Tweemaal de foto ‘Two Nuns’ (1943) van Nathan Lerner

Nathan Lerner, ‘Nuns 1943‘.

Twee foto’s van two nonnen van Nathan Lerner (1913-1997). Deze industriële ontwerper en fotograaf kwam van oorsprong uit een Joods-Oekraïense familie. Hij was vooral verbonden aan Chicago.

Lerner is ook bekend om zijn betrokkenheid bij de zeer katholieke outsider kunstenaar Henry Darger die in een huis van hem naast zijn eigen huis woonde. Ze zagen elkaar dagelijks. Hilarisch en melancholisch is wat Lerners weduwe Kiyoko daarover vertelt. Zelfs de zo in China geïnteresseerde kunstenaar Pedro Bakker schreef een artikel over Darger door wie hij zich liet inspireren.

Hoe zit het met de foto van de twee nonnen die Lerner in 1943 in New York maakte toen hij daar in opdracht van de regering gestationeerd was en werkte aan camouflage en verlichting voor de marine? Ze zijn verschillend afgedrukt.

De bovenste foto kan als officiële versie beschouwd worden omdat die gepubliceerd is op de site Nathan Lerner waaraan Kiyoko Lerner verbonden is. De onderste foto is in 2009 door haar geschonken aan het Parijse Musée d’art et d’histoire du Judaïsme (mahJ) en sinds kort digitaal oproepbaar.

De onderste foto kent meer contrast in de lichte en minder in de donkere vlakken dan de bovenste foto. De onderste foto is warmer. Daarnaast is de uitsnede anders. Op de onderste foto is links, rechts en aan de bovenkant een deel van de afbeelding afgesneden. Daarom staan we bij de onderste foto dichter bij het onderwerp. Is het zinvol om te vragen wat de betere en meer geautoriseerde versie van Two Nuns is? Ze bestaan naast elkaar. De omgeving van de bovenste foto is ingewisseld voor de versterking van het thema van de twee nonnen. Wordt de foto in de collectie van het mahJ er ‘krachtiger’ op?

Wie de foto voor het eerst ziet zal wellicht op het eerste gezicht denken dat het een beeld uit Irak is van twee islamitische vrouwen die gehuld zijn in een boerka. Bij nader inzien blijkt uit de details dat die inschatting niet klopt. Deze illusie en dit dwaalspoor geeft extra lading aan deze foto die Nathan Lerner zich in 1943 niet had kunnen voorstellen.

Nathan Lerner, Two Nuns, 1943. Schenking van Kiyoko Lerner aan het Musée d’art et d’histoire du Judaïsme te Parijs.

Antisemitisme in Apeldoorn: politie weigert aangifte slachtoffer

Een joods Marokkaans-Nederlandse vrouw uit Apeldoorn voelt zich overvallen, verlamd, verdrietig en boos door een anti-semitische actie die tegen haar gericht is. De deur van haar kelderbox werd bekrast met een davidster en het woord ‘hoer’ was er naast gekladderd. Inmiddels hersteld door de woningbouwvereniging.

Over dader en de reden van de actie tast mw. Fatiha Chass Eddine in het duister. Ze durft niet meer alleen in haar appartement te slapen. Toen ze aangifte of melding wilde doen op het politiebureau op de Europaweg in Apeldoorn werd ze weggestuurd. Omdat dit niet in lijn is met onderstaande regels die de politie zelf zegt te hanteren is het onduidelijk waarom de politie haar aangifte niet wilde opnemen. Het slachtoffer begrijpt niet dat wat haar overkomt zomaar in Nederland kan gebeuren. Haar veiligheidsgevoel is behoorlijk aangetast.

Foto: Schermafbeelding van voorwaarden om aangifte of melding te doen bij de politiek van geweld, bedreiging of discriminatie.

Joodse lobby vraagt sluiting ‘Poolse’ tentoonstelling in Ests Museum

The Jerusalem Post bericht dat het Simon Wiesenthal Centrum gisteren heeft opgeroepen de tentoonstelling ‘Polen. Over herinneren en vergeten’ in het Tartu Kunstimuuseum in Estland te sluiten omdat het meent dat deze ‘spot met de slachtoffers van de Holocaust en hun herinnering beledigt’. Het Kunstmuseum Tartu ontkent deze aantijging en zegt in een verklaring dat het weliswaar lastig is om te praten over de Holocaust, maar het toch mogelijk moet zijn om het bespreekbaar te maken. Ook omdat de geschiedenis inzicht kan bieden in extremisme, vreemdelingenhaat, de positie van minderheden en oorlogen.

De curator van het museum Rael Artel verklaart tegen AFP dat het Wiesenthal Centrum volledig de essentie gemist heeft en het niet om grappenmakerij gaat. Maar juist om een respectvolle basis voor debat. Op de achtergrond speelt een onder de oppervlakte sudderend ongenoegen bij met name Europese moslims -maar zij niet alleen- waarom meer dan 70 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog de nagedachtenis van de slachtoffers van die oorlog zo strikt moet worden afgeschermd. Het idee ontstaat hierdoor dat Joden extra beschermd worden in het publieke debat. Invloedrijke joodse belangenorganisaties als het Simon Wiesenthal Centrum voeden dit idee door intolerant te zijn voor wat ze als intolerantie zien. Zo botsten er werelden.

Aan de hand van de berichtgeving in de Jerusalem Post en de tentoonstellingcsatalogus blijken de gewraakte werken ‘Residents’ van de Poolse  kunstenaar Zbigniew Libera en ‘Tikkertje’ (Berek) ui 1999 van de Poolse kunstenaar en filmregisseur Artur Zmijewski dat zich afspeelt in een gaskamer vol naakte mensen. Deze film werd in 2011 na protest van de Joodse gemeenschap verwijderd van de tentoonstelling ‘Side by Side. Poland – Germany. A 1000 Years of Art and History’ in de Berlijnse Martin-Gropius Bau. De onderdirecteur van het museum noemde dat toentertijd geen censuur of ingrijpen in de vrijheid van meningsuiting, maar een gebaar van respect jegens degenen die zich beledigd voelen. Zmijewski veroordeelde in 2012 in een verklaring de uitsluiting van zijn film van de tentoonstelling en meent dat dat een open debat in de weg staat.

Perceptie is de essentie. En macht. Want degene die mag vaststellen wat een belediging is en welke belediging geaccepteerd wordt als belediging heeft de macht om dat wat als ongewenst wordt ervaren uit te sluiten van de publieke ruimte. Berek stelt volgens Zmijewski aan de orde hoe we met de brute geschiedenis om kunnen gaan en we ons van de trauma’s ervan kunnen bevrijden. Men kan het daar mee oneens zijn, maar een oproep om deze film die vertoond wordt binnen een Ests museum uit te sluiten is een te eenzijdige perceptie van de geschiedenis die niet door een lobbygroep gedomineerd kan blijven worden. Debat gevraagd. Geen verbod.

Foto 1: Foto ‘Residents’ van de Poolse  kunstenaar Zbigniew Libera. Onderdeel van de serie Positives dat iconische foto’s van belangrijke gebeurtenissen uit de 20ste eeuw reconstrueert.

Foto 2: Still uit Berek (1999) van Artur Zmijewski.

Religieuze oorlog in Israël: Haredi tegen Israëlische strijdkrachten

Is het te simpel om te stellen dat leven in een staat samengaat met rechten en plichten? Zelfs als men de staat niet als staat erkent is er toch de bescherming van krijgsmacht of openbare voorzieningen als luchthavens, wegen, milieubescherming of sociale bijstand. Ik heb onder protest twee jaar verloren door met onnoemelijke tegenzin in het Nederlandse leger te moeten dienen toen er nog dienstplicht was. Graag had ik me beroepen op een hogere wet die dat had weten te voorkomen. En ik weet zeker dat ik daarin niet de enige was.

In Israël laden ultra-orthodoxe Haredi de verdenking op zich wel een beroep te doen op de rechten en af te zien van de plichten. Ze acteren alsof ze in een vacuüm leven, zonder staat maar met God die aan hun kant zou staan. Niemand die het kan controleren. Rechts-nationalistische kringen in Nederland zouden daarop een antwoord weten: ‘Ga naar je eigen land’. Als God om de hoek komt kijken, is geen enkel debat nog simpel.

God zet vragen bij het gewone en het vanzelfsprekende. God compliceert. En vooral, God wordt door mensen vanwege eigenbelang geclaimd om de eigen positie te beschermen. De Haredi lijken er een voorbeeld van.

Oorlog op komst in het Midden-Oosten. Dus?

In het Midden-Oosten is het lastig wonen. Je zou er maar geboren zijn. Emoties zijn open zenuwen die bij het minste uitbarsten. De al vaak geopperde oplossing om een hek om het gebied te zetten en de brand uit te laten woeden is niet gek, maar onmenselijk. Te meer omdat het niet alleen de fanatiekelingen, maar ook de vredelievende burgers raakt. Ze worden overschreeuwd door hardliners die zich baseren op oude religieuze geschriften en nieuwe geloofsartikelen uit hun overvolle winkel. Geschiedenis is het meest vernietigende wapenarsenaal van de streek. De hardliners staan met hun rug naar de toekomst en zijn er nog trots op ook.

Vanuit een comfortabel Europa is het makkelijk praten. Maar da’s een tijdelijk perspectief. Zoals het in 1943 prettiger was om in Zuid-Amerika te wonen dan in Centraal-Europa. Soms slaat de pech toe en is het ongeluk niet meer van de eerste rij weg te slaan. Het domineert het beeld en laat naar zich kijken. Het trekt. Gebrek aan perspectief zet aan tot wanhoop. Of nog meer fanatisme. Meer is er niet. Dan lijkt een samenleving tot op de grond toe afgebroken te moeten worden voordat de reconstructie kan beginnen. Maar het is een verkeerd beeld, want de verschillen worden door alle kanten uitvergroot. En de overeenkomsten weggemoffeld. Amen.

Abdelghani Merah veroordeelt islamisme, kiest voor humanisme

Abdelghani Merah is de oudere broer van de schutter van Toulouse en Montauban die in maart 2012 zeven moorden pleegde. Drie paratroopers, een Rabbi en drie Joodse kinderen werden gedood door Mohammed Merah. Abdelghani distantieert zich van zijn familie. Deze week verschijnt zijn boek ‘Mon frère ce terroriste‘ (Mijn broer, die terrorist). Een samenvatting omschrijft de opvatting van Abdelghani Merah (eigen vertaling):

Sinds 21 maart 2012 kan ik niet meer slapen. Er is niet een nacht, niet een dag waarop de gezichten van de slachtoffers van Mohamed Merah niet door m’n kop spoken. Hoe kan ik zwijgen? Ik ben Abdelghani Merah. Ik ben de oudere broer van degene die men de ‘scooter moordenaar’ noemt. Ik ben de oudere broer van Mohamed Merah, de fanatieke terrorist uit Toulouse die dood en verderf op zijn pad zaaide. Ik moet nu de stilte verbreken, want ik heb haat en intolerantie altijd verworpen. Door dit boek wil ik de pijn en de woede van me afschreeuwen, maar vooral wil ik de samenleving bewustmaken van de gevaren van het fundamentalisme. Ik hoop dat wij, en met name jongeren, ons er bewust van worden dat geweld en extremistische ideeën niet anders dan een veld van ruïnes voortbrengen. Als antwoord op de verschijningsvormen van het fundamentalisme zal ik nooit geweld gebruiken. Mijn woord is mijn wapen, en de humanistische waarden zijn mijn munitie.

De moeder van Mohammed en Abdelghani voedde haar kinderen op in een sfeer van racisme en haat. De kinderen werd ingeprent dat Arabieren geboren zijn om de joden te haten. Raadsel is niet waarom Mohammed moordde of zus Souad trots op hem is omdat-ie tot het bittere einde ging, maar waarom Abdelghani zich aan de haat wist te onttrekken. In een interview met Pierjean Frison antwoordt-ie: ‘Ik was nieuwsgierig. Ik realiseerde me dat alles wat mijn familie zei vals was. ‘ Bewonderenswaardig. Conclusie van dit verhaal van twee broers? Soms is de islam ronduit ideologisch en politiek, niet religieus. Individualisme is het antwoord.

Foto: Abdelghani Merah, Mon frère ce terroriste; un homme dénonce l’islamisme (‘een man veroordeelt het islamisme‘) 

Brother Nathanael’s Global Showdown

De in de bergen van Colorado wonende Russisch-orthodoxe priester en ‘straatevangelist’ Brother Nathanael timmert met z’n christelijke winkel aan de weg. De concurrentie in Amerikaans christelijk-rechts is moordend. Om op te vallen en fondsen te werven loont verstand en gematigdheid geenszins. Hij roept op samen de schouders te zetten onder het opbouwen van een christelijk Amerika. Nathanael Kapner is een voormalig Jood.

Nathanael portretteert Putin als de verdediger van traditionele waarden tegenover het decadente Westen. Om dat te ‘bewijzen’ ziet de priester overal de invloed van Joden. Hij beantwoordt religiekritiek van anderen met kritiek op personen. Daarmee verlaat-ie het publieke debat over de vermenging van kerk en staat in Rusland. En betreedt het gebied van roddel en kwaadsprekerij. Hij omschrijft Madonna als een oude tang en een hoer.

Brother Nathanael doet precies wat-ie de anderen verwijt, namelijk het inruilen van traditionele waarden voor moreel verval. Nathanael onderstreept hiermee zijn eigen tegenstrijdigheid. Hij is een vertegenwoordiger van religieus extremisme die middelen aanroept die erger dan de kwaal lijken. Maar in z’n retoriek blijft-ie binnen de wet, roept niet op tot geweld en maakt effectief gebruik van het First Amendment. Beledigen van alles mag.

Bizar aan de preek is dat het zowel uitnodigt tot lachen als huilen. Jiskefet meets Adolf Hitler meets Lenny Bruce. Nathanael is een geweldige humorist. De grootste verdienste is echter dat de preek inzicht geeft in het denken van christelijk-rechts. Dat schuwt de nuance en slaat wild om zich heen. De cultuurhistorische beschouwingen geven weinig inzicht in Pussy Riot. Net voldoende om een emotie van haat over te brengen.

Het wonder waarom Fatima nooit verschijnt in Fátima

Volgens christendom en islam is een wonder een ingreep van God in het universum. Wonderlijk is dat katholieke wonderen altijd in een katholiek gebied plaatsvinden en islamitische wonderen altijd in een islamitisch gebied. Hetzelfde geldt voor boeddhistische, hindoeistische of joodse wonderen. Hoe is dat in godsnaam mogelijk? Hoe weten de wonderen dat ze in Lourdes of Mekka moeten verschijnen en niet in New Delhi of Tokio? Op de maan of Lanciano, en niet in Fátima of in Geumgang?

Logistiek van wonderen is een groot wonder. Elk wonder weet als een automatische piloot de juiste religie en ook nog eens het juiste verspreidingsgebied van een religie te vinden. Nooit vindt een katholiek wonder plaats in Mekka of verschijnt een 200 jaar dode Swami in Lourdes. Nooit verschijnt een protestant wonder bij joden of een boeddhistisch wonder bij de Paasbeweging. Da’s een wonder omdat er wereldwijd talloze religies zijn.

Religieuze TomTom is een wonder dat al eeuwen feilloos werkt. Het wonder van het wonder is daarom het grootste wonder. Zoals de groene pil die op maandag naar de nieren gaat, op dinsdag naar het hoofd, op woensdag naar de lever, op donderdag naar het hart, op vrijdag naar de voeten, op zaterdag naar de maag en op zondag onder de tong in de mond blijft. Religie is een groene pil voor wie in de werking ervan gelooft.

Foto: Vrouw doet boete in Fátima, Portugal