Iets te zeggen? Of bent u uitgepraat? Om vrij te zijn moeten we moedig zijn. Wat voor moed? Moed voor wat en met wie? Want moed zou besmettelijk zijn. Tja, da’s vaker gezegd. Maar is het daardoor ook waar? Deze woorden dienen om het kunstproject ’Anything To Say?‘ van de Italiaanse beeldhouwer Davide Dormino aan te prijzen. Een brons met Assange, Manning en Snowden die op een stoel staan. Met de vierde stoel leeg. Ha, symboliek. Via Kickstarter moet 150.000 euro opgehaald worden. Want brons is duur. Vaughan Smith van de Frontline Club in Londen die Assange onderdak gaf steunt het project. Het werk zal in steden rond de wereld getoond worden. Als een rondreizend circus voor de vrijheid en de meningsuiting. Oneerbiedig gezegd. Doen?
Foto: Schets van ’Anything To Say?‘ door Davide Dormino.
Hoe verzin je het, een atheïstische kerk. In opkomst in de VS, Australië en het Verenigd Koninkrijk: The Sunday Assembly. Volgens The Guardian streeft de organisatie naar de vestiging van 1000 atheïstische kerken binnen 10 jaar. Expansie die aan religie doet denken. Met marketing die bij het tijdperk van sociale media en internet aansluit. De Britse komieken Sanderson Jones en Pippa Evans geven door aan te kloppen bij Kickstarter voor crowdfunding aan dat ze hun project in de creatieve hoek plaatsen. Atheïstische religie als cultuurvorm die mensen in een gemeenschap horizontaal met elkaar verbindt en het verticale in het horizontale meent te vinden. Er is een publiek handvest (public charter) dat de voorwaarden geeft. Zoals geen god, geen commercie, geen machtsvorming, geen leefregels, ongebondenheid en de viering van het leven.
Het verschijnsel van mensen die een kerk buiten de kerk zoeken is verre van nieuw. De vorm die sterk leunt op het internet is echter wel nieuw. De kerkgangers uit vooral de blanke, jonge, stedelijke, professionele klasse zijn niet te omschrijven als Ietsisten die geloven in een hogere macht maar het bij de gevestigde religies voor gezien houden. Het gaat om het gemeenschapsgevoel en het idee om verenigd te zijn. Samen.
Is dit initiatief op te vatten als een bevestiging van religie of juist als kritiek erop? Interessant aan de Sunday Assembly is dat er zowel argumenten pro als contra zijn. In de vorm leent het verworvenheden van het Christendom en geeft het toe daar bewust aansluiting bij te zoeken. Met een inhoud die daar haaks op staat. Dreigt dan niet het risico dat de Sunday Assembly een lege huls wordt? Wat is het verschil met een middag in de kroeg rond het biljart, een theatervoorstelling, een culturele lezing of de bingo-avond? Ondergeschikt is of Jones en Evans erop uit zijn om religie te bestrijden. Maar ze laten het principe voor zich werken dat de beste bestrijding van religie niet een verbod is, maar de onbeperkte uitbreiding ervan. Zodat het haar betekenis verliest, als gevolg daarvan haar voorrechten verliest en tenslotte verwaterd en verweesd overblijft. Amen.
Foto: Schermafbeelding van het public charter van The Sunday Assembly.
Update: In een uitwisseling van gedachten met Stefan Schuyleman die betrokken is bij een crowdfunding platform worden in de reacties de grenzen verkend tussen commercie en non-profit. Wat is redelijk aan kosten die een site in rekening kan brengen en waar gaat het een in het ander over? Transparantie is zowel toverformule, randvoorwaarde als middel tegen alle kwalen. Maar hoe moet het er in de praktijk uitzien?
Kan een platform anoniem zijn alsof het uit de lucht lijkt te komen vallen? Zonder partners, startkapitaal, initiatiefnemers, partners of belanghebbende organisatie. Crowdfundingsite.nl doet alle moeite om dit idee te wekken en zich onzichtbaar te maken. ‘Over ons‘ ontbreekt. Het wordt niet duidelijk of het een commercieel of niet-commercieel doel heeft. Alles kan crowdfunding worden genoemd. Zonder regulering en bescherming. Douw&Korensomt 76 Nederlandse ‘crowdfunding platforms‘ op, waarvan 25 op het gebied van creativiteit. Zo realiseert Voordekunst kunstprojecten van kunstenaars en kunstinstellingen. Kickstarter werkt internationaal.
Wetenschapper Kristof De Buysere omschrijft crowdfunding aldus: ‘De collectebus is eigenlijk de oervorm van crowdfunding, waarbij bedrijven, instellingen of zelfs particulieren geld ophalen bij een grote groep mensen. Maar internet heeft het mogelijk gemaakt om geldnemers en geldgevers op speciale platforms relatief gemakkelijk bij elkaar te brengen. De fragmentatie is enorm, en ieder platform heeft zijn eigen model‘.
Nederland kent ook Crowdfunding.nl. Dat maakt er geen geheim van wie erachter zit ‘een initiatief van Martijn van Schelven en Edwin Adams.‘ Deze ‘twee oud-bankdirecteuren‘ zitten ook achter geldvoorelkaar.nl. Deze site heeft een ruime doelstelling, ook geld lenen voor de financiering van een auto is mogelijk. Douw&Koren omschrijft het als: ‘het enige Nederlandse platform voor peer to peer leningen. Geldvoorelkaar richt zich op crowdfunding voor het MKB, stichtingen, verenigingen en particulieren‘. Douw&Koren noemt de financiering van kleine (micro)kredieten aan ondernemers ‘crowdfinance‘. Vaak als aanvulling op een regulier bankkrediet.
Achter geldvoorelkaar.nl en crowdfunding.nl zitten dezelfde initiatiefnemers. Mogelijk zitten ze ook achter crowdfundingsite.nl dat dus geen nadere informatie geeft.Deze vermenging van commercieel en non-profit is ongelukkig en zou vermeden moeten worden. Microfinanciering als aanvullende lening op een bankkrediet tegen marktconforme tarieven (zie hier) is wat anders dan crowdfunding zonder commercieel belang van een kunstproject. Voor het vermijden van verwarring en ter bescherming van initiatiefnemers die niet in commerciële handen willen vallen verdient het aanbeveling om onderscheid te maken tussen de begrippen crowdfunding en crowdfinance. Crowdfunding kan dan uitsluitend gebruikt worden voor non-profit projecten en crowdfinance voor projecten op commerciële basis. Economische Zaken zou hierin initiatief moeten nemen.
Update 16 november 2017: Marina Abramamovic heeft 2,2 miljoen dollar opgehaald voor de bouw van het Marina Abramovic Institute. Hyperallergic vraagt zich in een bericht af waar het geld gebleven is. Het project gaat niet door. De 2,2 miljoen is volledig besteed aan een ontwerp en maquette van architect Rem Koolhaas.
Lady Gaga helpt Marina Abramovic met de fondsenwerving voor het Marina Abramovic Institute (MAI) in Hudson, New York. De popdiva gaat uit de kleren voor het goede doel en trippelt bloot door een bos. Er is 20 miljoen dollar nodig om het MAI in 2015 te openen. Dat smeekt om aandacht. Via de fondenwervingssite voor kunstprojecten Kickstarter kan gedoneerd worden in een speciale actie. Heiligt dit doel de middelen? Kunstvol.
Foto: Marina Abramovic Institute met project op Kickstarter.
George Knight 