Avondshow van Arjen Lubach bekritiseert lintjesregen en monarchie

VPRO’s ‘De Avondshow met Arjen Lubach‘ is van maandag tot en met donderdag te zien op NPO1. Het lijkt te vaak te veel uitzendtijd voor de tekstschrijvers om constant een hoog niveau te handhaven. Zouteloosheid en gebrek aan scherpte is het gevaar.

Vooral de gesprekken aan het eind met cabaretiers, omroepcoryfeeën en VPRON’ers (Bekende Nederlanders voor een VPRO-publiek) zijn doorgaans nietszeggende invulling van de tijd. Waarom boekt het programma geen kunstenaars, wetenschappers en eigenzinnige individuen? Waarom moet dit gesprek in het frame van het cabaret of het lichte amusement gegoten worden?

Is het een voorwaarde van de netmanager om het populair en eenvoudig te houden zodat de gemiddelde NPO1-kijker het kan volgen? Mag als compromis tussen netmanager en de programmaleiding van de VPRO tijdens het hele programma de lat niet te hoog liggen om het brede publiek niet af te stoten? Het studiopubliek doet trouwens elke avond weer kritiekloos een poging om de applausmachine te verslaan, maar beseft onvoldoende dat het zo de nuance verslaat.

Te vaak ontbreekt de urgentie om naar het programma te kijken. Minder uitzenddagen zou raadzaam zijn zodat de kwaliteit op een hoger peil gebracht kan worden. Dat past blijkbaar niet in het format van NPO1. Er is geen tussenweg tussen marginale en brede programmering. Juist van die tussenweg zou gezien de niet onbegrensde middelen het team van Lubach kunnen profiteren. Er zouden daarom óf meer middelen moeten worden vrijgemaakt óf het tempo van de uitzendingen moet omlaag.

Ondanks die kritiek opereert presentator Arjen Lubach zienderogen met plezier en vergroot samen met zijn begeleidend team steeds meer het vakmanschap. Als het wel lukt en hij goede teksten en onderwerpen in de mond gelegd krijgt die perfect worden geserveerd, dan behoort De Avondshow tot het beste wat de Nederlandse omroep te bieden heeft.

Zo’n pareltje en voor Lubach en zijn team een terugkerend thema is het koningshuis. Mede gezien het profiel van een breed publiek van NPO1 zal het beseffen het niet te vaak te kunnen gebruiken. Maar het is een kernthema waarin het hart van Lubach en zijn team klopt.

Republikeinen zijn in opmars en de populariteit van het Nederlandse koningshuis neemt gestaag af. De nu beter dan sinds lange tijd goed georganiseerde Republikeinen hebben aan zelfvertrouwen gewonnen en demonstreren komende Koningsdag in Maastricht langs de route onder het motto ‘Willem de Laatste?‘, aldus een bericht van RTL Nieuws. Volgens voorzitter Floris Müller van Republiek zijn veel mensen klaar met het koningshuis. Uit een peiling van Ipsos in opdracht van de NOS bleek in 2021 nog maar 57 procent tevreden is met de Nederlandse monarchie.

Aanzwellende kritiek op het koningshuis geeft dit onderwerp rugwind en vindt nu daarom ook een steeds gewilliger oor bij een breed publiek. Juist dan kan De Avondshow zijn maatschappelijke nut bewijzen door te wijzen op aspecten die doorgaans op de publieke omroep een breed publiek niet in een kritische vorm bereiken. Dat is de winst van het compromis tussen verdieping en verbreding om in te spelen op een breed publiek.

Het is de hoogste tijd dat kritiek op het koningshuis op de publieke omroep klinkt omdat nog slechts een kleine meerderheid tevreden is met de Nederlandse monarchie. Dat is een kwestie van representatie van overtuiging. Weliswaar is de Oranjepropaganda nog de norm op media en in de publieke opinie. Het heeft nog steeds vele malen meer zendtijd en promotors die de monarchie verdedigen, dan de relativering van de waarde ervan.

Een kritische uitzending van De Avondshow maakt weinig verschil. Het tekent wel de geleidelijke wordende volwassenheid van de publieke omroep dat het ook kritiek op het koningshuis voor een breed publiek laat doorklinken. Eindelijk.

Meesterlijk is de afsluiting van het fragment over de Lintjesregen met een conclusie die dwingend, sluitend en onafwendbaar is: ‘Die hele lintjesregen is gewoon één grote PR-stunt voor het koningshuis. Het is heel goed om mensen in het zonnetje te zetten, maar daar hebben we die fucking koning toch niet voor nodig‘.

Advertentie

Verrassing van een koninklijk lintje

Koningsdag nadert, dus het is weer tijd voor de lintjesregen. Namens het staatshoofd krijgen burgers door de burgemeester van de gemeente waarin ze wonen een lintje uitgereikt. Omroep Brabant legt in een informatief filmpje uit wat voor een complex proces het is.

Maar er ontbreekt een essentieel aspect. Namelijk wil de genomineerde het lintje wel ontvangen? Dat is nog helemaal niet zo vanzelfsprekend. Een overwegend bezwaar kan zijn op geen enkele wijze geassocieerd te willen worden met het Nederlandse koningshuis. Om onaangename verrassingen te voorkomen zal daarom op enig moment de kandidaat gevraagd moeten worden wel een koninklijk lintje te willen ontvangen. Een weigering op het opperste moment zorgt voor een hoop gedoe,

Op de dag van de lintjesregen moet degene die het opgespeld krijgt dus nog een extra kwaliteit bezitten. Namelijk acteertalent. De betrokkene moet acteren van niks te weten en net doen alsof het een volslagen verrassing is. Het ontvangen van een koninklijk lintje is gespeelde verrassing van een gegeven koninklijk paard dat niet in de bek mag worden gekeken.

Is er een omslag in de promotie van het koningshuis en begint de kritiek door te wegen?

Vele jongeren in Eindhoven zijn kritisch op het koningshuis. Het wordt als onnodig en duur ervaren. De verklaring voor steun wordt zijdelings genoemd: traditie. Gevoegd bij de Oranje-promotie van tientallen jaren verklaart dat wat het is geworden. Ondanks dat wordt het steeds minder populair. Zoals dat ook voor religie en politiek geldt. Vraag is of de steun voor het koningshuis sneller of minder snel afkalft dan die voor die andere instituties die als vanouds in Nederland brede steun ondervonden. Met Koningsdag heeft het allemaal niks te maken, zo blijkt. Dus wie nog twijfelt, dat vieren mag. Of men nu voor of tegen het koningshuis is.

Tour de France in Utrecht. Tevreden volksfeest

Vandaag de proloog van de Tour de France in Utrecht. Door onder meer de Biltstraat waar ik vlakbij woon. Drie rijen dik. Kilometers langs de route gelopen tot de Uithof. En terug. Daar maakten we een toevalstreffer in Rijnsweerd van Jos van Emden. Een petje van Festina en een kladblokje gescoord in de reclame-karavaan. Die werkelijk keihard reed. Of je nou wil of niet als er gegooid wordt moet je vangen. Het warme weer, de enthousiaste mensen en de mooie route met schaduw zorgden voor een ingehouden volksfeest. Tevreden onder elkaar. Tussen Koningsdag, de spanning voorafgaand aan een WK-voetbalwedstrijd zoals Nederland-Argentinië van 2014 en een muziekfestival voor alle smaken in. Om de sport gaat het niet eens echt. Voor de harde kern uitgezonderd. Het is het besef in een land te wonen waar dit randgebeuren gewoon hoofdzaak is.

Foto 1: Tweet van Sacharko Broere.

Foto 2: Van Emden komt langs …

Koningsdag als ‘product’ gekaapt door bedrijven. Weg volksfeest

Koningsdag wordt onder de nieuwe koers van koning Willem-Alexander geprivatiseerd door het bedrijfsleven. Weg van het volk, richting bedrijfsleven. Had Koninginnedag onder koningin Juliana en Beatrix nog de intentie van volksfeest, dat idee lijkt achterhaald. Het bedrijfsleven wrikt zich in het gat. Koningsdag is een product dat in de markt gezet moet worden. In Apeldoorn redeneert de woordvoerder van Dutch Orange Company recht wat krom is. Want zonder privatisering is het lastig voor bedrijven op evenementen te staan en daaraan te verdienen. Maar waar staat geschreven dat bedrijven aan koningsdag moeten verdienen? De redenering van bedrijven die koningsdag en andere evenementen voor hun karretje willen spannen is best, maar waar is de politiek om deze handelswijze een halt toe te roepen? Is burgers iets gevraagd? Wordt straks het koningshuis verkocht aan de hoogst biedende multinational? Of is dat proces al verder gevorderd dan we vermoeden?

Waarom is de Nederlandse monarchie zo duur?

Update 24 april 2018: Onderzoeker René Zwaap heeft voor ‘De Republikein, tijdschrift voor de betrokken burger’, uitgevoerd in opdracht van het Republikeins Genootschap uitgezocht wat de werkelijke kosten van het Nederlands koningshuis zijn. Hij komt in een rapport tot een bedrag van 345,5 miljoen euro. Zwaap beredeneert dat de Nederlandse monarchie relatief de duurste van Europa is. Ter vergelijking: De Zwitserse president kost minder dan een half miljoen euro per jaar. De overgang naar het Zwitserse systeem zou de Nederlandse belastingbetaler volgens Zwaap een bezuiniging van 345 miljoen euro opleveren. 

In het Verenigd Koninkrijk klinkt kritiek op de uitgaven van het koninklijk huis en het handhaven van pracht en praal –‘pomp and circumstance‘- dat bij een voorbije periode hoort. En bij een wereldrijk dat niet meer bestaat. Terwijl iedereen moet inleveren om het tekort beneden de 3% te brengen krijgt de koningin een 15% opslag van 5 miljoen pond. Zo’n 6 miljoen euro. Dit is in conflict met de uitspraak van koningin Elisabeth in haar troonrede dat de regering Cameron-Clegg werkt aan de bevordering van een rechtvaardige samenleving om de hard werkenden te belonen. Naast de beveiligingskosten en gederfde belastinginkomsten wegens vrijstellingen kost het koninklijk huis de Britse belastingbetaler 36,1 miljoen pond. Zo’n 43 miljoen euro.

Het commentaar slaat de plank mis als het suggereert dat de Britse situatie uniek is en dat elders in Europa de ‘Royals‘ onder druk van de publieke opinie hebben ingeleverd. Zoals in Spanje. Hierbij vergeet het Nederland. Uit berekeningen blijkt dat het Nederlandse koningshuis de belastingbetaler min of meer hetzelfde kost als het al zo als verkwistend bevonden Britse koningshuis. De totale overheidssteun voor de Oranjes bedraagt 40 miljoen euro per jaar. Ook in Nederland nemen de uitgaven voor het koninklijk huis toe. Het ontworstelt zich aan de verplichting om de broekriem aan te halen. Daarnaast is het Verenigd Koninkrijk diverser, groter en belangrijker dan Nederland en telt het meer dan 3,5 keer zoveel inwoners (17 tegenover 62,5 miljoen).

In het interview van Mariëlle Tweebeeke en Rick Nieman dat toen nog prins Willem-Alexander samen met zijn vrouw gaf merkte hij op dat-ie wil inleveren op zijn persoonlijk inkomen als hem dat gevraagd wordt, maar dat-ie dan mogelijk personeel moet ontslaan. Hiermee gaf Willem-Alexander een verkeerde voorstelling van zaken omdat personeelskosten onder een andere post vallen. Het staat buiten zijn persoonlijk inkomen.

Voor de Britse situatie kan nog beredeneerd worden dat de pracht en praal van de paleizen, muziekkorpsen en de aflossing van de wacht het toerisme bevorderen. Zodat er wat pence terugstromen naar de schatkist. Dat effect ontbreekt in Nederland waar het koninklijk huis veel minder zichtbaar is. Op een koningsdag na die een averechts effect heeft omdat op die dag de economie stilvalt. En de Windsors onderhouden vakantiewoningen binnen en niet buiten hun landsgrenzen. Een en ander roept de vraag op waarom het ‘egalitaire‘ en zichzelf maatschappelijk betrokken noemende Nederlandse koningshuis de belastingbetaler hetzelfde moet kosten als het als verspillend bevonden Britse koningshuis. In het neutraliseren van kritiek zijn de Oranjes onbetaalbaar.

Foto: Koning Willem-Alexander met echtgenote: als droom voor ons land.