest ik aan dit nummer denken toen ik het bericht las dat Trump vanwege de rellen in Washington DC in de onderaardse bunker onder het Witte Huis schuilde en op zondagnacht de lichten van het Witte Huis waren gedoofd. Het is de symboliek die niemand kan ontgaan. Leiderschap geeft niet thuis.

Desondanks heeft Trump kansen op herverkiezing. Hoewel de peilingen op dit moment de andere kant opwijzen. Kiezers zijn niet in meerderheid krankjorum, het electorale systeem is dat. Een conservatieve minderheid op het platteland heeft meer te vertellen dan een progressieve meerderheid aan de kusten. Een programma van kiezersonderdrukking van de Republikeinse Partij drukt de progressieve stem nog verder weg. Districten worden opnieuw ingericht en rechtse rechters geven het onrecht een juridische basis. Maar door een patstelling kan een kapot, gedateerd politiek systeem niet gerepareerd worden. Daar ontspoort het al.

Denkbaar is dat er een constitutionele crisis ontstaat als Trump de verkiezingen van november 2020 uitstelt. De chaos wordt aangewakkerd door straatprotest van groeperingen als ‘the Boogaloo Bois’. Ze willen oorlog. Ze bundelen en bieden onderdak aan de ontevredenheid van vooral (maar niet uitsluitend) extreem-rechts.

Wat dan? Niemand die het weet. Tegenstanders van de VS lachen in hun vuistje. Als het een film was, dan zou het scenario van wat zich nu ontrolt als te vergezocht en ongeloofwaardig worden afgedaan. Wat een ellende.

Foto: Tweet van Alex Cole, 1 juni 2020.

Advertentie

Obama afgeluisterd door NSA of CIA? Natuurlijk! Maar sstttt…

Bespioneerde de NSA of de CIA Barack Obama? Natuurlijk. Want als de NSA onder president Bush de telefoon van 35 wereldleiders afluisterde zoals The Guardian beweert, dan is het aannemelijk om te veronderstellen dat het ook Amerikaanse leiders afluisterde. Want bij die 35 wereldleiders had het evenmin iets te zoeken en werd de wet gerespecteerd. De woordvoerder van Buitenlandse Zaken doet de vraag af als een grap. Maar ze weet dat het dat niet is. Lees wat klokkenluider Ray McGovern in juni 2013 op de radioshow Law and Order over president Obama zegt: ‘The other thing is, I’ve always been kind of shocked that when he came into office, not only did he not prosecute the torturers, the kidnapers, the people with the black [unintelligible], even the people who violated our Fourth Amendment rights, but he left them all in place. I suspected at the time, now I’m pretty convinced the president of the United States is afraid of the CIA’. Deze waarheid is voor weinigen.

Foto: Meneer de Uil uit de Fabeltjeskrant: oogjes dicht en snaveltjes toe.

VVD is kwade genius achter de afbraak van de kunstsector

Sinds het verschijnen van het advies ‘Slagen in Cultuur‘ van de Raad voor Cultuur vragen velen zich af wat het beste antwoord is op een bovenmatige bezuiniging van 25% die geen enkele andere sector treft. Hoe kunnen getroffen instellingen en burgers die trots op eigen land, taal en nationale identiteit zijn reageren?

In commentaren wordt het advies over de basisinfrastructuur 2013-2016 van de Raad kinderachtig, zonder kennis van zaken en schoolmeesterachtig genoemd. En de bezuinigingen disproportioneel. Raadsvoorzitter Daalmeijer en staatssecretaris Zijlstra zijn buitenstaanders die zich eerder identificeren met de politiek dan met de kunstsector. In de oppositie zei VVD-cultuurwoordvoerder Han ten Broeke op 26 juni 2008 in een kamerdebat: De Raad die handelt volgens haar professionele autonomie; waar we haar nota bene voor hebben ingeschakeld. In het kabinet Rutte is de professionele autonomie van de Raad voor Cultuur uitgekleed. Els Swaab mocht niet autonoom zijn en Joop Daalmaijer representeert die eigenschap overduidelijk niet.

Een jaar geleden schreef ik als spijtoptant in een stukje ‘VVD staat in voor politieke horror‘: ‘Als ik geweten had dat de VVD zou meegaan in de rancune van de PVV tegen cultuur, dan had ik nooit VVD gestemd. Hoewel de mening van cultuurwoordvoerder Han ten Broeke me bekend was. Ik had logica verwacht van een partij die zou gaan gaat voor een terugtredende overheid, maar daarnaast ruimte zou bieden voor het privé-initiatief. Maar de huidige VVD opereert volstrekt onlogisch en blokkeert zowel het een als het ander.’ Joke Mizée bekritiseerde me toen omdat ze me te goedgelovig vond over de cultuurparagraaf van de VVD. Ze had gelijk.

De VVD is de oorzaak voor de kaalslag op cultuur en heeft dat de afgelopen jaren voorbereid en vormgegeven. Eerst binnen de VVD-fractie bij monde van cultuurwoordvoerder Han ten Broeke, in 2010 door VVD-informateur Ivo Opstelten in het regeerakkoord en in de uitvoering door VVD-staatssecretaris Zijlstra. Een toelichting bij het rapport ‘Manifestaties van de vrijheid des geestes’ van de Teldersstichting claimt de eigen verdienste: Omdat cultuur en sport voor de gemiddelde burger vrijetijdsactiviteiten zijn, vormen van vermaak, rijst de vraag hoe de gewijzigde taakopvatting van de overheid op de terreinen van cultuur en sport zich verhoudt tot de liberale staatsopvatting. Joop Daalmeijer nam het op 8 maart 2012 officieel in ontvangst.

Voor de VVD is cultuur dus een vorm van vermaak. Door cultuur als vrijetijdsactiviteit te zien zoals een sportwedstrijd, stadswandeling of kermisbezoek ontkent de VVD het belang van cultuur en kan de overheid er afstand van nemen. In Nederland coalitieland is het de verdienste van andere partijen zoals de PvdA dat de bezuinigingen op de basisinfrastructuur beperkt blijven tot 200 miljoen. Maar geen enkele partij ontkent de bezuinigingen. Verschil is dat de andere partijen cultuur niet als vermaak zien. Wellicht op de PVV na.

Reden waarom de VVD de desintegratie van de cultuursector hoog op haar agenda heeft gezet is electoraal. De VVD scoort ermee. Kunst is niet sexy bij het grote publiek, slecht in staat voor zichzelf op te komen en heeft geen machtsmiddelen. De sector is divers, wordt slecht bestuurd en bestaat uit individuen die meer zijn dan het geheel. Het beste antwoord op de afbraak is geen inhoudelijk debat omdat de VVD daar immuun voor is, maar machtspolitiek. Aan tafel schuiven bij Opstelten, Rutte, Zijlstra en Daalmeijer heeft weinig zin. Ze moeten geïsoleerd worden omdat de VVD een uitermate negatieve kracht voor de Nederlandse cultuur is.

Foto: Shen Shaomin, Oil game machine Exhibition in T Gallery, 2007

De haai in de VVD is dood, maar leeft

Er zijn harde noten te kraken over de huidige koers van de VVD. Een gatenkaas van logica en gemiste kansen. Te rechts. Te neo-liberaal. Te hard. Te veel asfalt en huizen. Hoe komt dat beeld tot stand en kunnen we het in onze eigen tijd goed beoordelen? En hoe doet de eerste liberale premier in honderd jaar het?

Bij de VVD moet ik denken aan het werk dat Damien Hirst bekend heeft gemaakt. In 1991 maakte deze succesvolle BritArt-kunstenaar The Physical Impossibility of Death in the Mind of Someone Living. Volgens Don Thompson in ‘Shock Art’ formuleerde Hirst in het allereerste nummer van kunsttijdschrift Frieze het idee: Ik hou ervan om een gevoel te beschrijven door middel van een ding. De haai staat voor angst, hij is groter dan jij, en hij leeft in een voor jou onbekende omgeving. Hij lijkt levend als hij dood is, en dood als hij leeft. 

Marketing in kunst en politiek werken tegengesteld. De titel van Hirsts werk roept toeschouwers op om betekenis te geven. Bij politiek gebeurt het omgekeerde. Het politieke debat nodigt kiezers uit door opeenvolgende schijnbewegingen om geen betekenis te geven aan een programma of manifest. In elk geval worden kiezers of leden door een politieke partij bewust ontmoedigd. Op afstand gehouden.

Haai en politiek hebben gemeenschappelijk dat ze levend dood en dood levend zijn. Omdat de VVD dit idee consequent doorvoert, moet ik daarom bij deze partij aan de haai van Hirst denken. Een zombie kan ook.

Tegenwoordig wordt de VVD met CDA en PvdA als klassieke middenpartij gezien. Soms wordt D66 daar nog aan toegevoegd, maar die partij kent geen evenknie. Want het begrip middenpartij zegt dat het varianten heeft. Zoals in de recente politieke geschiedenis de VVD op haar flank Boerenpartij, Volksunie, Centrumpartij, Middenstandspartijen en LPF kende. Het CDA kent SGP en CU als flanken en de PvdA DS’70 en de SP.

In december 2009 schrijft de Utrechtse activist Kees van Oosten: Wat is er met de PvdA gebeurd? De standpunten van de PvdA van pakweg dertig jaar geleden, zoals neergelegd in het beginselprogramma 1978, hebben plaatsgemaakt voor standpunten die conservatief en rechts zijn vergeleken met het Liberaal Manifest 1980 van de VVD. Wat de VVD in 1980 schreef zou voor de huidige PvdA te gedurfd en te progressief zijn.

Een partij neemt een plek in het spectrum in. Dat loopt van links tot rechts, van progressief tot anti-revolutionair, van vrijzinnig tot religieus. Positionering volgt uit uiteenlopende ontwikkelingen. Het spectrum staat nooit stil. In de beweging met z’n allen een kant uit wisselen partijen doorgaans niet van positie.

De huidige beweging naar rechts wordt de VVD verweten. Aan de hand van partij-iconen als Oud, Toxopeus, Geertsema, Wiegel, Voorhoeve en Bolkestein wordt de oude koers verheerlijkt. Met Drees, Den Uyl en Kok als externe meetpunten. Soms ligt de vergelijking over de grens met Walter Scheel, Bill Clinton of Edmund Burke.

Het lijkt op de herwaardering van Pim Fortuyn. Pas na zijn dood werd-ie geaccepteerd. De dreiging was weg, zeker toen de LPF door het ijs zakte. Fortuyn werd waarschuwing voor iets ergers: Geert Wilders. Werkt hetzelfde mechanisme met terugwerkende kracht voor de oude VVD die als niet zo rechts wordt voorgesteld?

Het ligt eraan. De VVD in de jaren ’50 en ’60 was een elitaire partij van de gegoede burgerij. Zo noteert Jan Hanlo die Oote oote oote boe schreef in 1952 over een VVD’er: In dezelfde maand haalt het vers de Eerste Kamer waar Mr. W.C. Wendelaar (VVD) zich erover opwindt. Met name ergert hij zich aan het feit dat het vers gepubliceerd werd in een door het rijk gesubsidieerd tijdschrift. De pendule is na 60 jaar terug bij de minachting door de VVD voor kunst. En zoals Van Oosten opmerkt was in de tussentijd het Liberaal Manifest van de VVD uit 1980 linkser dan het programma van de PvdA anno 2011. Veel is betrekkelijk, maar niet alles.

Waar laat ons dat? De VVD zit door samenwerking met de PVV in een spagaat. Hierdoor is het met standpunten over de arbeidsmarkt naar links gedrongen en met die over integratie naar rechts. Met de afwijzing van hervormingen op de woningmarkt bindt de VVD haar achterban van huizenbezitters. Hervormen wordt genegeerd. Bezuinigingen op cultuur zetten een streep onder een VVD die vrijgestelden bedient.

De VVD grossiert in oude reflexen. De VVD is haai waar het kan en vertoont geen onnodige compassie waar het niet hoeft. Met een echo van zakelijkheid zonder moralisme. Da’s ten minste nog iets.

Foto: Damien Hirst, The Physical Impossibility of Death in the Mind of Someone Living, 1991-1992

Zwarte-kousen-liberalisme

Lang geleden zagen we ze ’s zondags lopen. In dat Zeeuwse havenstadje. Achteraf zie ik er de massa uit Metropolis van Fritz Lang in. Niet op weg naar de fabriek, maar naar de kerk. Er werd geen woord gesproken, de hoofden gebogen. Groepen van meer dan tien personen, met dezelfde onderlinge lengteverschillen als de Daltons. Wij kinderen uit een liberaal milieu vonden het fascinerend en angstaanjagend. We noemden ze de zwarte kousen.

Het beeld van stappende families draag ik al jaren met me mee. Daaronder ook mensen die mijn ouders goed kenden, maar ons op zondag niet mochten groeten als we ze op straat tegenkwamen. Sommigen boden er door de week hun excuus voor aan. Natuurlijk begrepen we dat. Religie. Contact werd onmogelijk door groepsdwang. Zoals het nu heet. Ooit gingen de kerkdeuren op slot en wachtte de zondaar een donderpreek. Of werd na zijn leven het levenloze lichaam de Waarheid gezegd. Vrouwen telden zelfs als afvallige niet mee.

In november 2010 sprak D66-voorman Alexander Pechtold op een congres van zijn partij zijn vrees uit dat de VVD op weg was naar het zwarte-kousen-liberalisme. SGP-er Kees van der Staaij vatte dat op als een belediging. SGP-voorlichter en spindoctor Menno de Bruyne betichtte de vrezende Pechtold er zelfs van ‘eigenlijk een hondsbrutale opmerking’ te maken. De SGP-ers lijken geraakt in hun ziel. Waarom eigenlijk?

Pechtold zei: Maar vergeet ook niet, naast gedoger eerste klasse staan buiten beeld de gedogers tweede klasse: de mannenbroeders van de SGP. Daarmee is de VVD op weg naar het ‘zwarte-kousen-liberalisme’. In de jacht op de macht heeft deze partij zich in 2010 uitgeleverd: én aan een partij die de vrijheid van godsdienst betwist én aan een partij die de gelijkheid van man en vrouw betwist. In 2010…

Doorgaans ben ik het oneens met Pechtold. Maar deze keer niet. Hij veinst weliswaar verontwaardiging door te zeggen dat-ie zich zorgen maakt de liberale bondgenoot VVD te verliezen, maar heeft onmiskenbaar beet. Pechtolds observatie is het gevolg van de afslag die Mark Rutte onder druk van zijn partij heeft genomen. Niet naar het midden, maar naar rechts. Niet naar Groen, maar naar Oranje. Niet naar liberalisme, maar naar conservatisme. Nu zit Rutte klem in de onmacht van de macht.

Binnen de SGP zijn meerdere stromingen. Verzuilers tegenover Van Rulerianen. Theoloog Arnold van Ruler was tegen isolatie. Hij zag niets in de oprichting van christelijke organisaties en ging voor godsdienstige en nationale eenheid. Kerk en staat behoren van twee kanten nauw samen te hangen, tot en met overheidssubsidie voor de kerk. Dat idee van theocratie is nog steeds leidend binnen de SGP en staat in het beginselprogramma. Hoewel de partij adviseert het woord theocratie niet te gebruiken. Met de gedoogpositie tweede klasse zoekt de SGP steun voor het handhaven van de uitzonderingspositie.

De huidige VVD oogt verloren. Law and order is het enige authentieke wat rest uit de onderbuik van de partij. PVV en SGP blokkeren elke hervorming. Behalve het PVV-voorstel het koningshuis te moderniseren. Het CDA is zielloos. Met tegenzin stemde ik voor de kleine ramp om met Job Cohen geen grote ramp te krijgen. Maar nu neemt de kleine ramp de vorm aan van zwarte-kousen-liberalisme. David Cameron gaat niet mee in de rancune tegen kunst. Mark Rutte duikt en zwijgt. Zwarte kousen sloffen de VVD binnen. Zelfs door de week.

Foto: Kerkgangers in Staphorster streekdracht, ansichtkaart, circa 1905