Russische propaganda probeert Duitsers tegen Merkel op te zetten. Maar zet het niet vooral de Russen te kijk als onverdraagzaam?

‘Satire uit Rusland – Tolerantie Mania in Duitsland’ zegt de titel op YouTube. Kanaal Deutschland+Russland  dat Duitse en Russische patriotten zegt te verenigen is erop gericht Rusland te verheerlijken en Europa te verzwakken. Propaganda dus. Een bericht op Joop.nl vat samen: ‘Sleutelfiguur in de Europese Ruslandpolitiek is Merkel. Mocht haar positie en daarmee die van het machtigste EU-land wankelen, dan kan Poetin mogelijk profiteren van de destabilisatie in de EU.’ Volgens een bericht in de Duitse versie van de Huffington Post waar Joop.nl op wijst is dit geen werk van individuen, maar is er ‘een zeer professioneel netwerk van Kremlin-propagandisten’ actief in Duitsland. Vele Russen in Duitsland leven in een parallel Russisch universum. 

Het effect van dit soort filmpjes op de Russische publieke opinie valt lastig in te schatten omdat de publieke opinie in de Russische Federatie niet vrij is en nauwelijks objectief  te meten valt. Het wereldbeeld waarmee dit gemaakt wordt is negatief en valt samen te vatten als antisemitistisch, homofobisch en anti-Duits. Ook niet met de subtiliteit die doorgaans de Russische propaganda kenmerkt. Buiten Rusland zetten de makers zich hiermee te kijk als bekrompen, onverdraagzaam en niet van deze tijd. Zo wordt door de wisseling van perspectief propaganda die in Rusland in de voedzame bodem van nationalisme, vreemdelingenhaat en de Russische wereld (Ruskkiy Mir) valt door zich af te zetten tegen het Westen door de culturele waarden ervan ter discussie te stellen, anti-propaganda die het Russische wereldbeeld als problematisch voorstelt.

De ’satire‘ is Jud Süß anno 2016 waarvan de makers niet aangestuurd worden door het propagandaministerie van Joseph Goebbels, maar door het propagandaministerie van het Kremlin is bewust van het ongenuanceerde type. Het probeert door het schetsen van een karikatuur niet zozeer mensen voor zich te winnen, maar ze te bevestigen in een gefabriceerd en van boven opgelegd wereldbeeld dat vertelt dat het Westen ten onder zal gaan in verdeeldheid door de opname van vreemde elementen die uiteindelijk niet kunnen integreren. De inschatting van de makers van deze propaganda is dat deze Welkomstcultuur van tolerantie door een deel van de Duitsers afgewezen wordt. En het beleid van kanselier Merkel inzake de opname van vluchtelingen faalt.

Beredeneerd vanuit het Russische belang is dit filmpje onbegrijpelijk omdat het de Duitse regering tegen de haren in strijkt. En vooral tegen kanselier Merkel die toch al een problematische relatie met president Putin heeft. Het kenmerkt de Russische isolatie die het zelfvertrouwen voorbij is om er samen iets van te maken.

Duitsland dat vanwege een verkeerd begrepen schuldcomplex naar aanleiding van de Tweede Wereldoorlog, gebrek aan zelfkennis en de economische belangen van Duitse ondernemingen als neutrale partner altijd uiterst welwillend was voor Rusland, heeft sinds november 2014 toen Merkel in een nachtelijke ontmoeting in de marge van de G20 in Brisbane Putin de onverbloemde waarheid zei te stoppen met zijn gestook in Oekraïne afstand genomen van het Kremlin. Het filmpje lijkt daarvan de bevestiging. Maar tegelijk roept het oude spoken op, want hoe stabiel is Duitsland dat nog steeds achtervolgd wordt door de oude spoken uit haar recente verleden die steeds weer opnieuw levend blijken te zijn? Maar ook: hoe stabiel is de Russische Federatie dat politieke bruggen met potentiële medestanders achter zich verbrandt en de confrontatie zoekt?

Charlie Hebdo publiceert album over het leven van Mohammed

De samenvatting van het album van het Franse satirische weekblad Charlie Hebdo over Mohammed begint met dezelfde vraag die Bassem Youssef (‘de Egyptische Jon Stewart’) ook stelt. Namelijk wie mag bepalen wie een moslim is. Wie is de eigenaar van Mohammed, ofwel ‘À qui appartient Mahomet?‘ Geen onredelijke vraag aan een islamitische wereld waar radicalen door demagogie en intimidatie het antwoord menen te kunnen claimen op de vraag wie wel of niet een goede moslim is. Velen gaan bangelijk mee in die retoriek. Niet Bassem Youssef die de bal terugkaatst door radicale sjeiks niet langer als representant van de islam te beschouwen.

Charlie Hebdo leidt evenmin aan koudwatervrees om zich ferm tegen de claim van de radicalen uit te spreken. Over een onderwerp dat niemand bezit: ‘On peut caricaturer Mahomet comme on caricature Jésus, Napoléon ou Zorro‘. Dus de karikatuur van Mohammed is evengoed toegestaan als die van Jezus, Napoleon of Zorro.

Charlie Hebdo trok de laatste jaren vaker de internationale aandacht. In november 2011 kwam het wegens een ‘Charia'(Sharia)-nummer met Mohammed als gastredacteur onder vuur te liggen door een aanslag op de kantoren. Toen bleek al dat het samengaan van islam en humor niet door iedereen begrepen werd. Als antwoord op de Innocence of Muslim-film werd in september 2012 Mohammed als filmster geportretteerd. Met een naakte Mohammed als parodie op de film Le Mépris van Jean-Luc Godard. De Franse minister Laurent Fabius van Buitenlandse Zaken (socialist) zag er een onnodige provocatie in. Volgens critici een laffe reactie.

Het album hors-série is bedoeld om te informeren over het ontstaan van de islam waarover zo weinig bekend is. Islamitische kroniekschrijvers worden nauwgezet gevolgd, ook omdat de Fransen bijster weinig weten over de achtergronden van de tweede godsdienst van het land. Wat de vraag oproept waarom de islam zichzelf niet wetenschappelijk doorlicht. Dat alles zonder toevoeging van humor, ‘Sans aucun humour ajouté‘. Alsof het biologisch voedsel betreft. Zo’n terzijde kan men bij een satirisch blad gerust met een korreltje zout nemen.

Zoals gebruikelijk als het om islamkritiek gaat barst de kritiek van alle kanten los. Waarbij nuttige idioten zich bij de professionele belangenbehartigers van de islam voegen. Secretaris-generaal Ekmeleddin Ihsanoglu van de Organisatie van Islamitische Samenwerking (OIS) zegt in een verklaring dat de publicatie tegen de normen van verantwoorde journalistiek ingaat en dat de meningsuiting wordt misbruikt. Hij ziet in de publicatie zelfs aanzetten tot haat, en roept de Franse regering op tot ‘passende’ maatregelen. Zijn beschuldiging dat Charlie Hebdo de mensenrechten schendt klinkt onaannemelijk uit de mond van een vertegenwoordiger van een regio waar censuur eerder regel dan uitzondering is. De dubbele standaard van de OIS doet pijn aan de ogen.

Nog pijnlijker zijn goedpratende journalisten die nooit volmondig voor de vrijheid van meningsuiting zonder beperkingen gaan, maar deze inperken met hun gedachten over verantwoordelijkheid, fatsoen of dialoog. En zo hun collega’s afvallen en de radicale moslims bijvallen. Didier Houth van L’Express maakt het bont en ziet in de publicatie een provocatie en een middel om geld te verdienen. Hij schuift Charlie Hebdo het standpunt in de schoenen dat islam en democratie niet samengaan en dat een journalist daar niets over te zeggen heeft. Da’s aan de politiek om over te oordelen. Hoe kan iemand met zo’n beperkte opvatting van de meningsuiting en de journalistiek zich in hemelsnaam journalist noemen? Wat een nuttige idioot, zo’n Didier Houth.

Foto 1: Omslag van het door Charlie Hebdo uitgegeven album La vie de Mahomet (Het leven van Mohammed) – 1ste deel – Les débuts d’un prophète ( Het debuut van een profeet). 

Foto 2: Cartoon door Chab voor Charlie Hebdo: Luisterend naar de profeten die namens God spreken; Chab: ‘U hebt 5 minuten‘ – Jezus: ‘Ik ben de zoon van God, en als zodanig wil ik je vertellen dat …‘ – Mohammed: ‘Luister niet naar die verliezer! Ik ben de boodschapper van God en ..‘

Vrede op aarde: stereotyperingen passen niet in vrolijke tekenfilm

Van alles komt langs in de werkplaats van Santa Claus. Santa’s Workshop is een Silly Symphony uit 1932 van de Disney studio. Met Wilfred Jackson als regisseur. Aanstekelijke muziek nodigt uit tot marcheren. Op dat moment bestaat de geluidsfilm amper 5 jaar. Klein grut loopt regelrecht in de zak met cadeautjes van Santa Claus. Volgens Wikipedia wordt het filmpje in Noorwegen en Zweden op kerstavond op televisie vertoond.

Voorzover weinig opzienbarend nieuws over een tekenfilm uit 1932. Maar tijden veranderen. Mogen artistieke uitingen herschreven worden? Stereotyperingen van etnische groepen uit oude tijden roepen soms een nare bijsmaak op. Maar het effect is dat het wegpoetsen juist nadruk legt op wat niet getoond mag worden.

Fragmenten met het zwarte poppetje dat van de glijbaan komt en van de kerstman het stempel ‘OK‘ krijgt en de man met de extra grote neus die een kozakkendans doet zijn weggeknipt door Disney. Waarschijnlijk gebeurt dit vanuit een combinatie van economische redenen om zo weinig mogelijk aanstoot te geven en vanuit het opschonen van het verleden. In de uitzending voor de Zweedse staatstelevisie op kerstavond zijn negerpopje en joodse man niet te zien. De twee Chinezen met staartjes wachtte blijkbaar (nog) niet de schaar.

Foto: Schermafbeelding van door Disney weggesneden fragment uit Santa’s Workshop, 1932.

Woordenstrijd over islam gaat verder in metro New York

Een affiche in de New Yorkse metro ontmoet kritiek bij het Iraanse PressTV. De zender verbindt het in een reportage met de grenzen aan de meningsuiting en de dubbele standaard in de VS. In een bijschrift op YouTube zegt het: ‘An Israeli-sponsored billboard advertisement describing Middle Easterners as ‘savages‘ has appeared throughout New York’s subway system. This latest Zionist provocation comes in particularly timing with an insulting anti-Islam film, made by US/Israeli interests, that enraged the Muslim world, causing global protests and this followed by blasphemous cartoons out of France insulting Prophet Muhammad.’

PressTV noemt in de tekst allerlei uitingen die vallen onder de vrijheid van meningsuiting. PressTV maakt geen onderscheid tussen een affiche, een ranzige Amerikaanse film en een intellectualistische Franse cartoon. Het laat het geweld ongenoemd waartoe de Iraanse geestelijkheid opriep na de film ‘Innocence of Muslims‘.

Het pro-Israelische AFDI (American Freedom Defense Initiative) is een organisatie van de rechtse Pamela Geller en Robert Spencer die graag provoceren. Ze zien de islam als bedreiging voor de vrijheid. Geller hielp Geert Wilders om in de VS voet aan de grond te krijgen. Op haar blog Atlas Shrugs spot Geller met de kritiek dat het gaat om de meest beledigende pro-Israël advertentie uit de geschiedenis. Anti-reclame dient als reclame voor fondsenwerving. Zo versterken flanken elkaar door kritiek die als aanbeveling werkt. Het midden verkruimelt.

De affiche krijgt richting door het onderschrift ‘Defeat Jihad‘. In de tekst: ‘In een oorlog tussen de beschaafde mens en de barbaar, steun de beschaafde mens‘ kan iedereen zich herkennen. Ieder die zich beschaafd acht. Dat ‘Defeat Jihad‘ en ‘Support Israel‘ maken het complex. Des te meer omdat de betekenis van het begrip ‘jihad‘ niet vastligt. Is het de realisatie van de islam, de strijd voor de islam of het streven om goed te leven? Wat moeten we van de affiche vinden? Niks. Het ene politiek-religieuze machtsblok neemt het op tegen het andere. Met woorden. Dat mag binnen de wet. Ze bekvechten het samen maar uit. Gevangen in hun strijd.

Foto: Billboard ‘In Any War Between The Civilized Man And The Savage, Support The Civilized Man‘ van het AFDI in New Yorkse metro

Zweedse bibliotheek censureert boeken; maar draait besluit terug

Dit schreef ik in 2012.

Update: Na een storm van protest ziet het Kulturhuset af van het idee om de Kuifje-albums uit de bibliotheek te verwijderen. Het draait het besluit terug. Behrang Miri die met het idee kwam geeft toe dat het verkeerd is om boeken te verbieden. En kinderen zijn slim genoeg. Het Kulturhuset wil nu een debat over discriminatie. 

De jeugdbibliotheek van het Kulturhuset in Zweedse Stockholm verwijdert Kuifje-albums omdat ze te racistisch zouden zijn. Ze zijn uit de kasten verwijderd. De verantwoordelijke voor de jongerenafdeling Behrang Miri ziet het zo: ‘Het beeld dat de Kuifje albums van de Afrikanen geven is Afro-fobisch. Zo zijn Afrikanen een beetje dom, terwijl Arabieren op vliegende tapijten zitten en Turken waterpijpen roken‘.

Miri meent dat kinderen de stereotyperingen niet weten te onderscheiden. Miri gaat verder: ‘Het eenzijdige beeld is stigmatiserend. Kuifje biedt een karikatuur met een koloniaal perspectief.’ Het personeel van de jeugdbibliotheek in het Kulturhuset is nu bezig om alle boeken door te vlooien. Ook de bibliotheek voor volwassen kijkt wat niet door de beugel kan in verband met vrouwonvriendelijkheid, homofobie en racisme.

Het debat over het kolonialisme in Kuifje-albums is oud. De Britse commissaris voor Rassengelijkheid vroeg in 2007 om een verbod van ‘Kuifje in Afrika‘ wegens racistische vooroordelen. Ook in België kregen oudere Kuifje-albums herhaaldelijk kritiek. Vaak aangezwengeld door immigranten die hun gelijk wilden halen. De albums zijn de weerslag van een voorbij tijdperk. Daarom moeten ze beoordeeld worden in de historische context van de koloniale tijd.

De albums zijn een tijdscapsule. Dat debat speelt op allerlei terreinen waar koloniale geschiedenis opduikt. Ook bij de panelen op de Gouden Koets die slavernij aan zouden prijzen.

Volgens Miri hebben immigranten goede rolmodellen nodig. Maar hij censureert. Miri oordeelt in plaats van de lezers en onthoudt ze boeken die hij ongeschikt acht. Ook aan volwassenen.
Vermoedelijk handelt Miri niet op eigen houtje, maar heeft hij dekking van de leiding van het Kulturhuset. Zijn houding is bevoogdend en kleinerend richting immigranten die beschermd zouden moeten worden.  Ze zijn best in staat om te begrijpen wat de historische context van boeken is.

Miri hoort niet in een bibliotheek te werken. Immers een plek voor het vrije woord. Hoe ouderwets dat ook klinkt.

Foto: Uit Kuifje in Afrika (Tintin au Congo), 1946