Meidas Touch zegt ‘Trump Cult Kills’ en roept mensen op om te gaan stemmen. Hoe realistisch is dat?

De video van het progressieve PAC (political action committee dat privé geld inzamelt om verkiezingen of wetgeving te beïnvloeden) Meidas Touch is onweerlegbaar waar, maar toch klopt het niet.

De Republikeinse partij onder Trump is een onmiskenbaar een cult omdat het alle kenmerken ervan vertoont, zoals godsdienstwetenschapper Reza Aslan al in 2017 in de LA Times beweerde. In een commentaar van april 2018 verwees ik daarnaar. Vooral sinds Trumps verkiezingsnederlaag in november 2020 is de Republikeinse partij geradicaliseerd en verschanst het zich in apartheid, leugens, misleiding en obstructie van de politiek. De waarheid is het slachtoffer. Met deze tactiek van de verschroeide aarde beschadigt het overigens niet alleen het beoogde doelwit, namelijk de Democraten en president Joe Biden, maar ook de VS, de gevestigde religie en de politieke wil tot samenwerking en verbinding.

De video klopt in het opsommen van de feiten, maar niet in het middel om daar een eind aan te maken: ‘We must vote them out!‘. Als er in de Senaat niet tijdig een brede, veelomvattende stemrecht of Voting Rights wet wordt aangenomen, dan is dat een loze oproep. Het geheel of gedeeltelijk afschaffen van de zogenaamde filibuster zodat in de praktijk geen 60, maar 50 stemmen nodig zijn voor een meerderheid is een eerste voorwaarde om de obstructie van de Republikeinen passend te beantwoorden.

De oproep gaat voorbij aan wat er op dit moment gebeurt in de staten waar de Republikeinen de bestuurlijke macht hebben. Ze hebben het in een kleine meerderheid van de staten voor het zeggen. Het stemrecht wordt niet alleen in staten als Texas zo aangepast dat in de toekomst zwarte en gekleurde minderheden ontmoedigd worden om te gaan stemmen door het opwerpen van praktische belemmeringen. Wat veel belangrijker is, nu maken de Republikeinse bestuurders nieuwe kieswetten die hun de bestuurlijk-administratieve middelen in handen geeft om los van de werkelijke uitkomst van verkiezingen een winnaar aan te wijzen. Het is zoals Stalin zei: ‘Het gaat er niet om hoe de mensen stemmen, maar wie de stemmen telt’.

‘Stem ze weg’, is daarom een onderschatting van de politieke situatie op staatsniveau van dit moment. Het enige wat helpt is het voor dit specifieke doel buiten werking zetten van de filibuster om in de Senaat de For the People Act aan een meerderheid te helpen. Dan kunnen op federaal niveau de recente Republikeinse aanpassingen teruggedraaid worden, inclusief het mandaat voor Republikeinse bestuurders om de uitslag van verkiezingen te overrulen.

Daarmee zijn nog lang niet alle onregelmatigheden in de kieswet verdwenen zodat de bevolking niet correct vertegenwoordigd is in de uitslagen van verkiezingen. Ook als ze wel gaan stemmen. Het is onverklaarbaar dat dunbevolkte gebieden even zwaar tellen als dichtbevolkte gebieden waar Democraten in de meerderheid zijn. Evenmin is het logisch dat gebieden als Washington DC en Puerto Rico niet vertegenwoordigd zijn in de Senaat, terwijl dat laatste unincorporated territory meer dan vijfmaal zoveel inwoners heeft dan de Republikeinse staat Wyoming. Een 18de eeuwse anomalie is het Kiescollege (Electoral College) waardoor swingstates een relatief groot gewicht hebben en de campagnes daar geconcentreerd worden. Het hertekenen van kiesdistricten (gerrymandering) bevoordeelt de Republikeinen in het Huis en is een tendens die alleen maar sterker wordt. Het geeft hun een voordeel van tientallen zetels dat het verschil kan uitmaken tussen winst en verlies. Met als gevolg dat Republikeinen driekwart van de zetels in een staat binnenslepen waar ze nog geen 60% van de stemmen behalen.

Ook als de For the People Act wordt aangenomen is het nog maar de vraag of bij de tussentijdse verkiezingen van 8 november 2022 de Democraten hun kleine meerderheden in Huis en Senaat behouden. Zeker wat het Huis betreft is de verwachting dat de Democraten daar hun meerderheid gaan verliezen. Waardoor de rode loper voor obstructie van de Republikeinen wordt uitgerold en de regering Biden in haar laatste twee jaar machteloos wordt gemaakt.

Het ligt aan twee aspecten of het de komende jaren ook zo zal gaan. Het eerste is de vraag of er een volledige oorlog binnen de Republikeinse partij uitbreekt waarbij de Trumpianen tegenover degenen komen te staan die Trumps macht willen breken. Onduidelijk is of Trump meedoet aan de verkiezingen van 2024. Opvallend was afgelopen week dat Trump in een bijeenkomst in Georgia de Democrate Stacey Abrams als kandidaat-gouverneur verkoos boven de Republikeinse gouverneur Brian Kemp die volgens Trump hem onvoldoende had gesteund in de Big Lie. Het andere aspect is het succes van de regering Biden en de volharding en het succes om op te treden tegen de obstructie van de Republikeinen in. Tot nu toe lijkt de regering Biden in deze strijd aan de verliezende hand. Het treedt niet hard op tegen de Trumpianen die op 6 januari 2021 de Amerikaanse democratie omver wilden werpen.

Het gaat er niet om of de mensen gaan stemmen en door progressieve lobbyisten gemotiveerd worden om dat te gaan doen, maar dat op federaal niveau wordt gegarandeerd dat de voorwaarden om te stemmen eerlijk en transparant zijn en de stemmen geteld worden zoals het bedoeld is. Dan nog is het de vraag of de onregelmatigheden in het kiessysteem (vertegenwoordiging in de Senaat, Electoral College, gerrymandering) onderhand niet zo groot zijn geworden dat er nog wel van eerlijke verkiezingen gesproken kan worden. Een fundamentele hervorming is nodig, maar kan niet van de grond komen omdat het samengaat met Republikeins machtsverlies. Deze partij weet dat het verkiezingen alleen nog kan winnen door obstructie en zich te beroepen op oude rechten uit een ver verleden. Die patstelling is geen gelijk spel, maar verlies voor de Amerikaanse democratie.

Onregelmatigheden bij inrichting stemlokalen zodat neutraliteit niet gewaarborgd is. Religieuze gebouwen zijn ongeschikt

Onregelmatigheden over de inrichting van een stemlokaal in een Turkse moskee in Amsterdam-Oost roepen de vraag op hoe neutraal stemlokalen en stembureaus volgens de wet geacht worden te moeten zijn. Mogen er Turkse nationalistische posters en vlaggen hangen in het stemlokaal of binnen het stembureau op weg naar het stemlokaal? Elise Steilberg twitterde erover, De Telegraaf meldde het in een bericht en de gemeente Amsterdam verwijderde een vlag van de Turkse religieuze organisatie Diyanet in genoemd stemlokaal.

Het is overigens merkwaardig dat betreffende moskee op het stembiljet een ‘multicultureel centrum’ wordt genoemd. Een nationalistische, Turkse moskee is per definitie niet multicultureel, maar monocultureel. Zoals dat overigens ook voor gebouwen van andere religieuze organisaties geldt. Een bericht in Het Parool roept de vraag op hoe alert, neutraal en gekwalificeerd de voorzitter van genoemd stembureau is. Rob Thijssen: ‘Het is een multicultureel centrum, er hangen hier vooral Turkse symbolen. Het is niet politiek, maar religieus.’ Hij ziet geen relatie tussen politiek en religie, en waardeert nationalistische, Turkse symbolen als neutraal. Hij heeft het echter mis omdat het kiezers kan beïnvloeden. Bijvoorbeeld seculiere Turkse-Nederlanders die zich geïntimideerd voelen door de inrichting van het stemlokaal met nationalistisch-religieuze symbolen. Dit wijst op gebrek aan invoelingsvermogen en een foute taakopvatting (§ 10) van een voorzitter van een stembureau.

Dit incident staat niet op zichzelf, in Nijmegen was volgens een bericht in De Gelderlander in een in een Turks Cultureel Centrum gevestigd stemlokaal ‘een grote poster van een Turkse nationalistische leider’ te zien. Het gaat om Alparslan Türkeş die in 1997 overleed. Dat wekte volgens de krant ergernis bij Nijmegenaren die kwamen stemmen. Zoals deze kritiek: ‘Een stemruimte moet neutraal zijn. Dit had ik niet verwacht.’

De kieswet zegt in Artikel J 19 over het stemlokaal: ‘Bij algemene maatregel van bestuur kunnen nadere regels worden gesteld betreffende de inrichting van het stemlokaal’. Het is de burgemeester die zorg draagt voor de inrichting van het stemlokaal en heeft te zorgen voor handhaving. Maar deze overdracht van verantwoordelijkheid naar een lager bestuurlijk niveau draagt het risico in zich dat er verschillen tussen gemeenten ontstaan. In gemeenten die het minder nauw met de neutraliteit van het stembureau nemen kunnen afwijkingen ontstaan zodat kiezers met een niet-neutraal stemlokaal geconfronteerd worden.

Het is de hoogste tijd dat de politiek zich bewust wordt van dit probleem en herstelwerk verricht. Want de voorbeelden in Amsterdam en Nijmegen laten zien dat er gemeenten zijn die niet optreden volgens de neutraliteit die de Kieswet vraagt. Het lijkt er sterk op dat hier achterstallig onderhoud verricht moet worden en er strikte richtlijnen moeten worden opgesteld die gemeenten opdragen om a) een stembureau in te richten in een neutrale omgeving dus niet een kerk, moskee of een ‘Turks cultureel centrum’ met niet-Nederlandse vlaggen en allerlei religieuze symbolen en om b) wettelijke regels landelijk uit te werken die de volstrekt neutrale inrichting van het stemlokaal verplicht stelt. Het is verbazingwekkend dat dit nog niet is gebeurd en er in 2017 nog dit soort incidenten zijn. Beschamend voor de Nederlandse overheid. Stemmen moet in neutrale ruimtes zoals gemeentehuizen, buurtcentra en scholen. Niet in religieuze gebouwen.

Foto 1: Tweet van Elise Steinberg: ‘Stemmen in een Turkse moskee onder Turkse vlaggen, met de Turkse radio op de achtergrond en Diyanet folders op de tafels verspreid’, 15 maart 2017.

Foto 2: ‘NIJMEGEN: Stembureau 33 Turks Cultureel Centrum Citroenvlinderstraat © Paul Rapp’ 15 maart 2017. 

Voorstel voor optie ‘Geen van de bovengenoemden’ op stembiljet. Onderzoek gevraagd

De progressieve, niet herkozen afgevaardigde Alan Grayson (D-Fla.) introduceerde afgelopen week in het Huis van Afgevaardigden zijn ‘None of the Above’ act. In een bericht licht de Orlando Sentinel het toe. Kiezers die vinden dat geen enkele kandidaten door de beugel kan kunnen de optie ‘None of the Above’ aankruisen. Bij de afgelopen presidentsverkiezingen bestond er veel ontevredenheid over de kandidaten van de twee grootste partijen Donald Trump en Hillary Clinton met hun historisch lage populariteitscijfers. Hoe het precies in z’n werk gaat is nog onduidelijk, en wacht op uitwerking. Maar het idee is dat andere kandidaten die nu worden verdrongen een kans krijgen die ze anders nooit kregen. Dat kan het politieke bestel helpen openbreken.

Voor Nederland lijkt de ‘None of the Above’ act niet toepasbaar. Ze kennen een uitgebreide keuze aan partijen en kandidaten. De meeste kiezers weten altijd wel een acceptabele keuze te maken. De optie zou echter wel om een andere reden ingevoerd kunnen worden op het stembiljet. Namelijk als vervanging van de ‘Blanco’ optie waarvan de status dubbelzinnig is. De optie ‘Geen van de bovengenoemden’ geeft wel aan wat het is.

Toch verdient het serieuze overweging om elk stembiljet bij Nederlandse verkiezingen te voorzien van de optie ‘Geen van de bovengenoemden’. Afgesproken kan worden dat een bepaald percentage voor deze optie tot een herverkiezing met deels andere kandidaten leidt. Verkiezingen worden er nog op een andere manier zuiverder door omdat proteststemmen niet of in mindere mate over partijen worden verspreid. Het effect is dat de optie ‘Geen van de bovengenoemden’ kiezers twee keuzes geeft. Uit positivisme kiezen voor een partij of kandidaat naar eigen keuze. Of uit negativisme kiezen voor de optie ‘Geen van de bovengenoemden’. Het is aan de politieke wetenschap om dit idee verder uit te werken en met een oriënterend verslag te komen. In het vervolg kunnen politieke partijen het dan oppakken en desgewenst in een wetsvoorstel verwerken.

Harry van Bommel bekritiseert uitspraak rechter. Wie roept hem binnen de SP tot de orde?

Harry van Bommel is namens de SP sinds 1998 lid van de Tweede Kamer. Op dit moment is hij woordvoerder Europese en Buitenlandse Zaken. Hij leidt namens de SP de nee-campagne tegen de associatie-overeenkomst van de EU met Oekraïne. Op 6 april kan de Nederlandse kiezer in een referendum daarover een mening geven.

Aanleiding voor bovenstaande tweet is de beslissing van de rechter in Zwolle om de gemeente Oldenzaal niet te verplichten om meer dan vijf stembureaus te openen waar Geen Peil om had gevraagd. De rechter wees de eis af en oordeelde ‘dat het niet onredelijk is als Oldenzaal overweegt minder stembureaus in te stellen’: ‘Bij het aanwijzen van het aantal stembureaus heeft een gemeente een grote mate van beoordelingsvrijheid. De wet bepaalt alleen dat er één of meerdere bureaus moeten zijn. De voorzieningenrechter mag in dit geval alleen toetsen of de gemeente Oldenzaal in redelijkheid kon beslissen tot het instellen van 5 stembureaus.’

De rechterlijke macht opereert als een autonome macht met eigen bevoegdheden. De scheiding der machten (Trias politica) is een politiek systeem dat stelt dat de wetgevende macht (met een tweekamerparlement), de uitvoerende macht (met een staatshoofd en een kabinet van ministers) en de rechterlijke macht min of meer gescheiden zijn. Dat vraagt terughoudendheid van machten om zich met elkaars opereren te bemoeien.

In zijn tweet meent volksvertegenwoordiger Harry van Bommel zich uit te kunnen spreken over de toetsing van de wet door een voorzieningenrechter in Overijssel. Hij noemt het oordeel een ‘dwaling’ en spreekt zelfs van een ‘stembureau-gate’. Het is ongepast voor een volksvertegenwoordiger om zich zo uit te spreken. Niet alleen omdat hij hiermee op de stoel van de rechter gaat zitten, maar ook doordat deze opstelling het vertrouwen in de democratie beschadigt. Van Bommel maakt stemming tegen een rechterlijk oordeel en suggereert dat de kiezer verliest. Hiermee zet hij bewust de kiezer tegen een democratische institutie op.

Wat Van Bommel hier doet verschilt weinig van de opstelling van PVV-leider Geert Wilders die voortdurend meent rechterlijke besluiten te kunnen bekritiseren. Het is merkwaardig waarom Van Bommel binnen de SP zoveel ruimte krijgt van leider Emile Roemer, ‘geweten’ Ronald van Raak en Justitie-woordvoerder Sharon Gesthuizen voor zijn anti-democratische praatjes. Het SP-beginselprogramma ‘Heel de mens’ uit 1999 zegt: ‘Democratie bestaat niet alleen uit rechten, maar ook uit plichten. De belangrijkste is de plicht van betrokkenheid.’ Uit de tweet blijkt Van Bommel vergeten te zijn wat zijn plicht als volksvertegenwoordiger is. Hij is het al 18 jaar. Wie roept hem binnen de SP tot de orde? Sharon Gesthuizen stuurde ik een tweet:

Foto 1: Schermafbeelding van tweet van Harry van Bommel (SP, woordvoerder Buitenlandse Zaken).

Foto 2: Schermafbeelding van tweet aan Sharon Gesthuizen (SP, woordvoerder Justitie).

Kunnen politieke partijen elkaar uitsluiten op het geweten?

Met de Marokkanen-uitspraak van Geert Wilders op verkiezingsavond 19 maart was ik het oneens. Het hek is van de dam als van hele bevolkingsgroepen wordt gezegd dat ze beter op kunnen lazeren. Zo heeft iedereen een favoriete groepering die het graag ziet verdwijnen. Katholieken, homoseksuelen, dierenactivisten, Roma, politici, bankiers, illegalen, communisten, BN’ers, jagers, beroepsmilitairen, PC Hooft-shoppers of PVV’ers.

PVV-kamerlid Martin Bosma stelt vandaag kamervragen aan minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken over twee reacties in de lokale politiek op genoemde uitspraak van Wilders en de steun ervoor van andere PVV’ers. Bosma verwijst naar de PvdA Zuid-Holland en D66 en SP in Brabant en weet zo het initiatief naar zich te trekken. En de tragiek is dat-ie geen ongelijk heeft in z’n kritiek. Opnieuw wint de PVV een tactische slag.

Vooral de reactie van de fractievoorzitter van de PvdA Zuid-Holland Ron Hillebrand roept vragen op. Hij ziet het grote verlies van de PvdA niet als de grootste klap die werd uitgedeeld. Met verlies in onder meer Amsterdam en Rotterdam en terugtredende lokale PvdA-leiders. Hillebrand ziet de uitspraak van Wilders als de grootste klap. Het lijkt een wat al te opzichtige poging om de aandacht van het eigen falen af te leiden. Dat Wilders een grens overschreed staat voor velen als een paal boven water, maar welke consequenties daaraan verbonden moeten worden voor de politieke samenwerking met lokale PVV’ers is weer wat anders.

Het komt volgens Hillebrand aan op het geweten: ‘Dat heeft niets te maken met het doelbewust isoleren van een partij, laat staan een deel van het electoraat. Het vloeit voort uit gewetensgrenzen die wij als sociaal-democraten in acht wensen te nemen. Dit betekent tevens dat volksvertegenwoordigers die zich hieraan schuldig maken wat de Partij van de Arbeid Zuid-Holland betreft ongeschikt zijn voor besturen of functies waarin individuele statenleden de provincie of provinciale staten als geheel vertegenwoordigen.’ Hillebrand voegt oordelen toe (gewetensgrenzen, schuld, ongeschiktheid) die een extra, subjectieve toets introduceren.

Het is simpel. Er is een politiek systeem. Tot dat systeem worden geregistreerde politieke partijen met hun vertegenwoordigers toegelaten. Ze opereren onder dezelfde voorwaarden. Als partijvertegenwoordigers de rechtsstaat schenden, dan moeten partij of vertegenwoordigers van het politieke systeem uitgesloten worden door een juridische procedure. Maar zolang dat niet het geval is, kunnen vertegenwoordigers met verwijzing naar het geweten of vanwege symboliek met een extra toetsing niet uitgesloten worden van het politieke proces. Het is niet aan afzonderlijke partijen om dat te beslissen, maar aan de rechter die de Kieswet toetst.

Foto: Tweet van Ron Hillebrand, fractievoorzitter PvdA Zuid-Holland, 26 maart 2014. Met reacties.

Bijscholing politici nodig: algemene ontwikkeling en culturele kennis

Bij petities.nl is het vaak gissen naar betekenis. Soms zijn petities grappig, soms kort door de bocht, maar doorgaans zeggen ze iets over de inspiratie en betrokkenheid van mensen. Dat gissen heeft niet alleen met taalfouten te maken. Zoals ‘Wij constateren dat men vaak stemmen zonder voorkennis van de politiek‘. Een zin als een vuist die de tafel nooit raakt maar eeuwig in de lucht blijft zweven. Wat wordt ermee bedoeld?

Nog erger zijn denkfouten. Klopt het dat door een ‘gebrek aan kennis‘ het niet mogelijk is om ‘een goede afweging‘ te maken zodat een kiezer bij een passende partij uitkomt? Stemmen is toch geen raketwetenschap? De aanname doet een beroep op de verbeelding. En principieel: is de drempel om kiezers vanwege hun gebrekkige politieke kennis uit te sluiten van het politieke proces niet ronduit discriminatie? Wat te doen met laagopgeleide of laagintelligente kiezers bij wie een cursus weinig helpt? Of kiezers die elders opgroeiden.

De petitionist legt een direct verband tussen het gebrek aan politieke kennis van de kiezer en afgevaardigden die zonder ‘toets van kennis‘ van de kiezer niet gekozen zouden worden. Ofwel, als kiezers bijgespijkerd worden over hun politieke kennis, dan zullen ze door hun opgedane kennis bepaalde partijen mijden.

Welbeschouwd is het merkwaardig dat er voorwaarden aan kiezers gesteld moeten worden en niet aan vertegenwoordigers van politieke partijen. Wie herinnert zich niet dat de Tweede Kamer in 2000 in een vragenlijst van het Historisch Nieuwsblad een onvoldoende voor historische en parlementaire kennis haalde? In het commentaar van 2000 concludeerde CDA’er Cees Bremmer dat de test iets aangeeft over de cultuur-historische en algemene ontwikkeling van Tweede Kamerleden. Die is onder de maat. Historicus Henk Wesseling trekt de lijn door, hij is bezorgd over de algemene ontwikkeling van de gemiddelde parlementariër: ‘Maar ja, dat komt doordat er in Nederland geen overeenstemming meer is over wat men zou moeten weten als beschaafd mens. Laat het Historisch Nieuwsblad maar eens een paar cursussen voor politici organiseren.‘

Kortom, de petitie van Stefan de Graaf is een goed initiatief, maar alleen aan de verkeerde doelgroep gericht vanuit de verkeerde analyse en met een verkeerde oplossing. Het zijn niet de Nederlandse kiezers, maar de parlementariërs en leden van het openbaar bestuur die bijgeschoold moeten worden. En dan niet zozeer in historische, parlementaire of politieke kennis, maar in algemene ontwikkeling en culturele kennis. En gezien alle ontsporingen hoort er zeker ook een cursus ethiek bij. Met als gewenst resultaat dat parlementariërs tot inzicht komen dat bezuinigen op kunst en cultuur leiden tot verschraling van de Nederlandse samenleving.

Foto: Schermafbeelding van petitie ‘Herziening van het stemrecht‘, 15 maart 2014. Zie hier de Facebook-pagina van deze petitie. 

Onregelmatigheden stembureau’s bedreigen opnieuw geloofwaardigheid verkiezingen

Update 11 september: Buitenlandse waarnemers zijn al in het land om de verkiezingen te volgen. Kritiek op de meer dan 1 miljoen volmachten is al geuit. Waarom zo veel? En dan de ‘gewone’ onregelmatigheden. Heeft het openbaar bestuur voor goede instructies gezorgd voor een soepele gang van zaken op de stembureau’s? De wetmatigheid is dat zich bij Nederlandse verkiezingen steeds meer onregelmatigheden voordoen. Ook is er nieuwe verwarring, in Rotterdam controleert verkeizingsapp de stempas. Is dat in lijn met de Kieswet? 

Verkiezingen in Nederland gaan altijd vergezeld van onregelmatigheden. Zoals het filmpje leert over de gemeenteraadsverkiezingen van 2010 in Den Haag. De leden van het stembureau grijpen om onverklaarbare redenen niet in terwijl ze de onregelmatigheden voor hun ogen zien gebeuren. Een constante bij Nederlandse verkiezingen is dat onregelmatigheden worden geconstateerd., maar er geen lering uit getrokken wordt.

Doorgaans weigeren burgemeesters toe te geven dat in hun gemeente het toezicht onvoldoende was, zoals Van Aartsen (Den Haag) en Aboutaleb (Rotterdam) in 2010. Onregelmatigheden worden blijkbaar getolereerd. Al in 2006 constateerde de Gemeentelijke Ombudsman dat in Amsterdam in 2006 bij gemeentelijke en landelijke verkiezingen in strijd met de Kieswet was gehandeld. Met name allochtone stemmers overtraden de Kieswet. Volgens de ombudsman moet de gemeente Amsterdam er voor zorgen dat voorzitters van de stembureaus in de toekomst betere begeleiding en ondersteuning krijgen. Voor welke begeleiding is gezorgd?

Waarom ondernemen Nederlandse politici die altijd kritiek hebben op ‘bananenrepublieken’ en over zichzelf denken dat ze de regels perfect toepassen geen actie om van fouten te leren? Fractievoorzitter Jan Paternotte van D66-Amsterdam is de eerste politicus in de aanloop naar de landelijke verkiezingen van 12 september die de onregelmatigheden bovenaan de agenda zet. Velen zullen zijn kritiek volgen. Sommigen zijn werkelijk bezorgd over het afglijden van de democratie in Nederland, anderen gebruiken het om zich te profileren.

Paternotte maakt zich zorgen over de kwaliteit van de stembureau’s in Amsterdam. Hij vraagt burgemeester Van der Laan welke instructie leden van de stembureau’s krijgen. De instructie schijnt vervangen te zijn door een online variant op overheidleert.nl. Zodat de ondersteuning minder is geworden: ‘In 2010 concludeerde de gemeentelijke ombudsman onregelmatigheden bij de gemeentelijke verkiezingen. Er gingen, tegen de regels in, veel mannen met hun vrouw mee het stemhokje in. Stembureauvoorzitters doen normaal gesproken een cursus waarin geleerd wordt hoe de voorzitter moet ingrijpen als twee mensen samen het stemhok ingaan.’

Aan het publiek moet in een campagne duidelijk worden uitgelegd hoe de Kieswet luidt en wat niet kan op stembureau’s. Dit geldt uiteraard ook voor de leden van de stembureau’s. Meerdere mensen in een stemhokje mag niet, evenmin als ‘ronselaars’ die op een stembureau blijven hangen. Het verdient aanbeveling om extra, geïnstrueerd personeel in te zetten op stembureau’s waar eerder onregelmatigheden werden geconstateerd. Met name in de grote steden. De democratische geloofwaardigheid van Nederland staat op het spel.