Ook Nederlandse journalisten zijn medeplichtig aan de moord op de democratie

Schermafbeelding van deel column ‘The media treats Biden as badly as — or worse than — Trump. Here’s proof‘ van Dana Milbank in The Washington Post, 4 december 2021.

Het is een oud, welbekend probleem. Journalisten zijn de doodgravers van de democratie, maar door een gebrek aan zelfkennis ontkennen ze dat. Ze zouden ‘objectief’ verslag doen. Als ze trouwens al door anderen ter verantwoording worden geroepen. Journalisten zouden boven kritiek staan. Objectieve analyse ontbreekt of komt niet buiten het wetenschappelijke domein.

In Nederland hebben de media Geert Wilders en Thierry Baudet groot helpen maken. Pas toen deze ultra-rechtse politici eenmaal groot waren gingen sommige journalisten zich achter de oren krabben over wat ze hadden helpen aanrichten. Hadden ze de middenweg gemist tussen het cordon sanitaire en de rode loper? Maar zelfs nu krijgen deze ultra-rechtse politici en hun partijgenoten als Pepijn van Houwelingen, Freek Jansen of Gideon van Meijeren die de meest extreme uitingen doen die tegen de rechtsstaat en de democratie ingaan volop media-aandacht.

Media zoals De Correspondent of De Groene Amsterdammer hebben wel de journalistieke ambitie om door onderzoek achter de schone schijn van ultra-rechts te kijken, maar voor de publieke opinie zijn ze marginaal en weinig invloedrijk. Af en toe komen de gevestigde media met onderzoeksartikelen of scherpe analyses die dat ook beogen, maar dat blijven incidenten met weinig blijvende waarde.

Andere journalisten hadden zelfs dit zelfbesef achteraf niet. Als types als Jort Kelder of Wierd Duk die de rode lopen uitrollen voor ultra-rechts al journalist kunnen worden genoemd en niet politieke activisten die zich de uiterlijkheden van de journalist aanmeten. Ze worden aanvaard binnen hun beroepsgroep en het publiek ziet hen als journalist.

Schermafbeelding van een diagram over het vertrouwen in journalisten dat in Nederland met 30% betrekkelijk hoog is. In: GLOBAL TRUSTWORTHINESS INDEX 2021 van Ipsos, oktober 2021.

Wie op dit moment de Nederlandse kranten leest of naar nieuwsrubrieken als Op1 of Nieuwsuur kijkt kan niet anders dan concluderen dat premier Rutte en minister De Jonge, de partijleiders Kaag, Hoekstra en Segers door de media tot schietschijf zijn gemaakt. Ze krijgen dagelijks van alle kanten volop kritiek. Het lijkt onderhand op een kruistocht tegen de middenpartijen. Wat willen de journalisten aantonen die daar aan meewerken en beseffen ze wel waar ze mee bezig zijn?

Het is niet dat deze politici door respectievelijk een ondoelmatige en chaotische aanpak van de COVID-19 pandemie en de verprutste en onprofessionele werkwijze in de formatie geen kritiek verdienen. Dat verdienen ze ten volle. De generatie politici die nu aan de bal is blinkt niet uit in kwaliteit. Het punt is dat de media geen objectief, omvattend beeld geven van de omgeving waarin deze politici opereren.

Journalisten zeggen zich neutraal op te stellen door de standpunten van alle kanten aan bod te laten komen. Dat is een valkuil waar ze intuimelen en ze zich weliswaar onwillekeurig van bewust zijn, maar toch geen passend antwoord op weten. Nog steeds niet na vijf jaar desinformatie door populistische politici. In het tijdperk waarin ultra-rechtse politici desinformatie en leugens hanteren als politiek middel om hun opponenten en de waarheid te ondermijnen, zichzelf electoraal te positioneren en politiek als middel zien om geld uit te halen (Trump, Baudet), werkt die benadering van vermeende onzijdigheid niet meer.

Politieke journalisten staan liever routinematig met verkeerde, dan hulpeloos met lege handen.

In een column voor de Washington Post gaat Dana Milbank in op de houding van de media tegenover de politiek. Hij onderbouwt de stelling dat de media president Biden slechter behandelen dan ze voormalig president Trump behandelden. Hij concludeert aan de hand van een analyse van meer dan 200.000 artikelen dat waarmee ik begon: ‘Mijn collega’s in de media zijn medeplichtig aan de moord op de democratie‘.

Het beleid rechtvaardigt dat niet. De aanpak van voormalig president Trump van de pandemie was rampzalig en kostte velen onnodig het leven. President Biden heeft op de puinhopen van Trumps aanpak het probleem van de besmettingen doelmatig aangepakt. Maar nog meer dan in Nederland zetten om politieke redenen anti-vaxxers hun lichaam in om het vaccinatiebeleid van de zittende regering te ondermijnen. Daar doen in beide landen journalisten niet goed verslag van. Of ze durven niet of ze willen niet of wat erger is, ze zien het niet.

Er is meer in Trumps beleid dat de toets der kritiek niet kon doorstaan en Biden beter doet. Zoals belangrijke wetgeving die Biden succesvol door het congres loodst. In de media is dat niet terug te vinden in de verslaggeving. Zo krijgt de deconstructivist Trump een positievere pers dan Biden die zich constructief opstelt. Journalistiek is de omkering van waarden geworden.

Hoe dat komt verklaart Milbank zo: ‘Ik vermoed dat mijn collega’s in de media het slachtoffer zijn geworden van onze asymmetrische politiek. Biden regeert volgens traditionele normen, terwijl de Republikeinen een schokkende campagne voeren om hem te delegitimeren met de ene verzonnen aanklacht na de andere. Deze week dreigden de Republikeinen met een sluiting van de regering om de vaccinmandaten van Biden te blokkeren, na een jaar van inspanningen om vaccinatie te ontmoedigen. Maar, ongelooflijk, ze geven Biden tegelijkertijd de schuld van sterfgevallen door coronavirus – sterfgevallen die bijna volledig voorkomen onder niet-gevaccineerden,’

Milbanks concludeert over de Amerikaanse media wat in mindere mate ook geldt voor de Nederlandse media. In Nederland staat nog niet het voortbestaan van de democratie op het spel zoals in de VS, maar wel de sociale cohesie en de geloofwaardigheid van de politiek: ‘Te veel journalisten zitten gevangen in een hersenloze neutraliteit tussen democratie en haar saboteurs, tussen feit en fictie. Het is tijd om een standpunt in te nemen.’

Jort Kelder zegt campagnefilmpjes van FvD te hebben betaald. Zijn beste verdediging is dat hij niet serieus genomen kan worden, maar daarmee komt hij in conflict met de NPO

Schermafbeelding van deel artikel ‘Jort Kelder betaalde inderdaad campagnefilmpjes Thierry Baudet‘ op Mediacourant, 21 juli 2021.

De Nederlandse publieke omroep (NPO) heeft er een kwestie bij. Dat zit zo, Jort Kelder is een prominente presentator van programma’s van de NPO, zoals talkshow Op1. In dit geval namens WNL. Hij was namens de omroep Avro/Tros in 2019 presentator van het politieke programma Buitenhof. Hij is tevens een goede vriend van minister-president Mark Rutte.

In 2017 betaalde Kelder naar nu blijkt uit uitspraken van Thierry Baudet in de podcast PodBast ‘uit eigen zak’ een werkeloze redacteur van zijn toen gestopte programma ‘Hoe Heurt Het Eigenlijk’ of zo’n vergelijkbaar programma om een maand lang filmpjes voor Thierry Baudets FvD te maken. Baudet accepteerde dat aanbod. Ze werden onderdeel van de campagne voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer op 15 maart 2017. Sommige werden weer tot gespreksonderwerp in programma’s van de NPO. FvD scoorde toen uit het niets 2 zetels. Dat werd als een goede prestatie van deze partij beschouwd.

Kelder zegt die redacteur die voor Baudet aan de slag ging uit eigen zak te hebben betaald. Of dat zo is valt vooralsnog niet te controleren. De financiering is onduidelijk. Waarom zou Kelder een redacteur ‘uit eigen zak’ filmpjes voor juist deze politieke partij laten maken? De verklaring daarvoor ontbreekt.

Desgevraagd ziet Kelder geen belangenverstrengeling. Hij meent zelf te kunnen beoordelen dat door de campagne van FvD financieel te ondersteunen zijn objectiviteit en onpartijdigheid niet ter discussie staan. Maar daarmee legt hij de ethische lat voor een journalist die later aan programma’s als Buitenhof en Op1 meewerkte erg laag. Des te meer omdat Kelder toen hij zich in deze programma’s presenteerde als onpartijdige journalist niet open was over zijn steun aan FvD en dat geheim hield. Nu is het ook Baudet die hiermee naar buiten komt, en niet Kelder.

Kelders beste verdediging lijkt op die van Fox News waarvoor de rechtse talkhost Tucker Carlson werkt. Toen Fox via Carlson juridisch onder vuur kwam te liggen zeiden Fox’ advocaten ‘dat je niet kunt verwachten dat je de woorden letterlijk gelooft die uit Carlsons mond komen’.

Zo is het ook met Kelder. Niemand gelooft echt wat Kelder zegt. Naast zijn rechtse overtuiging is de kritiek op hem die al jarenlang klinkt dat hij overal een mening over, maar nergens verstand van heeft. De verdediging van de NPO zou net als bij Carlson kunnen zijn dat we niet te veel aandacht aan Kelder moeten besteden omdat toch niemand geloof wat hij zegt. Maar dat is een minimale verdediging en een belediging voor journalisten die hun vak wel serieus nemen.

Deze kwestie slaat niet alleen terug op Kelder, maar ook op de NPO. Want waarom heeft de publieke omroep, te weten Avro/Tros en WNL jarenlang Kelder journalistieke programma’s laten presenteren? Kelders verdediging van de kwestie FvD en de filmpjes is niet sterk als hij zegt: ‘Eén ding staat vast: ik stel de vragen die gevraagd moeten worden in totale onafhankelijkheid‘. Als Kelder denkt hiermee weg te komen en de kritiek op hem tot zwijgen te brengen, dan heeft hij het mis. Zijn argumenten staan ver van de werkelijkheid af.

De steeds terugkerende kritiek op Kelder is dat hij niet onafhankelijk en onpartijdig is en niet altijd de vragen stelt die gesteld moeten worden. Presentator Tijs van den Brink verwees in een reactie van februari 2021 naar een commentaar van de voormalige hoofdredacteur van het NOS Journaal Hans Laroes die het had over de ‘Kelderisering’ van de talkshow. Laroes: ‘Nu heb je – met alle respect – daar de Kelderisering van de talkshow bij: de presentator die presenteert maar inhoudelijk afwezig is’.

De paradox is dat het inhoudelijk aanwezig zijn en het niet serieus genomen worden, net als Fox deed bij Tucker Carlson, de beste verdediging van Jort Kelder is. Maar het is een verweer dat de NPO, Avro/Tros en WNL juist verder beschadigt. Ook daar kondigt zich dus een belangenverstrengeling aan. Met de bekende feiten over de geheime steun aan FvD is het niet geloofwaardig dat de NPO Kelder handhaaft als presentator van programma’s met politieke inhoud, zoals Op1. Al is hij freelancer en niet in vaste dienst van een omroep.

De oplossing ligt voor de hand. Jort Kelder is de ultieme vertegenwoordiger van het lichte amusement. In ironie en sarcasme liggen niet alleen zijn kracht, maar dat is zijn grondhouding. Juist dat diskwalificeert hem voor politieke journalistiek. Niemand neemt hem serieus als journalist bij wie de inhoud afwezig is, maar bij licht amusement is dat geen bezwaar en kan het in de traditie van Gert-Jan Dröge dienen als running gag. Daarom kunnen de NPO, Avro/Tros, WNL, Jort Kelder en het publiek zich maar beter niet langer kwellen door Kelder iets te laten doen waarvoor hij ongeschikt is.

Hoe noemen we een crisis met drinkende en zonnende mensen? De rechtse kerk reageert knorrig en kribbig

Zijn Nederlanders verwend en kunnen ze niks meer hebben? Het lijkt er sterk op. Laten ze zich opjutten door zogenaamde opinieleiders? Daar begrijp ik niks van. Hoewel volgens de volkswijsheid Nederlanders altijd wat te klagen moeten hebben. Nou, dat hebben we de laatste maanden gemerkt. Vanmiddag liep ik langs het Griftpark en de singel in Utrecht. Overal spelende en zonnende mensen, bootjes op het water. De winkels zijn gewoon open. Onder voorwaarden is familiebezoek toegestaan. Wie niet beter zou weten, zou denken dat er geen sprake is van een crisis- of oorlogssituatie. Maar op sociale media of op de televisie is het gekanker niet van de lucht. Zelfbenoemde deskundigen grijpen de kans om kritiek te spuien op de maatregelen van het kabinet ook als dat niet hun expertise is. Dat dient hun profilering. Ja, inderdaad, een crisis biedt kansen voor de Jort Kelders en Thierry Baudets van deze wereld. Klagen en afkeuren lijkt het nieuwe normaal voor wie de talkshows op televisie volgt. Dat valt af te raden vanwege de echoënde herhaling, de verbolgenheid en de zure toon. Opvallend is dat die van rechts komt en niet van links. De rechtse kerk is knorrig en kribbig. De rechtse kerk moet wat te zeuren hebben. Uiteraard zijn er ontslagen werknemers en gaan ondernemers failliet. Dat is geen pretje. Dat is triest. Maar het geeft te denken dat sommigen die goed verdiend hebben nu ook zonder geld zitten. Hebben ze nooit de fabel van de krekel en de mier van Jean de la Fontaine begrepen? In de singel hoor ik nu een boot met dreunende muziek en drinkende mensen. Dit is hun crisis. Laat me niet lachen.

Foto: Sloep Huren Utrecht op Facebook, 12 april 2020. 

PvdA moet handelen naar wat het zegt te zijn: een brede volkspartij. Met een andere partijtop

‘Dus in een tijd van anti-elitisme en identiteitspolitiek is het voor sociaal-democraten nogal bijzonder een stemmenkanon af te wijzen die in Marokko voor een dubbeltje geboren werd. Het laat zien dat die PvdA zozeer in handen is van hoger opgeleiden dat ze de eigen bestaansreden niet meer ziet. Geheel de weg kwijt. Ware PvdA’ers zouden Aboutaleb moeten smeken de lijst aan te voeren. En als hij zelf een ware PvdA’er is, zou hij zich niet terugtrekken – maar die partij-elite bestrijden tot z’n laatste snik.’ Aldus de conclusie van de NRC-column van vandaag van Tom-Jan Meeuws. Hij meent dat de partijtop van de PvdA de weg kwijt is.

Het sluit aan bij mijn commentaar van gisteren over Nigel Farage die zich profileert door te schoppen tegen de elite terwijl hij er het product en de vertegenwoordiger van is. Evenals elitaire types als Boris Johnson, Geert Wilders, Thierry Baudet, Jort Kelder of Donald Trump die zich positioneren als anti-establishment. Het is een ongeloofwaardige constructie die door de media onvoldoende doorgeprikt wordt. En: ‘De sociaal-democratie moet zich trouwens schamen dat het deze valse profeten en gokkers met het lot van hun land de ruimte heeft gelaten om zich als vertegenwoordigers van het volk te presenteren. Dat moet hersteld.’ De band van de PvdA met degenen die zich sociaal achtergesteld voelen moet hersteld worden. Dat kan Ahmed Aboutaleb beter dan Lodewijk Asscher of Diederik Samsom die door hun achtergrond onmiskenbaar de elite vertegenwoordigen en met zich meedragen. De PvdA-partijtop weigert de urgentie te zien van het doorgesneden zijn met het volk.

De PvdA pretendeert nog steeds een brede volkspartij te zijn die brede lagen van de bevolking onderdak kan bieden. Maar handelt daar niet naar. Interessant is waarom bij de PvdA het kwartje niet valt. Is het de bekende bubble die de partijtop meisleidt? Vanuit electorale overwegingen is het onverstandig van de PvdA om zich als een soort GroenLinks of D66 te richten op hoger opgeleiden en beter gesitueerden. Dat zijn drie partijen die vissen in dezelfde vijver met studenten, vrijgestelden, bestuurders in de semi-overheid en kosmopolieten.

De positionering van de PvdA gaat verder dan het belang van deze partij alleen. Ook wie geen aanhanger is van het sociaal-democratisch gedachtegoed zal moeten erkennen dat Nederland voor het politieke evenwicht een sterke en gezonde parlementaire sociaal-democratische partij nodig heeft. De SP voldoet niet aan dit profiel omdat het te extra-parlementair is gericht. Het gaat om het landsbelang in de strijd met de populisten van SP, PVV en organisaties die tegen de PVV aanleunen zoals Forum voor Democratie, Geen Stijl en allerlei malcontenten die grossieren in kritiek, maar niet in oplossingen. De PvdA heeft een leider nodig die het volk aanspreekt en de strijd frontaal, krachtig en kansrijk aangaat met PVV en SP. Om in voetbaltermen te spreken, de partijtop van de PvdA moet inzien dat het kluitjesvoetbal voorbij is. De partij moet zich verbreden door een milde vorm van nationalisme over te nemen dat het harde nationalisme van de radicalen de pas afsnijdt.

Foto: Verwelkte rozen.

Nigel Farage stapt op als leider van UKIP. Het establishment als anti-establishment. Media moeten misleiding beter doorprikken

Nigel Farage heeft vandaag aangekondigd af te treden als leider van de UKIP. Hij houdt zijn zetel aan in het Europarlement todat het Verenigd Koninkrijk uit de EU stapt. Voor de FAZ is Oliver Georgi in een commentaar duidelijk: ‘Farage, Johnson en ook de vertrekkende premier David Cameron (..) laten op een tragische wijze zien hoe ‘verheven’, egoïstisch en amoreel delen van de Britse politieke klasse zijn. Ze spelen met hun volk en diens behoeften als aan een pokertafel bij een elite college, en wanneer de zaak met de gemarkeerde kaarten na de overwinning uit elkaar wordt geblazen, maken ze zich uit de voeten via de achterdeur. Het volk staart met grote ogen van buiten door de ruit en kan niet begrijpen hoe het deze gokkers ooit kon vertrouwen.’

Farage is een bizar voorbeeld van een lid van de elite die zich presenteert als anti-elite en daarmee nog door grote delen van het volk wordt geloofd ook. Farage die zegt geen carrière politicus te zijn, maar wel al 17 jaar in het Europarlement zit. Hetzelfde doet Geert Wilders die tegen Den Haag schopt, maar sinds 1998 een van de langst zittende volksvertegenwoordigers is en juist een representant van het Haagse establishment is.

Er gaat dus iets mis in de politieke marketing of beeldvorming, en de controlerende taak van de media. Als ze hun rol serieus nemen, dan moeten ze types als Farage of Wilders, maar ook mindere goden als Thierry Baudet of Jort Kelder steeds weer op de tegenstrijdigheid wijzen dat ze onderdeel van het establishment zijn en net doen alsof ze namens het volk spreken. Dus elke keer weer beginnen met het voorbehoud ‘u presenteert zich als vertegenwoordiger van het volk, maar gezien uw achtergrond en eigenbelang is het onwaarschijnlijk dat u ook werkelijk het volk vertegenwoordigt’. Waarna een specifieke vervolgvraag volgt. De sociaal-democratie moet zich trouwens schamen dat het deze valse profeten en gokkers met het lot van hun land de ruimte heeft gelaten om zich als vertegenwoordigers van het volk te presenteren. Dat moet hersteld.

Het is het dubbele verraad aan het volk dat Farage nu doet opstappen. Het was hem nooit om meer te doen dan zijn eigenbelang en carriėre. Dat ontkent hij. Anders was deze 52-jarige politicus wiens land in niet onbelangrijke mate door hem in verwarring en in een slechte politieke en economische positie is gebracht niet opgestapt. Iemand die dat doet neemt geen verantwoordelijkheid, maar loopt hard weg door de achterdeur. Het ging Farage of Boris Johnson nooit om het belang van het volk. Het gokken van deze nationalisten met hun land en hun volk is onverantwoord en zou strafrechtelijk aangepakt moeten kunnen worden.

EU moet zich weerbaar opstellen in de publiciteit. Door oprichting van publicitaire agentschappen per land

Journalist Hans de Vreij wordt kotsmisselijk van columnisten met hun goedkope PVV-praatjes die de EU afspiegelen als een elitair wangedrocht. Hij verwijst naar Leon de Winter en Nausicaa Marbe in De Telegraaf en Özcan Akyol in Nieuwe Revu. De Vreij heeft gelijk, de rechtse praatjes zijn aardig voor politieke doeleinden, maar hebben weinig met de realiteit te maken. Dat dringt echter onvoldoende door tot de publieke opinie.

De EU heeft het ook aan zichzelf te wijten dat deze rechtse praatjesmakers zoveel aandacht krijgen. Hier  kunnen nog elitaire praatjesmakers als Thierry Baudet en Jort Kelder aan toegevoegd worden die het in een omkering van alle waarden opnemen voor de massa. Zoals Eton-boy Boris Johnson die met een zilveren lepel in de mond geboren is zich het liefst door het werkvolk liet toejuichen. Als hoogste graad van camp.

Er bestaan twee misverstanden over de EU die rechtgezet moeten worden. Namelijk dat het ondoelmatiger en stroperiger is dan andere overheidsinstellingen en een bureaucratisch monster zou zijn. Dat is de EU niet. Inclusief nationale ambtenaren die voor de EU werken heeft het 170.000 ambtenaren. Ze bedienen meer dan 508 miljoen inwoners en 28 lidstaten. Ter vergelijking, de gemeente Amsterdam telt 1,5 miljoen inwoners en heeft 13.770 ambtenaren. De EU is 28 maal slanker dan het ambtenarenapparaat van Amsterdam.

Daarnaast is het niet de bureaucratie van de EU die bepaalt wat de nationale staten moeten doen, maar is het andersom. De regeringsleiders bepalen de ruimte die de EU kan nemen. Als het fout gaat bij de bewaking van de buitengrenzen dan komt dat niet omdat de EU er een potje van gemaakt heeft, maar omdat de nationale staten ondanks herhaalde waarschuwingen en smeekbeden van de EU onvoldoende middelen aan de uitvoerende dienst Frontex  beschikbaar hebben gesteld om de buitengrenzen te bewaken. De logica van de relatie van de EU en de natiestaat is dat vervolgens de EU de schuld krijgt. En omdat de publieke opinies per land functioneren schuiven de regeringsleiders de Zwarte Piet onterecht naar het abstracte Brussel door.

Wat te doen? De EU moet per land een publicitair agentschap opzetten dat actief deelneemt aan het publieke debat. Dat gaat dus verder dan monitoren alleen. Dat kost dan een paar honderd ambtenaren extra. Ze dienen de fabels van de politieke partijen en hun volgelingen die een loopje met de waarheid nemen door te prikken em te corrigeren. Maar ook de onzinverhalen van de nationale regeringsleiders die hun eigen onvermogen en gebrek aan inspanning zo graag afschuiven op de EU. Dat moet door het sec geven van feiten en context.

Het bestaan van de publicitaire agentschappen krijgt zo een preventief karakter. Het gaat er niet om dat ze het beter weten en zich verliezen in eindeloze discussies. Ze moeten zich liefst verre houden van de nationale politieke discussie. De EU wordt door alle economische tegenwind en de slechte voorlichting niet meer vanzelf geaccepteerd en dient zichzelf schrap te zetten tegen aanvallen die misleidend zijn omdat ze bewust de feiten verkeerd voorstellen. Met als doel de EU uiteen te laten vallen. Een democratie die zichzelf serieus neemt is weerbaar en moet zich daarom ferm en zelfbewust gedragen. Weerloosheid is voor de EU niet langer de optie.

Foto: Tweet van Hans de Vreij, 1 juli 2016.