Media praatten vanaf het begin Trump (en Baudet) goed. Kritiek kreeg geen kans. Wat het ergst is, ze hebben er blijkbaar niks van geleerd

Nu in de VS Trumps presidentschap ten einde loopt en op 20 januari 2021 eindigt klinkt er steeds meer kritiek op de media. Zij hebben Trump de gelegenheid gegeven om zijn praatjes te communiceren zodat hij de macht kon grijpen, terwijl het vanaf het begin duidelijk was dat het om een gestoord en gevaarlijk individu ging. Door passend handelen hadden media de kritiek op Trump een meer prominente plek moeten geven. Pas later kwamen de media met kritiek op hem. Hoewel dat soms ferm was, werd de kritiek van psychiaters verzwegen en niet doorgegeven.

Overigens valt ook de zogenaamde deskundigen die de media ‘voeden’ met ‘content’ heel wat te verwijten. Zij hebben de media op het verkeerde been gezet. In veel gevallen wilden ze de ernst van het gevaar van Trump niet zien en voorspelden ze dat hij wel binnen de lijntjes zou kleuren.

In Nederland was het Willem Post die op 15 november 2016 een opinie-artikel in NRC plaatste dat kopte: ‘Het zal wel meevallen met Trumps dwaze avonturen’. In een commentaar van 17 november 2016 antwoordde ik: ‘Het gaat vreselijk worden. Het zou ook de Nederlandse media sieren dat ze de berichtgeving over Trump niet normaliseren. Of sussende opinies zoals die van Willem Post die volgen uit een fikse portie wensdenken niet publiceren zonder disclaimer. Media moeten niet meegaan in de suggestie dat ‘het allemaal wel zal meevallen’ met president Trump. Het gaat naar alle waarschijnlijkheid niet meevallen, maar tegenvallen.’ En tsjonge, wat viel het tegen met Trump en hoe zat Post ernaast met zijn opgepimpte autoriteit. Maar zoals zo vaak, terugkijken is er bij deskundigen en media niet bij en zelflerend vermogen dat als zodanig wordt benoemd ontbreekt.

In Nederland gebeurde hetzelfde met Thierry Baudet. Hij is ook een gestoord individu met krankzinnige denkbeelden die in het begin van zijn opkomst door de media tamelijk ongefilterd werden doorgegeven. Pas later kwam er kritiek op Baudet, maar toen was zijn naam al gevestigd en kon de journalistiek zich alleen nog maar afvragen hoe het deze tovenaarsleerling groot had helpen maken en wat voor schade aan de democratie het door eigen naïviteit had berokkend. Ook dat besef leidde niet tot een publieke reflectie op het eigen falen.

De paradox is dus dat er van buiten de gevestigde media fundamentele kritiek klinkt op de gevestigde media die hun functie van poortwachter van de democratie niet naar behoren hebben vervuld, maar de media zelf niet tot inzicht komen die wordt omgezet in een beleidsverandering. Of wat nog kwalijker is, ze zijn wel degelijk tot dat inzicht gekomen, maar doen er om economische of politieke redenen niets aan. Hoe dan ook is het resultaat hetzelfde: oorverdovende stilte en het ontbreken van publieke reflectie op het eigen handelen.

Dat is zorgwekkend, omdat de media in het geval van Trump (in de VS) en Baudet (in Nederland) niets geleerd lijken te hebben. Het wachten is op de volgende rechts-radicale politicus die door de zogenaamde ‘linkse’, maar in werkelijkheid ‘rechtse’ media die de status quo en de gevestigde belangen onderschrijven, op het schild wordt gehesen. Het is zelfs de journalistiek niet gegeven om niet de fouten van de vorige oorlog te herhalen. Laat staan dat het al een antwoord op de volgende oorlog kan voorzien door deductie van wat zich nu vroegtijdig aankondigt.

Om geloofwaardig te blijven is een fundamenteel debat binnen de media nodig dat reflecteert op het veranderde medialandschap en de radicalisering van de politiek en dat verder gaat dan een kritisch stuk van een goedwillende ombudsman ergens achter in een krant als aflaat voor een schoon geweten. Dat is te mager om serieus te zijn.

Foto: Schermafbeelding van deel eigen commentaar ‘Media praten Trump nu al goed. Met voorop wensdenkende Amerika-deskundigen die weten dat hij binnen de lijntjes blijft’ van 17 november 2016.

Ruth Ben-Ghiat waarschuwt voor Trump en concludeert dat de VS geen democratie is. Gevestigde journalistiek negeert dat goeddeels

Al in 2016 waarschuwde hoogleraar geschiedenis John McNeill voor het fascistische gehalte van Trump. Later herhaalde hoogleraar Timothy Snyder die waarschuwing. President Trump was volgens hem opgeschoven van tovenaarsleerling naar een autoritaire leider die zich boven de wet verheven voelt en de waarheid verdraait. Trump zet anderen op dat pad van autoritarisme en het herschrijven van de geschiedenis. Door de recente inzet van ongeregelde, anonieme federale troepen in Portland (tegen de wens van de lokale autoriteiten in) en dreigementen dat in Seattle of Chicago te herhalen scoort Trump extra langs de fascistische meetlat.

Het kan het publiek niet meer ontgaan. In 3,5 jaar tijd is Trump geëvolueerd van een semi-fascist naar een volbloed fascist. In augustus 2017 schatte ik aan de hand van de kenmerken van McNeill in een commentaar Trump nog in als een driekwart-fascist. Ik merkte toen op: ‘Tegelijk blijft Trump aan de passieve kant wat het gebruik van binnenlands geweld betreft. Hij keurt het niet af, maar propageert het evenmin actief.’ Dat is veranderd sinds de inzet van ongeregelde, federale troepen met het gebruik van traangas tegen geweldloze demonstranten in Lafayette Park in Washington DC op 1 juni 2020.

De verwijzing naar het fascisme wordt gebruikt om te waarschuwen voor een tweede termijn van Trump die kwalijke gevolgen zal hebben voor de Amerikaanse democratie. Zo publiceerde journalist Jonathan Greenberg op 10 juli 2020 een artikel met de onheilspellende titel ‘Twelve signs Trump would try to run a fascist dictatorship in a second term’. Het is de hoogste tijd voor de inventarisatie van Trumps kwade bedoelingen.

Weer een andere hoogleraar geschiedenis Ruth Ben-Ghiat gebruikt voor Trumps optreden in een interview met Salon het begrip ‘fascistic’ om de hedendaagse verschijningsvorm te onderscheiden van de historische. Dat gebruikt ze om te zeggen dat wat Trump en zijn medestanders nu doen gerelateerd is aan de kenmerken van het fascisme maar er niet mee samenvalt. Want er zijn verschillen. De VS onder Trump zijn geen eenpartijstaat en er is nog steeds een vrije pers. Hedendaags fascisme manifesteert zich anders en is daarmee niet minder omvattend en schadelijk. Opvallend is het dat historici als McNeill of Ben-Ghiat die het Italiaanse fascisme hebben bestudeerd of Snyder die een expert is op het gebied van het Sovjet-autoritarisme met een waarschuwing komen. Zij zijn door hun historische expertise in staat om te zien wat het Amerikaanse publiek, journalistiek en politiek niet ziet. Namelijk dat onder Trump de VS is opgeschoven richting autoritarisme.

De journalistiek krijgt opvallend genoeg de meeste kritiek in de vraag van Chauncey Devega aan Ben-Ghiat. Interviewer en geïnterviewde verwijten de gevestigde journalistiek onvoldoende inzicht te hebben in de stand van zaken van de Amerikaanse democratie en Trumps intenties. Tegen alle feiten in blijven ze hoop uitventen en concentreren ze zich op de competitie tussen Trump en Biden, Republikeinen en Democraten. Waarbij ze geen aandacht voor en besef hebben voor de rode lijn achter de verschijnselen: het toenemende autoritaire karakter van de Amerikaanse democratie. Kunnen ze per definitie de ‘fascistic’ tendenzen niet onderscheiden?

Zelfs Nederland kent zo’n goedprater die de ernst van de situatie in de VS negeert. De aan kennisinstituut Clingendael verbonden commentator Willem Post sust met bezwerende praatjes het televisiepubliek in slaap. In een commentaar van november 2016 viel ik hem aan naar aanleiding van een in mijn ogen naïef artikel in NRC waarin hij stelde dat het wel mee zou vallen met Trump. Ik antwoordde daarop: ‘Het gaat vreselijk worden. Het zou ook de Nederlandse media sieren dat ze de berichtgeving over Trump niet normaliseren. Of sussende opinies zoals die van Willem Post die volgen uit een fikse portie wensdenken niet publiceren zonder disclaimer. Media moeten niet meegaan in de suggestie dat ‘het allemaal wel zal meevallen’ met president Trump. Het gaat naar alle waarschijnlijkheid niet meevallen, maar tegenvallen.’ Kortom, onnozelheid alom.

Foto 1: ‘Yes man: mask of Mussolini on the façade of the Fascist Part Headquarters, Rome, 1934.‘

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Ruth Ben-Ghiat on Trump and the bitter American truth: “We do not have a real democracy”’ in Salon, 23 juli 2020.

Trump is afgunstig op dictators omdat ze geen rekening hoeven te houden met democratie. Hij laveert rechtsstaat VS richting afgrond

Politicoloog en columnist Brian Klaas laat zijn licht schijnen over de neiging van president Trump om zich te vereenzelvigen met autoritaire leiders of dictators als Vladimir Putin of Kim Jong-un. Wat zegt dat over Trumps autoritaire bevliegingen, nukken en neigingen? Wat is het gevolg daarvan voor de wereldpolitiek, de Republikeinse partij, en de democratie en rechtsstaat van de VS? Wat is er door zijn autoritaire optreden blijvend beschadigd in de wereld én de VS als Trump in 2020 of 2024 uit zijn huidige functie verdwijnt?

De verbijstering is dat een meerderheid van de bevolking van de VS bij daglicht ziet dat Trump de democratie, de rechtsstaat, de samenleving en de wereldpolitiek beschadigt, maar er niets te doen valt aan het oneigenlijk oprekken van de rechtstaat voor diens eigen gewin. Omdat de grondwet blijkbaar zo makkelijk kan worden uitgekleed door Trump roept dat de vraag op hoe weerbaar de democratie eigenlijk is en wanneer het moment aanbreekt dat president Trump uit zijn ambt moet worden gezet om de democratie te beschermen. Trump reduceert dit soort vragen tot partijpolitiek en breekt de Republikeinse partij tot op de grond af en neemt het mee in zijn moreel failliet. De weerstand en weerzin van constitutionele deskundigen jegens Trump is groot en breed, alsook bij politicologen en deskundigen van buitenlandse politiek of autoritarisme. Het proces om Trump af te zetten moet zorgvuldig gebeuren, terwijl hij onzorgvuldig en onbelemmerd zijn gang kan gaan.

Complicatie is dat ‘deskundigen’ de autoritaire Trump verkeerd ingeschat hebben en redeneerden vanuit de politiek en de politici die ze tot dan toe kenden. In Nederland is dat de aan Clingendael verbonden Amerika-deskundige Willem Post die in november 2016 meende dat Trump niet dom was en de democratie van de VS tegen een stootje kon. Ik had in november 2016 in een commentaar kritiek op zijn zonnige en in mijn ogen naïeve inschatting. Dat eerste is aantoonbaar onjuist gebleken en was dat overigens al in 2016, want Trump is wel dom, en dat tweede is ook onjuist, want de Amerikaanse democratie kan in ideale omstandigheden tegen een stootje indien alle betrokkenen hun rol spelen zoals die door de founding fathers als Madison, Franklin en Hamilton met vooruitziende blik is omschreven, maar dat wordt anders als een type als Trump de grondwet en de politieke conventies naast zich neerlegt en buiten de lijnen kleurt. Nu de ‘volwassen in de kamer’ als chaperonne uit Trumps omgeving zijn verdwenen, is het vooruitzicht dat Trump in de laatste twee jaar van zijn termijn er alleen nog maar ongeremder, eigenmachtiger, ondemocratischer en tirannieker op wordt.

Amerika-deskundige Willem Post zit op zijn praatstoel bij WNL

Amerika-deskundige Willem Post is een merkwaardige commentator. Vooral omdat hij met zijn opinies haaks staat op het gezond verstand. In een commentaar van 17 november 2016 als reactie op het NRC-artikel ‘Het zal wel meevallen met Trumps dwaze avonturen’ van Post schreef ik over hem het volgende: ‘Of Trump binnen de lijntjes zal blijven is precies de hamvraag die onderzocht dient te worden en niet bij voorbaat beantwoord kan worden. Een goede analyse houdt slagen om de arm en trekt de lijn door die volgt uit de voorgeschiedenis. En verbindt die met actuele ontwikkelingen. Allerlei Amerika-dekundigen gaan ervan uit dat Trump netjes tussen de lijntjes van het politieke spel zal blijven. Hoe ze dat kunnen weten terwijl hij nog niet eens officieel gekozen of in functie is getreden is de vraag. Ze kunnen dat helemaal niet weten. De randvoorwaarden en voortekenen zijn niet gunstig. Trump is niet gekwalificeerd voor het presidentschap, heeft geen bestuurlijke of politieke ervaring, vertoont semi-fascistisch gedrag, heeft zijn partij beschadigd en vertrouwt op getrouwen waarvan zijn familie -schoonzoon Jared Kushner en dochter Ivanka- de kern vormt.’

Posts bijdrage aan WNL grossiert in ongerijmdheden. Het item lijkt vanzelf in slaap te vallen, waarbij de interviewster die niet van de hoed of de rand lijkt te weten evenmin helpt om dit dynamisch op een hoger peil te brengen. Zo zegt Post dat president Trump wil samenwerken op het gebied van infrastructurele werken, maar de praktijk van de afgelopen 2 jaar leert dat Trump geen enkel initiatief op dat gebied heeft genomen. Dat is allang een gepasseerd station. Waarom zou Trump na 2 jaar hier ineens wel een toenaderingspoging van maken? Posts observatie dat de State of the Union ‘een soort toenaderingspoging van Trump’ was is een inschatting uit het ongerede die weinig met een realistische analyse te maken heeft. Want gooide Trump niet de beuk erin door een dreigende, partijpolitieke en ongrondwettelijke lijn te kiezen toen hij zei: ‘If there is going to be peace and legislation, there cannot be war and investigation’? Dat is het omgekeerde van een toenadering, dat is het verklaren van de oorlog. Met deze observatie staat Post haaks op alle commentatoren die menen dat Trump zich na de grote nederlaag in de tussentijdse verkiezingen van november 2018 ‘niet opnieuw kan uitvinden’ zoals bijvoorbeeld Bill Clinton in 1994 wel kon na een forse Democratische nederlaag.

Ook over de muur zit Post ernaast. Trump heeft afgelopen tijd zijn omschrijving van de muur al meermalen aangepast naast het feit dat hij de omschrijving ervan nooit volledig beschreven heeft. En door de opstelling van de Republikeinen in het congres die ‘geen eetlust’ hebben in verdere verslechtering van de peilingen door een tweede sluiting van de overheid is het onwaarschijnlijk dat er een tweede ‘shutdown’ van de overheid komt, zoals Post oppert. Tot Amerika-deskundige Willem Post is het allemaal nog niet doorgedrongen.

Normalisering van abnormale Trump gaat verder. Zonder krachtige binnenlandse reactie. De VS holt zichzelf uit en laat het passeren

De VS gaat door een krankzinnige periode met een president die erover speculeert zichzelf gratie te verlenen. Dat correspondeert juridisch met iemand die zichzelf aan de haren uit het moeras trekt. Het is paradoxaal omdat gratie het kwijtschelden of verminderen van een straf is die door een rechter is opgelegd. President Trump zweert echter bij hoog en laag dat hij onschuldig is. Waarom houdt hij dan de mogelijkheid open om zichzelf gratie te verlenen voor een straf die een rechter hem oplegt? Het antwoord op de vraag zit in Trumps tactiek om stukje bij beetje normaal te maken wat abnormaal is. Dat doet hij door agressieve tweets die zijn opponenten onder druk zetten, het continu verspreiden van leugens en het oprekken van zijn bevoegdheden ten koste van de grondwet. Het is geen uitgemaakte zaak dat de scheiding der machten van de VS de overweldiging van de grondwet door Trump een halt toeroept. Republikeinen in het congres kiezen in de praktijk slechts in uitzonderlijke gevallen tegen Trump en voor de grondwet. Bijvoorbeeld in de bescherming van Justitieminister Jeff Sessions. Trump benoemt in rap tempo rechters van zijn politieke kleur.

Vlak na de verkiezingsoverwinning van Trump schreef ik in november 2016 in reactie op een opinie-artikel van ‘Amerika-deskundige’ Willem Post waarvoor ik geen goed woord over had het volgende: Of Trump binnen de lijntjes zal blijven is precies de hamvraag die onderzocht dient te worden en niet bij voorbaat beantwoord kan worden. Een goede analyse houdt slagen om de arm en trekt de lijn door die volgt uit de voorgeschiedenis. En verbindt die met actuele ontwikkelingen. Allerlei Amerika-dekundigen gaan ervan uit dat Trump netjes tussen de lijntjes van het politieke spel zal blijven. Hoe ze dat kunnen weten terwijl hij nog niet eens officieel gekozen of in functie is getreden is de vraag. Ze kunnen dat helemaal niet weten. De randvoorwaarden en voortekenen zijn niet gunstig. Trump is niet gekwalificeerd voor het presidentschap, heeft geen bestuurlijke of politieke ervaring, vertoont semi-fascistisch gedrag, heeft zijn partij beschadigd en vertrouwt op getrouwen waarvan zijn familie -schoonzoon Jared Kushner en dochter Ivanka- de kern vormt.

Het gaat vreselijk worden. Het zou ook de Nederlandse media sieren dat ze de berichtgeving over Trump niet normaliseren. Of sussende opinies zoals die van Willem Post die volgen uit een fikse portie wensdenken niet publiceren zonder disclaimer. Media moeten niet meegaan in de suggestie dat ‘het allemaal wel zal meevallen’ met president Trump. Het gaat naar alle waarschijnlijkheid niet meevallen, maar tegenvallen. Of nou het oude establishment of de Alt-right beweging het laatste woord krijgt in de regering-Trump. Het is de taak van de media om daar van dag tot dag kritisch verslag van te doen. Media dienen in de berichtgeving en in de opinie Trump kritisch te blijven volgen en te blijven wijzen op de soort politiek die hij voert. Die verre van normaal is.

Cenk Uygur wijst op financiële deals van Trump met het Kremlin. Ze worden langzaam zichtbaar

De journalistiek is op zoek naar de ‘smoking gun’ van Trump. De ultieme onthulling over zijn financiële deals met het Kremlin zal hem niet alleen uit het Witte Huis verdrijven, maar betreffende journalist wereldberoemd maken. Zoals met Carl Bernstein en Bob Woodward gebeurde vanwege Watergate. Journalisten volgen hun eigen spoor. Cenk Uygur zoomt in op de relatie Trump-Steve Bannon-Betsy DeVos-Eric Prince-Rex-Tillerson-Mike Flynn-Jhared Kushner-Sergei Kislyak-Putin. Hij wijst op een computer server in Philadelphia met verkeer van de Russische Alpha Bank. Wat is hier aan de hand? Wat bieden partijen elkaar en wie profiteert waarvan?

Stap voor stap wordt het netwerk van president Trump met het Kremlin ontrafeld. Als in een Shakespeariaanse tragedie worden stuk voor stuk de tussenpersoon onschadelijk gemaakt totdat er niemand meer staat tussen de koning (Trump) en de vijand (Kremlin). Een kwestie van tijd. Vertragingen zorgen voor oponthoud en extra spanning. Maar de afloop van het koningsdrama is onherroepelijk. Enkel de duur van het stuk is nog ongewis.

Rachel Maddow: Ontslagen aanklager Bharara had Trump in vizier

In de uitzending van maandagavond 13 maart 2017 gaat Rachel Maddow in op de zakelijke belangen van Donald Trump en zijn familie, de kwalijke rol van Deutsche Bank als facilitator bij Russische witwas-praktijken en het ontslag afgelopen zaterdag 12 maart van de New Yorkse aanklager Preet Bharara. Hij kocht zich 24 uur door niet zelf zijn ontslag te nemen. Maddow suggereert dat Bharara die extra tijd benutte om de lopende onderzoeken naar de Trump Organisatie, de Trump regering en het Trump campagneteam waar hij leiding aan gaf veilig te stellen. Wie weet. Het is een verhaal over een politieke klasse in China, de Russische Federatie en de VS die zich vanwege eigen gewin niet aan regels houdt en toezichtsorganen verzwakt of zelfs blokkeert.

Maddow schetst een beeld van zakenmensen die de politiek opkopen en hun eigenbelang boven het algemeen belang stellen. Dat geeft spanning tussen ethiek en banditisme en roept een vraag op. Zijn oplichters als Trump of Vladimir Putin af te remmen als ze het justitie-apparaat en toezichtsorganen naar hun hand zetten?

Media praten Trump nu al goed. Met voorop wensdenkende Amerika-deskundigen die weten dat hij binnen de lijntjes blijft

Amerika-deskundigen zijn meesters in het achteraf goedpraten. Van zichzelf en hun analyses die de plank behoorlijk mis sloegen. De kern van hun antropologie is de cirkelredenering. Volgens ‘associate fellow bij Instituut Clingendael’ Willem Post in een artikel voor NRC zal het wel meevallen met Trumps dwaze avonturen. Hij zoomt in op de veiligheids- en buitenlandse politiek. Zijn betoog komt op het volgende neer: ‘Trump vertoonde in de campagne bizar gedrag maar is niet dom.’ En democratische instituties zouden een rem op Trumps gedrag zijn: ‘De Amerikaanse democratie, dat heeft de geschiedenis geleerd, is volwassen en kan heus wel tegen een stootje.’ Twee aannames die volgen uit de generalisaties van de Amerika-deskundige.

Of Trump binnen de lijntjes zal blijven is precies de hamvraag die onderzocht dient te worden en niet bij voorbaat beantwoord kan worden. Een goede analyse houdt slagen om de arm en trekt de lijn door die volgt uit de voorgeschiedenis. En verbindt die met actuele ontwikkelingen. Allerlei Amerika-dekundigen gaan ervan uit dat Trump netjes tussen de lijntjes van het politieke spel zal blijven. Hoe ze dat kunnen weten terwijl hij nog niet eens officieel gekozen of in functie is getreden is de vraag. Ze kunnen dat helemaal niet weten. De randvoorwaarden en voortekenen zijn niet gunstig. Trump is niet gekwalificeerd voor het presidentschap, heeft geen bestuurlijke of politieke ervaring, vertoont semi-fascistisch gedrag, heeft zijn partij beschadigd en vertrouwt op getrouwen waarvan zijn familie -schoonzoon Jared Kushner en dochter Ivanka- de kern vormt.

Het gaat vreselijk worden. Het zou ook de Nederlandse media sieren dat ze de berichtgeving over Trump niet normaliseren. Of sussende opinies zoals die van Willem Post die volgen uit een fikse portie wensdenken niet publiceren zonder disclaimer. Media moeten niet meegaan in de suggestie dat ‘het allemaal wel zal meevallen’ met president Trump. Het gaat naar alle waarschijnlijkheid niet meevallen, maar tegenvallen. Of nou het oude establishment of de Alt-right beweging het laatste woord krijgt in de regering-Trump. Het is de taak van de media om daar van dag tot dag kritisch verslag van te doen. Media dienen in de berichtgeving en in de opinie Trump kritisch te blijven volgen en te blijven wijzen op de soort politiek die hij voert. Die verre van normaal is.

Als media normaliseren en Trump als norm gaan beschouwen, dan plegen ze verraad aan hun taakopdracht. In hun pseudo-objectiviteit die feitelijk het goedpraten van een semi-fascist is. En graven ze hun eigen graf omdat na Trump hun geloofwaardigheid opnieuw zal zijn afgenomen. Media moeten zich nu bezinnen.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Het zal wel meevallen met Trumps dwaze avonturen’ van Willem Post, 16 november 2016 in NRC.