Coronamaatregelen: Compromis over 2½-beleid ligt voor de hand

Still van TK-lid Mirjam Bikker (CU) in Nieuwsuur, 15 november 2021.

Het idee van de CU om het Coronavirus te bestrijden met een 1G-beleid dat bestaat uit testen roept allerlei vragen op. Zoals of de testcapaciteit in Nederland wel aanwezig is om velen continu te testen. Om hoeveel mensen dat wekelijks gaat zegt de CU niet. Zijn dat er miljoenen?

De CU lijkt zichzelf met dit voorstel politiek beschadigd te hebben. Opnieuw neemt het ermee afstand van het coronabeleid van het kabinet. De PvdA lijkt het 2G-beleid van de regering te steunen en geeft hiermee indirect aan dat het een meer betrouwbare partner is dan de CU.

VVD en CDA hebben GL en PvdA geblokkeerd om samen tot een volgend kabinet toe te treden. Notabene terwijl D66 haar blokkade tegen dezelfde CU heeft ingeslikt. Als PvdA het 2G-beleid onder voorwaarden steunt, dan neemt het hiermee niet alleen afstand van de CU, maar ook van GL. Welke tegenprestatie voor de PvdA hier tegenover staat is de vraag. Wellicht een kabinetspost op Volksgezondheid voor de alom geroemde PvdA’er Marcel Levi?

Onduidelijk is of de CU de vrijstelling die kerken hebben om een coronatoegangsbewijs te overleggen wil wijzigen in de eis om een 1G-bewijs te overleggen. Want de CU zegt dat het in de hele samenleving voor alle sectoren 1G-beleid wil. Is de CU in haar plannen zo rechtlijnig en consequent dat het de uitzonderingspositie van kerken op wil heffen? Dat zal de eigen achterban niet prettig vinden. Zoniet is het verleidelijk om het ‘1G‘-beleid van de CU niet te vertalen met ‘1 God‘.

Velen worstelen met de inperking van de grondrechten (privacy, gelijke behandeling) die het 2G-beleid met zich meebrengt. Dat is een terechte bekommernis. De ambitie is daarom om de kloof te overbruggen tussen het blijvend beschermen van de grondrechten en de bemoeienis van de overheid ermee zoveel mogelijk te beperken. De context is een dreigende gezondheidscrisis die de regering volgens internationale verdragen de opdracht oplegt om die met een vaccinatie-programma actief moet bestrijden. Er is geen ideaal scenario mogelijk.

De beste aanpak lijkt een 2½-aanpak. Hier lijkt in de Tweede Kamer voldoende politieke steun voor te zijn. Op essentiële plekken moet een 3G-beleid (gevaccineerd, genezen, getest) gelden en op niet-essentiële plekken een 2G-beleid (gevaccineerd, genezen). De kamer kan bepalen wat essentieel is.

Te denken valt om de werkvloer, de supermarkt en winkels voor voeding, openbaar vervoer, onderwijs en de gezondheidszorg te kenmerken als essentieel en overige winkels en dienstverlening, evenementen, horeca, culturele instellingen, sportfaciliteiten als niet essentieel.

Patrick van der Vorst ziet in religieuze organisaties een belangrijke rol weggelegd voor kunst. Maar hoe de kunstenaars te bereiken?

Kerknet.be plaatst in een kort stukje drie citaten van de Belgische tv-antiquair en toekomstig priester Patrick van der Vorst. Ze komen uit een interview met hem in het magazine ‘Oh God!. Twee ervan gaan over kunst:

1: ‘In de toekomst wordt kunst volgens mij een van de belangrijkste tools om het geloof weer naar de mensen te brengen.’

2: ‘De Kerk vond dat hedendaagse kunstenaars te veel met hun eigen ego en gevoelens bezig zijn en te weinig met de gemeenschap. Aan de andere kant groeide bij kunstenaars de overtuiging dat de Kerk niet geïnteresseerd is in nieuwe vormen van expressie. Wel, dat is aan het kantelen.’

Het is de vraag waar Van der Vorst zich op baseert. Hij wil intreden als priester en daarom is het begrijpelijk dat hij zijn oude (kunst) en nieuwe (godsdienst) liefde probeert te combineren. Of het klopt wat hij zegt valt niet te controleren, maar het is interessant dat hij een verbinding tussen kunst en godsdienst wil leggen. Hij schat voor de nabije toekomst in dat die verbinding mogelijk is. Hoe strikt hij dat opvat valt te bezien.

Van der Vorst zou wel eens gelijk kunnen hebben. Er is vooral voor kerken veel te winnen. Wie in Nederland een protestante of katholieke kerk binnenloopt wordt doorgaans onaangenaam verrast door het lage niveau van de hedendaagse kunst. Op presentaties, in een winkel of door de kerk verspreid. Hier zijn goedwillenden aan het werk die niet kunnen tippen aan het niveau dat in musea wordt getoond. Men kan het alleen maar betreuren dat dat zo is gelopen. Het is opmerkelijk om het verschil in kwaliteit te zien tussen oude en hedendaagse kunst in (oude) kerken. Er is als het ware sprake van een schisma. De hedendaagse kunst is losgescheurd van de godsdienst. Hoe dat uitpakte toonde het teleurstellende niveau van de ‘moderne refo-kunst’ op de interessante tentoonstelling Bij ons in de Biblebelt in Museum Catharijneconvent in 2019.

Tegelijk gaat Van der Vorst voorbij aan het hoge niveau van hedendaagse kunstenaars als Marc Mulders die al jaren de verbinding tussen kunst en religie leggen. Een ander voorbeeld is de Belgische keramist Johan Tahon.

Zij zijn de uitzonderingen. Er zijn wel ‘spirituele’ kunstenaars, zoals Mark Rothko die zich laten inspireren door het geestelijke zonder direct verbinding te hebben met een religieuze organisatie. Vraag is of een scherpe afbakening van christelijke en niet-christelijke kunstenaars de kerken helpt. Tekenend is de strijd die soms in kerken ontstaat die een culturele bestemming hebben gekregen, maar die nog alle uiterlijkheden van een kerkgebouw vertonen. Een opdracht voor een glas-in-lood-venster kan zo een strijdpunt worden tussen orthodoxe gelovigen en seculiere beheerders zoals in de Rotterdamse Laurenskerk in 2000 gebeurde.

Het is te wensen dat het niveau van de hedendaagse kunst in kerken wordt verhoogd. Elk initiatief dat daar aan bijdraagt is welkom. Het valt te betwijfelen of een prijsvraag voor katholieke kunstenaars over ‘katholieke schilderkunst’ volgens de richtlijnen van paus Johannes Paulus II van een Brabantse galerie het juiste middel is. Dit lijkt niet te wijzen op een gedachtengoed dat geïnteresseerd is in nieuwe vormen van expressie, maar eerder op een gedachtengoed dat zich in zichzelf verschanst en apart zet. Dat legt geen verbinding. Om hedendaagse kunstenaars te interesseren moeten de kerken beseffen dat ze zich open moeten stellen en zonder koudwatervrees vertrouwen moeten hebben in de integriteit en het vakmanschap van kunstenaars.

Foto 1: Artikel ‘Patrick van der Vorst in magazine ‘Oh God!’ — 3 rake quotes’ op kerknet.be, 26 juli 2020.

Foto 2: Schermafbeelding van deel artikel ‘Galerie Aarle-Rixtel stelt prijs in voor katholieke kunstenaars’ in het KN, 11 juni 2020.

Racistische uitspraak van Trump is minachtend, kortzichtig en politiek dom

President Trump heeft kritiek gekregen over een uitspraak die velen als racistisch en grof zien. Hij zei in een bijeenkomst met senatoren over immigratie ‘Why are we having all those people from shithole countries come here?’ Hiermee verwees hij volgens sommige aanwezigen naar Haïti en Afrikaanse landen. Trump voegde nog toe dat immigranten uit landen als Noorwegen zijn voorkeur genieten. Hij sprak op 10 januari met de Noorse premier Erna Solberg. Eruit blijkt dat Trump het verschijnsel immigratie niet doorgrondt. Migranten verhuizen naar een ander land in de verwachting om het voor zichzelf of hun kinderen beter te krijgen. Wat het voordeel voor Noren zou zijn om de verworvenheden van hun goed georganiseerde, egalitaire verzorgingsstaat in te wisselen voor de VS met een onberekenbare president, een onberekenbaar en vastgeroest politiek systeem dat danst naar de pijpen van big money en een in snel tempo afbrokkelende verzorgingsstaat is de vraag.

Is Trump een racist? Ja, dat is hij en is geen verrassing. In vele commentaren wordt opgemerkt dat Trump een uitzondering is. Andere presidenten toonden in het openbaar in woord en daad -zoals hulpprogramma’s- compassie met minder bedeelden in minder bedeelde landen. Trump probeert zijn minachtende houding niet eens te verbergen. Hij gaat ermee de boer op om zijn steeds smaller wordende basis -die dik onder de 40% is gezakt- krampachtig vast te houden. Meest verbazingwekkend is nog de uitblijvende reactie van kerkelijke leiders en zijn partij om afstand te nemen van dit soort uitspraken van Trump. Kerken en de Republikeinse partij lopen de kans om voor tientallen jaren de steun van jongeren -de Millennials– te verliezen. De gezaaide wind wordt bij de tussentijdse verkiezingen van november 2018 voor het eerst als storm geoogst.

ChristenUnie wil islamdebat ondanks en dankzij Wilders

De ChristenUnie profileert zich in de aanloop naar de verkiezingen via Wilders en de islam. De van het wetenschappelijk bureau van de ChristenUnie afkomstige Gert-Jan Segers, nu kandidaat-Kamerlid, spreekt zich uit in NRC Handelsblad. Zoals-ie de afgelopen 4 jaar met name over de islam vaker deed. Feitelijk verkleint de ChristenUnie de  afstand tot de meer vrijzinnige partijen. Als nieuwe vragen in een oude agenda.

Nu Geert Wilders zijn pijlen op Europa richt vreest Segers dat het islamdebat stilvalt: ‘Ik ga niet zwijgen uit angst om bij Wilders te worden ingedeeld. Hij agendeert een belangrijk thema, net als Bolkestein en Paul Scheffer voor hem, maar spitst het dan toe op een koranverbod of een hoofddoekverbod, waarvan iedereen de onzinnigheid inziet. Het is nauwelijks serieus. Wilders heeft belletje getrokken en is weggerend. Het tragische is dat zijn tegenstanders aan de andere kant van de boot gaan hangen. Ze zeggen: islam is een verrijking, het valt allemaal wel mee. Er wordt een mooi Koranvers geciteerd en klaar is Kees. Het is geen serieus probleem.’

Segers vindt dat er ‘vitale stromingen binnen de Nederlandse islam [zijn] die haaks staan op de fundamentele vrijheden van de democratische rechtsstaat, zoals godsdienstvrijheid.‘ Segers probeert het debat over de verenigbaarheid van de islam met zowel de moderniteit als de democratie opnieuw op te starten. Vanouds is de protestant-christelijke zuil verdeeld over de vraag of de islam gezien moet worden als een partner tegen het secularisme, of het secularisme juist gezien moet worden als een partner tegen de islam. De accentverschuiving door de ChristenUnie naar dat laatste lijkt het antwoord. In de praktische politiek hebben beide representanten van het secularisme D66 en GroenLinks samen met de ChristenUnie de VVD en het CDA geholpen met het Lenteakkoord. Partijen hopen op de vorming van een nieuwe regering en sorteren voor.

Foto: Kerk en minaret

Vragen over vrijheid van godsdienst in Nederland en Saoedi-Arabië

Soms komen losse eindjes samen in kamervragen en verklaart een verschil in perspectief een verschil in wereldbeeld. Eigen slachtofferschap wordt als kostbaar kleinood en partijjuweel gekoesterd. Een en ander wordt inzichtelijk door de vergelijking van de kamervragen over moslimextremisme door respectievelijk Kees Van der Staaij (SGP) en Joël Voordewind (ChristenUnie) met die van Tofik Dibi (GroenLinks).

Op 22 maart stellen Van der Staaij en Voordewind minister Rosenthal van Buitenlandse Zaken vragen met als titel ‘Een oproep van de grootmoefti van Saoedi-Arabië‘. Uit een bericht uit de The Atlantic blijkt dat sjeik Abdul Aziz bin Abdullah heeft opgeroepen om alle christelijke kerken in de regio te vernietigen. Een oproep zonder gevolgen omdat de meeste kerken in de regio al gesloten zijn en de vrijheid van godsdienst in Saudi-Arabië door de overheid niet erkend wordt, aldus een Amerikaans overheidsrapport. Beide vragenstellers proberen de uitspraak te duiden en vragen zich af waar de lauwe reactie in Europa vandaan komt.

Op 23 maart stelt Dibi de ministers Opstelten van Veiligheid en Justitie, en Spies van Binnenlandse Zaken vragen over ‘De voedingsbodem voor extremisme gelet op de schokkende aanslagen op een joodse school in Toulouse, een moskee in Brussel en diepgewortelde islamofobie in Nederland‘. De vragensteller wil weten hoe Nederlandse veiligheidsdiensten hierop reageren en hoe de aantrekkingskracht van jihadistische bewegingen op moslimjongeren verminderd kan worden. Beide aanslagen in Brussel en Toulouse werden gepleegd door een moslim. Dibi framet het in ‘een mogelijke toename van de reeds zorgwekkende islamofobie in Nederland‘.

In Saoedi-Arabië wordt de vrijheid van godsdienst erkend noch beschermd onder de wet en ernstig beperkt in de praktijk. Zoals het geval Hamza Kashgari leert geldt de vrijheid van godsdienst er evenmin voor moslims. Relativeert de situatie in een ver buitenland de woorden van Dibi dat Nederland een ‘zorgwekkende islamofobie’ kent? Erkent de Nederlandse overheid de vrijheid van godsdienst niet en erkent noch beschermt het religieuze minderheden? Kamervragen zijn nu en dan een visitekaartje van normatief en makkelijk denken.

Foto: Grootmoefti sjeik Abdul Aziz bin Abdullah. Copyright Reuters