Zo’n twee weken geleden zag ik Sander Terphuis zoekend z’n weg gaan op het Centraal Station Utrecht. En dezelfde middag liep Felix Rottenberg met een nieuwerwets soort roze bril me op de Biltstraat bijna van de stoep. Met zijn stuiven suggereerde hij snelheid en driestheid. Of beide prominente PvdA’ers elkaar die dag in Utrecht troffen weet ik niet, maar het had gekund. Want de PvdA gaat het slecht. Het vertrouwen in partij en leiders als Diederik Samsom is weg. Dat smeekt om overleg voor een alternatief. Niet het redelijke alternatief van D66, maar juist een alternatief dat lekker dwars en onredelijk is. Weg van de fatsoenlijke redelijkheid met de behoudende VVD richting nieuwe redelijke onredelijkheid van de SP. Dat toenadering vindt bij D66. Kortom, alle partijen zijn in beweging, behalve de PvdA dat angstvallig stilstaat. Daarom stuift Rottenberg.
Sander Terphuis verwoordt het tekort in een stuk dat op 2 juli in een verkorte versie in NRC werd geplaatst. Hij komt in actie omdat het code rood is voor de PvdA: ‘Er is sprake van een fundamentele vertrouwenscrisis tussen PvdA en de kiezer, zei de voormalige PvdA-voorzitter Ruud Koole tijdens een partijbijeenkomst afgelopen zaterdag in Rotterdam. Slechte peilingen, veel leden die hun lidmaatschap opzeggen, vele kiezers die spijt hebben van hun stem op de PvdA bij de verkiezingen in 2012, dramatisch verlies bij de gemeenteraadsverkiezingen en bij de Europese verkiezingen enzovoort.’ Terphuis wil debat en verwijt de partijleiding dat het niet onderkent dat de huidige PvdA onherkenbaar en ongeloofwaardig is geworden.
Op de voorpagina van de NRC geeft de kenner van de PvdA Thijs Niemansverdriet critici een podium. Hij citeert oud-partijvoorzitter Ruud Koole en dezelfde Sander Terphuis. De laatste citeerde Koole ook al. Zodat de kritiek rond echoot. Ook Monika Sie Dhian Ho van de Wiardi Beckman Stichting, het wetenschappelijk bureau van de PvdA bekritiseert de partijleiding. Ze zei vorige maand over de huidige politieke leider, volgens NRC: ‘Samsom vereenzelvigt zich zodanig met het regeerakkoord dat er van dualisme geen sprake is’. Maar de ‘gouvernementele’ kritiek van Nijmansverdriet is feitelijk veel breder en komt ook vanuit de basis. Zoals van de tot voor kort langstzittende PvdA-wethouder Co van Schaik die vindt dat Samsom en partijleider Hans Spekman moeten opstappen. Hij vatte het in een slagzin samen: ‘Het merk PvdA wordt nu niet gepruimd.’
Hoe loopt het af? De kiezer heeft geen vertrouwen meer in de PvdA omdat het de verkiezingsbeloften brak. Mensen stemden op de PvdA in de hoop op een andere koers, maar op sociaal gebied voerde het VVD-beleid. Op de ministers Timmermans, Asscher en Dijsselbloem en staatssecretaris Van Rijn na presteren de PvdA-bewindslieden slecht. Samsom wordt niet meer geloofd en een omslag onder zijn leiding is ongeloofwaardig geworden. De aftakeling van de PvdA is voor Nederland echter minder erg dan het lijkt. Het sociaal-democratische gedachtegoed kan ook door partijen zoals de SP worden vertegenwoordigd. Het verleden dat de PvdA met zich meesleept en zich uit in allerlei belangen in het middenveld en het openbaar bestuur die verdedigd moeten worden is een last geworden en maakt de partij log en star. Terphuis zou ook z’n eigen positie binnen de PvdA eens moeten relativeren om te pleiten voor opheffing en nieuwe partijvorming.
Foto: Martin Parr. Engeland, 1970. Deel van Martin Parrs ‘Home Sweet Home’ tentoonstelling. Credits: © Martin Parr/Magnum Photos.