No Place to Hide in Standort Stuttgart

Schimmen uit het verleden dringen zich op. Overal, maar vooral in Duitsland. Ze lopen over pleinen en door stations. Ook buitenstaanders bemoeien zich ermee. De geschiedenis helt zwaar over. Loden boeken waarin alles geschreven staat zijn een last. Ze proberen het heden te verdringen. Ook de kunst trekt het zich aan.

Soms gaat er niks boven de belofte. Het opnieuw beginnen. Zoals een verpakking beter blijkt dan de inhoud. Dat gevoel kent iedereen die de foto aan de buitenkant vergelijkt met het in plastic gesealde voedsel binnenin.

In Duitsland houden demonen van nu de oude demonen op afstand. Da’s makkelijker moeilijk. Het gaat om de tentoonstelling ‘no place to hide – Ort Kontrolle Produktion‘ die studenten van de Stuttgartse kunstacademie in een Arbeidsbureau tonen. Samensteller is Felix Ensslin, hoogleraar Esthetiek en Kunsteducatie. Hij trekt veelbelovend van leer door te zeggen dat we in de overgaan naar de controlestaat leven: ‘Wir leben in einem Übergang zur Kontrollgesellschaft‘. Locaties waarop iemand nog vrij is worden zeldzaam: ‘Die Orte des Außen, der Ruhe, der Freiheit, in denen niemand Macht über einen ausüben kann, die sind rar geworden.’

Hoe waar wat professor Ensslin zegt. Kunst onttrekt zich niet aan de controlestaat. Ook daar verdwijnen de vrijplaatsen waar kunst ademde. Om niet te stikken moet kunst op zoek. Maar de plekken bestaan niet meer: ‘Auch in der Kunst verschwinden die Orte, Kunst beschränkt sich nicht mehr auf Galerien und Museen. Kein Künstler kann von einem Galeristen leben.’ Oude demonen jagen kunst in de richting van een nieuwe afgrond.

Is er een somberder beeld mogelijk? Kan het zo zwaar zijn? Of is het soms een pose? Wat komt er na de politiek-filosofische inleiding die een Duitse hoogleraar Esthetiek en Kunsteducatie past? Hoe voeren de 50 studenten het uit? Het valt niet terug te vinden in de publicaties met aankondiging, de belofte van de opbouw en de continue verwijzing naar elders. Het draait dol en landt nergens. ‘No place to hide‘ krijgt zo een dubbele betekenis. Deze kunst kan de last van alle referenties niet aan. De uitleg van professor Ensslin wordt grotesk.

Foto: Schillerplatz, Stuttgart, Duitsland. 1881.

Lars Vilks is islamkritisch, maar niet anti-islam

Waarom noemt in een kop RTL de Zweedse kunstenaar en kunsthistoricus Lars Vilks dapper een anti-islamkunstenaar? Want dat is-ie niet. Hij is meer dan dat: kritisch naar alles en iedereen. En met name naar het gesloten karakter van religie. Zoals de cartoon van Jezus als pedofiel aantoont. Maar bekend werd-ie door een cartoon van Mohammed als hond. Juist vanwege de heftige reacties. Vilks heeft zelfs zijn eigen land Ladonia opgericht. RTL stapt ondoordacht in de valkuil om religiekritiek dat niet het bestaan van religie, maar het functioneren van religie aan de orde stelt, te verwarren met anti-religie. Da’s iets volstrekt anders.

Aanleiding is een bericht over de van sloophout gemaakte sculptuur Nimis in het afgelegen natuurreservaat Kullaberg in Zuid-Zweden die door onbekenden omgebouwd is tot minaret. Vijf maal per dag klinkt er nu de oproep tot gebed. Voor de meeuwen en konijnen. Over de plaatsing van Nimis in een natuurgebied voerde Vilks strijd met de overheid. Hij mobiliseerde buitenlandse kunstbroeders. Eerst werd Nimis verkocht aan de Duitse kunstenaar Joseph Beuys en het is nu eigendom van de Frans-Bulgaarse ‘inpakkunstenaar’ Christo.

Lars Vilks laat in een reactie weten het best te vinden dat zijn beeld een minaret wordt. Logisch, want als kunsthistoricus volgt-ie het idee van institutionalisme. Dat er grofweg op neerkomt dat omstandigheden de inhoud bepalen. De Zweedse kunstenaar neemt het leven zoals het is zonder bij de pakken neer te zitten. In de tussentijd is-ie een kritische geest die openheid zoekt en geslotenheid bestrijdt. In zijn openheid is-ie islamkritisch, maar niet anti-islam. Dat zou de deur dichtdoen die hij open wil wrikken. Jammer dat media als RTL de nuance missen, en een verkeerd beeld ophangen van zowel religiekritiek als objectieve berichtgeving.

Foto 1: Lars Vilks, 2007. Een pedofiele Jezus. Nou ja, who cares? (En pedofil Jesus. Tja, vem bryr sig?)

Foto 2: Lars Vilks, Rotonde hond Mohammed, 2007

Foto 2: Nimis, 1980- © Photo Peter Bøttger.