Museale objecten uit niet-museale kunstcollecties verdienen betere bescherming

Aldus staatssecretaris Halbe Zijlstra in zijn advies aan de Raad voor Cultuur over een nieuw museaal stelsel. Op 23 november 2011 kwam de Raad met het advies ‘Geen Erfgoed in de Etalage‘. Dit naar aanleiding van de omstreden verkoop door museumgoudA eerder dat jaar van het schilderij ‘The Schoolboys’ van Marlene Dumas. MuseumgoudA mocht op het nippertje binnen de NMV blijven. Op 26 maart 2012 buigt de Nederlandse Museumvereniging (NMV) zich in een extra Algemene Ledenvergadering zowel over het sanctiebeleid bij overtreding als de afstotingsregels. Opzet is om een en ander aan te scherpen.

Het afstoten van museale objecten door gemeentelijke, provinciale en rijksmusea staat hoog op de agenda. Dankzij het door de museumsector als onzorgvuldig beoordeelde opereren van museumgoudA. Zijlstra heeft het in september 2011 op vragen van de kamerleden Jasper van Dijk (SP) en Jetta Klijnsma (PvdA) veroordeeld. NMV en de Raad voor Cultuur volgden daarop met hun oproep om de afstotingsregels (LAMO) strikt na te leven. Staatssecretaris Zijlstra vraagt de Raad nu om een brede visie voor de hele museumsector.

Nederlandse museumcollecties lijken dus redelijk beschermd. Hoewel alertheid geboden blijft. Niet-museale kunstcollecties in het bezit van gemeenten en provincies lijken minder zeker van hun voortbestaan. Afgelopen jaren zijn niet-museale collecties in hoog tempo afgestoten en om economische redenen door opkopers op de veiling gebracht. Elke openbare kunstcollectie die het stempel ‘museaal’ mist lijkt weerloos.

Museale en niet-museale kunstcollecties zijn onvergelijkbaar van aard, maar hebben raakvlakken. Zo is de collectie van een kunstuitleen met andere motieven en kwaliteitscriteria tot stand gekomen dan een museumcollectie. Maar aan een niet-museale kunstcollectie met objecten van museale waarde ontbreekt nu elke bescherming. Soms hanteren gemeenten bij afstoten de LAMO zoals in 2011 Nijmegen deed. Maar bij een veiling door Arto Imago met delen van de voormalige Tilburgse Kunstuitleen werd de LAMO niet gevolgd.

Gewenst is een richtlijn voor museale objecten in niet-museale collecties. Zo zouden te privatiseren Kunstuitlenen bij overdracht de LAMO-richtlijn opgelegd moeten krijgen. Met terugwerkende kracht zou dit ook voor de al geprivatiseerde collecties moeten gelden, hoewel dit juridisch ingewikkeld ligt. Met als doel om objecten van museale waarde voor de openbaarheid te bewaren. Men kan het toezicht onderbrengen bij de VNG, de NMV of welke landelijke instantie ook. Als er maar inzichtelijkheid, uniformiteit en zorgvuldigheid komt voor de collecties van (voormalige) kunstuitlenen en CBK’s die nu ontbreekt. Zie ook deze discussie.

Foto: Schermafbeelding van passage in brief van staatssecretaris Halbe Zijlstra aan de Raad voor Cultuur, dd 14 maart 2012

Arto Imago nam Kunstuitleen Tilburg over en veilt 537 kunstwerken

De onvolprezen en best bezochte kunstsite van Nederland Trendbeheer merkt het op. Op internet is weer een kunstveiling aan de gang die mogelijk marktverstorend werkt. Deze keer is het Arto Imago die overbodig werk van de Kunstuitleen Tilburg opruimt. Eigenaren Catherine Megens en haar partner Cessy Paardekooper menen dat kunst aan de wand hoort. Er worden 537 werken voor slechts 10% van de verkoopprijs ingezet.

Eerder besteedde ik hier aandacht aan de kunstveilingen van de gemeente Nijmegen. In december 2011 zocht ik contact met coördinator Stefan Grond met het verzoek om de resultaten openbaar te maken. Om na te gaan of een kunstveiling op internet inderdaad marktverstorend werkt. Grond overlegde met cultuurwethouder Henk Beerten die openbaarmaking afwees. Grond voerde als argument aan dat een meerderheid van kunstenaars tegen openbaarmaking was vanwege de lage verkoopwaarde van hun werk. Omdat een slecht resultaat echter ook kan volgen uit een slechte uitgevoerde veiling klinkt dat tamelijk vergezocht.

Het is onduidelijk op welke voorwaarden de gemeente Tilburg de collectie van de Kunstuitleen Tilburg heeft overgedaan aan Arto Imago. Het persbericht Voortzetting kunstuitleen door Arto Imago van 29 april 2010 citeert cultuurwethouder Marjo Frenk (GroenLinks): ‘Met deze overeenkomst zorgen we ervoor dat de gemeentelijke kunstcollectie behouden en toegankelijk blijft voor de kunstliefhebbers van de stad‘. Het valt lastig in te zien hoe een kunstveiling dit doel dient. Het is aan de Tilburgse raad om te checken of wethouder Frenk de overeenkomst met Arto Imago wel onder de goede voorwaarden heeft gesloten.

Sluitingstijd van de veiling is maandag 12 maart 2012 vanaf 20.00 uur. Er kan geboden worden op werken van onder meer Paul Klemann, Otto Egberts, Marlene Dumas, Leon Adriaans, Fons Haagmans, Frans Franciscus, Marc Mulders, Co Westerik en Rob Scholte. Ik ben benieuwd of kunstenaars door Arto Imago van de veiling op de hoogte zijn gebracht. Deze veiling staat niet alleen. Vele gemeentelijke en provinciale kunstcollecties gaan onder de hamer. Het aanbod aan grafiek is groot. Sla uw slag, zet een paar tientjes opzij en doe een bod.

Foto: Paul Klemann (1960) – zonder titel – Grafiek/Papier 29/65 – 75 x 94 cm, lot 513