Een jaar na 24 februari 2022: Terugblikken op Russisch – Oekraïense oorlog

Ali Velshi beredeneert dat president Trump tussen 2017 en 2021 de kans voor president Poetin creëerde om Oekraïne onder druk te zetten. Publiekelijk zei Trump in Helsinki in juli 2018 dat hij Poetin meer vertrouwde dan Amerikaanse inlichtingendiensten. Trump vertraagde het leveren van de antitankraket Javelin ondanks brede steun daarvoor in de Senaat, zodat Oekraïne zich niet kon verdedigen tegen Russische tanks die ook toen al Oekraïense appartementengebouwen kapotschoten. Uiteindelijk stond Trump in 2018 toe de Javelins aan Oekraïne te leveren.

Een Amerikaans MSNBC-perspectief van Velshi mist de toenmalige terughoudende, om niet te zeggen naïeve houding van West-Europese landen als Duitsland die wellicht Poetins bedoelingen begrepen om met energie en atoomwapens Europa te bedreigen, maar daar uit economisch gewin, labbekakkerigheid en angst niet naar handelden. Hoe krom en incompetent Trump toen ook handelde door de positie van Joe Biden en zijn zoon Hunter als voorwaarde voor levering van de Javelins te stellen, uiteindelijk was het wel de VS die vertraagd leverde. En West-Europa niet.

Komende week is het op 24 februari een jaar geleden dat de troepen van de Russische Federatie met een grootschalige invasie een nieuw hoofdstuk schreven in de Russisch – Oekraïense oorlog die in 2014 begon met de inname van de Krim en delen van Oost-Oekraïne door Russische troepen.

Die invasie is een militaire mislukking door incompetent handelen van de Russische krijgsmacht, de goede tegenstand van de Oekraïense krijgsmacht en de onmogelijkheid om zo’n groot land als Oekraïne met een strijdbare, trotse bevolking die zich verenigt tegen de buitenlandse agressor onder controle te krijgen. Laat staan voor langere tijd onder controle te houden.

Poetin mikte op de omverwerping in Kyiv van de regering Zelensky, maar dat mislukte omdat Oekraïense en Amerikaanse inlichtingendiensten tijdig van de plannen om Zelensky te vermoorden op de hoogte waren zodat het Oekraïense leger er op kon anticiperen. Feitelijk was Poetins invasie na drie dagen al mislukt. Zelfs als de Russische krijgsmacht professioneler in Oekraïne had geopereerd dan het afgelopen jaar deed, dan nog was de invasie mislukt.

Het is vaker gezegd dat Poetin weinig strategisch inzicht heeft en mede om publicitaire binnenlandse redenen tactische voordeeltjes zoekt die voor zijn land op de langere termijn strategisch averechts uitpakken. Poetin denkt uitsluitend op de korte termijn. Hij mag dan een geslepen, wereldwijze KGB’er zijn, maar als staatsman heeft hij zich niet bewezen. Hij hangt aan de macht en de ontwikkeling van zijn land of het welzijn van andere landen is daaraan ondergeschikt.

Dat is de mentaliteit van de maffia met als enig verschil dat die liefst onzichtbaar opereert om zomin mogelijk op te vallen, terwijl Poetin het omgekeerde doet en zijn misdaden publicitair uitvergroot. Dat doet hij om zijn bevolking onder de duim te houden en het Westen te intimideren. Maar dat laatste lukt steeds minder omdat de Russische krijgsmacht niet geloofwaardig opereert in Oekraïne en Russische wapens tekortschieten tegenover westerse wapens.

Poetin mobiliseert zowel slecht geoefende mobiks die kanonnenvoer in Oekraïne zijn als westerse landen die wakker zijn geworden en beseffen dat het gevaar van een agressieve Poetin die liegt en zich niet aan de regels van de internationale rechtsorde houdt ook hen raakt, zijn afgekickt van goedkoop Russisch gas en olie, en nog steeds met de voet op de rem Oekraïne militair steunen omdat ze in hun achterhoofd bang zijn voor Poetins dreiging met atoomwapens.

Omdat het een jaar geleden is dat de krijgsmacht van de Russische Federatie grootschalig Oekraïne binnenviel zijn er vele documentaires gemaakt om daar bij stil te staan. Vooral de Britse en Duitse publieke omroep en het Frans-Duitse ARTE besteden er aandacht aan.

Ze kiezen verschillende invalshoeken, zoals de macht van Gazprom en energie als Russisch wapen, de internationale diplomatie tussen het Westen en Poetin (inclusief de Europese machteloosheid), de schaduwmacht van de Wagner Groep, de propaganda en de informatie-oorlog, het menselijk lijden van de Oekraïense bevolking, de komende heropbouw van Oekraïne en de volkenrechtelijke complicaties om Poetin en zijn medestanders voor oorlogsmisdaden ter verantwoording te roepen.

En de voorgeschiedenis met Trump die Poetin het idee gaf dat het Westen net als in 2014 Oekraïne in de steek zou laten. in 2014 was het trouwens president Obama die Oekraïne liet vallen. Dat gebeurde in 2022 niet. Hoewel aarzelend kwam het Westen Oekraïne te hulp.

Of dat komt omdat Poetin door zijn herhaalde leugens in het Westen zijn geloofwaardigheid en mojo heeft verloren en de afschrikking van de Russische krijgsmacht is uitgewerkt door de slechte resultaten op het slagveld is onduidelijk. Om dat allemaal te begrijpen en de vele losse eindjes met elkaar te verbinden staan we stil bij de Russisch – Oekraïense oorlog die de wereld op zijn kop heeft gezet.

Van Middelaar mist kans om verstandig te praten over Biden en MAGA-Republikeinen

Schermafbeelding van deel columnBiden mist kans om polarisatie te overbruggen’ van Luuk van Middelaar in NRC, 7 september 2022.

Met NRC-columnist Luuk van Middelaar ben ik het vaker oneens. Zoals toen hij in 2018 de levering door de VS van Javelin-antitankwapens aan Oekraïne als escalatie zag. Ik zag in de levering juist het omgekeerde: deëscalatie. Ik meen dat de grootschalige fase in de Russisch-Oekraïense oorlog van februari 2022 Van Middelaars ongelijk heeft bevestigd. Tijdige levering van westers geavanceerd militair materiaal aan Oekraïne had Poetin van de invasie kunnen weerhouden.

In mijn commentaarDe kruisstelling van Luuk van Middelaar over Oekraïne‘ van 18 januari 2018 zei ik: ‘Niet de Sovjet-Unie of de Russische Federatie zijn bedrogen door het Westen, maar opinie-leiders als Luuk van Middelaar laten zich om de tuin leiden door Russische retoriek die het verleden verkeerd voorstelt. Hun mening weerklinkt zelfs met een valse echo tot in Washington en op het slagveld in Oost-Oekraïne.

Luuk van Middelaar is ingevoerd in het Brusselse circuit en heeft daar een belangrijke rol als formele of informele adviseur. Juist daarom moet zijn mening serieus worden genomen bij de formulering van de buitenlandse politiek van de EU. Als zoiets al bestaat. Maar tegelijkertijd moet er voor gewaarschuwd worden als hij over de schreef gaat. Want zijn mening klinkt door in Brussel. Zijn expertise is Europese politiek en niet Amerikaanse of Russische politiek.

Noch op de FB-pagina van NRC, noch op Van Middelaars twitter account kan men reageren op zijn column ‘Biden mist kans om polarisatie te overbruggen‘ van 7 september 2022. Vandaar deze reactie.

Schermafbeelding van deel columnBiden mist kans om polarisatie te overbruggen’ van Luuk van Middelaar in NRC, 7 september 2022.

Ik vind het gevaarlijke onzin wat Van Middelaar zegt. Hij verwijt president Joe Biden partijpolitiek te hebben bedreven met zijn speech van 1 september 2022 in Pennsylvania.

Wat kan Biden anders in een sterk gepolariseerd klimaat waar de Republikeinse partij door vele onafhankelijke critici als de grootste bedreiging van de Amerikaanse democratie wordt gezien? Gevaarlijker nog voor de nationale veiligheid dan China, de Russische Federatie, Noord-Korea of Iran.

Het is begrijpelijk en het getuigt van strategische slimheid waarom Biden zich tamelijk neutraal opstelde en expliciet geen partij koos voor Cheney of Kinzinger en andere Never Trump Republikeinen. Maar hij noemde wel de MAGA-Republikeinen als bedreiging voor de VS.

Bidens doel was tweeledig. Hij hield oud-president Trump aas voor waar deze met zijn bekende pompeuze verongelijktheid in een speech op 3 september 2022 in Pennsylvania in hapte. Trump noemde Biden een vijand van de staat. Biden scherpte indirect de verschillen binnen de GOP aan. Dat had optimaal effect door juist geen namen te noemen en ogenschijnlijk geen stelling te nemen.

Ik ben het daarom oneens met Van Middelaar dat Biden een kans miste om een brug te slaan naar gematigde Republikeinen (en onafhankelijken). Dat deed Biden wel degelijk. Maar zo subtiel dat Van Middelaar en de journalist waar hij zich op baseert het niet merkten.

Het is merkwaardig en in strijd met de Republikeinse pogingen om verkiezingen te manipuleren dat Van Middelaar een bron die hij instemmend citeert meent dat de Democraten ‘in hun hart‘ [menen] dat het ‘gezien Trumps incompetentie‘ niet zo’n vaart zal lopen en met een sisser zal aflopen.

Dat is een inschatting die in strijd is met het sentiment in Democratische kringen. Een tweede termijn van Trump is nog steeds mogelijk en de vrees is dat hij dan zijn karwei af zal maken. Met radicalisering en de uitvoering van een ultra-rechtse agenda met behulp van bevriende rechters, parlementariërs en bestuurders. Nu weet Trump beter dan in 2017 aan welke touwtjes hij moet trekken en welke MAGA-Republikeinen hij op sleutelposten kan plaatsen.

Biden had weinig manoeuvreerruimte en heeft die optimaal benut in zijn speech. Die vooral bedoeld was om de Republikeinen te verdelen. Biden heeft in een gepolariseerd klimaat niet de luxe om partijpolitiek niet centraal te stellen. Breder opgevat, het land heeft die luxe niet. De Democratische partij is nog de enige mogelijkheid om de MAGA-Republikeinen te stoppen. De partij is de enige voorvechter van de democratie en tegen de dictatuur van de minderheid.

Daarom getuigt Van Middelaars uitspraak dat Biden een kans mist door geen partijpolitiek te bedrijven van weinig begrip voor de dreiging die Trump, Ron DeSantis of welke huidige of toekomstige Republikeinse partijleider voor de VS vormen. Met het wegvallen van Trump is de dreiging van de MAGA-Republikeinen niet geweken. Wie dat licht opvat laat zich kennen als naïef, onbezonnen en zelfs wars van politieke realiteitszin. Het is eerder andersom. Waarom valt Biden pas nu Trump en de MAGA-Republikeinen met partijpolitiek frontaal aan?

Hooggespannen verwachtingen bij openbare impeachment hoorzittingen in het Huis

Vanmiddag om 16.00 uur Nederlandse tijd beginnen de openbare impeachment hearings in het Huis van Afgevaardigden. Pas voor de vierde keer. Ze worden uitgezonden door diverse omroepen, zoals PBS.

Overigens gaan de besloten verhoren gewoon door. Ze hebben tot doel om de feiten op een rijtje te zetten. De openbare hoorzittingen kunnen opgevat worden als de presentatie van de aanklacht. De Senaat is onder leiding van opperrechter Roberts de jury die beslist. De Democraten die de meerderheid in het Huis hebben proberen de fout te vermijden die ze tijdens de getuigenis van speciale aanklager Robert Mueller maakten. Mueller was geen overtuigende getuige. Nu openen ze met sterke getuigen die zich duidelijk uitspreken.

Het valt te bezien of de uitzendingen veel verschil maken. Nu is volgens peilingen ongeveer de helft van de bevolking voor onderzoek en afzetting van president Trump. Een kritische grens wordt gelegd bij 60% steun voor afzetting. Dat zou het punt zijn dat de niet-geradicaliseerde Republikeinse congresleden eieren voor hun geld kiezen en afstand van Trump nemen omdat hun herverkiezing in gevaar komt. Maar het is de vraag of de uitzendingen het bereiken van die 60% zullen bewerkstelligen. De vergelijking met de hoorzittingen in 1973 bij het Watergate-schandaal die de Republikeinse president Richard Nixon tot aftreden dwongen zou wel eens ongepast kunnen zijn. De omstandigheden zijn veranderd wat betreft het medialandschap, de radicalisering van partijen en standpunten, en de politieke cultuur waarin de leugen telt. Hoe dan ook, historische televisie.

VS steunt Oekraïne mondjesmaat om het Kremlin te verzwakken

Mijn reactie bij het opinieartikel ‘Verenigde Staten weigert referendum voorstel van Rusland voor Oost-Oekraïne’ van Wout Willemsen op De Dagelijkse Standaard (DDS):

Trump houdt uitverkoop van westerse belangen. Zo lijkt het. Hij trekt zich terug uit akkoorden en internationale organisaties, of is er op z’n minst kritisch op. Trump geeft gemengde signalen af om zijn diepere bedoelingen te maskeren. Trump leidt een regering die niet met één mond spreekt. Wat woordvoerders van het State Department zeggen staat af en toe haaks op wat Trump zegt. Dat is de sleutel om te begrijpen wat de Oekraïne-politiek van de VS inhoudt.

Het is één ding om het niet met Trump eens te zijn, het is een ander ding om precies te achterhalen welk beleid hij voorstaat. Dat laatste is lastig. Neem als voorbeeld de ontmoeting met de Russische president Putin van afgelopen maandag 16 juli in Helsinki. Bij het gesprek waren alleen vertalers aanwezig en zijn geen notulen gemaakt. Met als gevolg dat zelfs de naaste medewerkers van Trump niet weten wat er besproken is of welke afspraken hij met Putin heeft gemaakt. Dit is op z’n minst merkwaardig en het tegendeel van een regering die eensgezind, gecoördineerd en doelmatig optreedt.

Het Kremlin lijkt afgelopen maandag met overmoed en het ontbrekende tegengewicht van Trump die de schijn van zelfstandigheid ophield in het eigen zwaard te zijn gelopen. In de afsluitende persconferentie scoorde Putin 10-0 tegen Trump die zo duidelijk de belangen van zijn eigen land uitverkocht, dat er wel een reactie moest volgen. Van zowel Democratische als Republikeinse congresleden. Trump was de schijn voorbij dat hij opkwam voor de VS en geen marionet van Putin was. Toen dat openlijk en bijna met de grofheid van scherpe satire naar buiten kwam beschadigde dat vervolgens de positie van zowel Trump als Putin.

De hoofdreden voor het afwijzen van de tot nu toe geopenbaarde delen van de duistere plannen die Putin en Trump in hun gesprek onder vier ogen bekokstoofden is dat Amerikaanse wetgevers en naaste medewerkers van Trump in het Witte Huis niet weten welk totaalpakket is afgesproken en hoever dat gaat. Of liever gezegd, op welke manieren Putin de slecht voorbereide Trump heeft meegekregen in zijn voorstellen.

Als de VS met de levering van defensieve wapens zoals antitankraket Javelin investeert in het Oekraïense leger, dan doet het dat om escalatie van de Russisch-Oekraïense oorlog te voorkomen. Het idee daarbij is dat een goed uitgerust Oekraïens leger het Kremlin er zal van weerhouden om de oorlog verder op te schalen. De militaire, politieke en economische prijs is daarvoor gewoonweg te hoog.

Daarnaast heeft de VS een ereschuld aan Oekraïne omdat het in 2014 dat land in weerwil van de Amerikaanse handtekening onder de garanties van het Boedapester Memorandum 1994 over soevereiniteit en territoriale integriteit tegen alle afspraken en toezeggingen in in de steek heeft gelaten. Dat was onder president Obama.

Zo resteert een tweezijdige gijzeling. De Russische Federatie is de oorlog die het niet erkent en grotendeels in het geheim voert begonnen om Oekraïne te destabiliseren en het zo de weg naar lidmaatschap van de NAVO te versperren, maar nu binden de VS de Russische Federatie vast in deze bij inwoners van de Russische Federatie allang niet meer populaire oorlog waar het Kremlin niet meer uit kan stappen. Dat is klassieke geopolitiek, probeer je tegenstander te binden op zwakke punten zoals een sluipend conflict waar het langzaam doodbloedt en geef de eigen bondgenoot net zoveel steun dat het niet kan winnen en niet kan verliezen, maar het conflict in stand blijft.

Deze strategie tekent het verschil in beleid tussen de retoriek en het snel willen scoren van Trump en de adem van langetermijn-planning van het Pentagon en het State Department om het de Russische Federatie zo moeilijk mogelijk te maken in Oekraïne. Met het streven om de Russische Federatie net als de Sovjet-Unie in 1991 niet militair, maar economisch te bestrijden en ten onder te laten gaan. Liefst in een zo zacht mogelijke landing om de Oost-Europese landen niet in een mogelijke chaos van zo’n val mee te slepen.

De a-synchrone oorlogsvoering (geheime operaties) van de Russische Federatie in Oekraïne wordt zo beantwoord met een a-synchrone oorlogsvoering (economie) van de VS. Het Amerikaans beleid is een tapijt met een weefsel van korte draden met opvallende tinten op de voorgrond en minder opvallende lange draden in de achter- en ondergrond. Trump zorgt ondanks zichzelf voor het spektakel op de voorgrond en leidt zo de aandacht af van de Amerikaanse buitenlandse politiek op de achtergrond. De derde manier van a-synchrone oorlogsvoering.

Foto: Persian Prayer Rug.

De kruisstelling van Luuk van Middelaar over Oekraïne

Schermafbeelding van deel artikelGeen centimeter oostwaarts’ van Luuk van Middelaar in NRC, 12 januari 2018.

Doorgaans kan ik me goed vinden in de observaties van Luuk van Middelaar in zijn column in NRC. Net als de andere NRC-columnist Caroline de Gruyter representeert hij een gematigde pro-Europese koers. Overigens geen wonder, want vanaf 2009 werkte Van Middelaar in het kabinet van de Belg Herman Van Rompuy, tot 2014 de eerste voorzitter van de Europese raad van regeringsleiders. Maar in zijn column ‘Geen centimeter oostwaarts’ van 12 januari kan ik me om verschillende redenen niet vinden. Ik zal uitleggen waarom dat is.

Van Middelaar neemt als uitgangspunt de levering door de Amerikaanse regering van de draagbare antitank-raket Javelin aan Oekraïne. Ermee kunnen moderne tanks worden uitgeschakeld. In een recent bericht van 17 januari zegt de Amerikaanse ambassadeur in Oekraïne Marie Jovanovic dat de VS de wapens gratis zal leveren.

Jovanovic zegt echter ook dat de details nog niet uitgewerkt zijn en het congres geïnformeerd moet worden. Maar dat is geen probleem omdat de Senaat al op 18 september 2017 met een meerderheid van 89 tegen 9 stemmen instemde met de levering van wapens aan Oekraïne ter waarde van 500 miljoen dollar. Senator John McCain was hier de afgelopen jaren één van de pleitbezorgers van.

Ambassadeur Jovanovic, senator McCain en andere voorstanders van levering van deze zogenaamde letale wapens aan Oekraïne benadrukken keer op keer dat de Javelin antitank-raketten defensieve wapens zijn die het Oekraïense leger de mogelijkheid geeft om zich te verdedigen tegen het hybride leger van Russische reguliere militairen en zogenaamde separatisten dat sinds 2014 delen van Oost-Oekraïne bezet houdt.

Het idee is dat de Javelin geen escalatie van de Russisch-Oekraïense oorlog inhoudt, maar juist het tegendeel. Levering van antitank-wapens trekt de strijd gelijk en zorgt voor deëscalatie. Naar verluidt omvatte het hybride Russische leger in de Donbas in 2017 bijna 700 tanks, meer dan het Oekraïense of het Duitse leger.

Van Middelaar redeneert omgekeerd en denkt dat de levering van de Javelin voor escalatie zorgt: ‘Maar als Washington een tandje bij steekt, zal ook Moskou beter materiaal sturen. Dan kan het conflict dat sinds 2014 al 10.000 slachtoffers vergde, uitgroeien tot Amerikaans-Russische war by proxy op Europese bodem.

Dit is theoretisch mogelijk, maar vindt geen onderbouwing in de praktijk. Uit bronnen blijkt dat het Kremlin al in 2014 haar modernste materiaal naar Oost-Oekraïne stuurde. Onder meer om deze oorlog als proeftuin te gebruiken en nieuwe wapens te testen.

Sinds 2014 is de kloof tussen de vuurkracht van het leger van Oekraïne met dat van de Russische Federatie aanzienlijk vergroot. Oekraïne moest sinds de vlucht van president Viktor Janoekovitsj en de Maidan-opstand in 2014 haar leger met behulp van westerse partners (VS, Canada, Polen, Tsjechië, Kroatië, Turkije) praktisch opnieuw opbouwen vanwege materiaalgebrek, onderbesteding, corruptie, slechte commandostructuur en Russische ondermijning van het leger tot op het hoogste niveau.

Van Middelaar doet ook de Amerikaanse politieke praktijk geweld aan als hij zegt: ‘Washington raakt steeds verder in de greep van anti-Russische retoriek. Van de Republikeinen wekt het geen verwondering. Maar ook de Democraten zijn sinds de nederlaag van Hillary Clinton tegen Trump volledig door Poetin geobsedeerd.’

Door het te etiketteren als ‘anti-Russische retoriek’ suggereert Van Middelaar dat kritiek op het Kremlin loos en bombastisch is, en geen aangrijpingspunten in de werkelijkheid vindt. Hij gaat voorbij aan de inmenging van het Kremlin in de presidentsverkiezingen van 2016 dat het establishment in Washington uit balans heeft gebracht. Des te meer omdat de Russische inmenging tot op de dag van vandaag doorgaat en de regering-Trump in haar eerste regeringsjaar geen enkel beleidsprogramma of zelfs maar vergadering hieraan heeft willen wijden.

Het is dan ook onjuist om te constateren dat de Republikeinen in de greep van anti-Russische retoriek zijn. Eerder het omgekeerde is waar: de regering Trump en de leidende Republikeinen in het congres die Trump steunen zijn in de greep van pro-Russische retoriek. Veelzeggend zijn opiniepeilingen over de Republikeinse achterban die door de pro-Russische politiek van Trump en de Republikeinse meerderheidsleiders in Huis en Senaat in twee jaar sinds 2015 een omslag van een toegenomen populariteit van 20% ten gunste van Putin laten zien.

Het is de vraag hoe Van Middelaar die daar niet vaak op te betrappen valt in dit geval tot zijn verkeerde inschatting van de feiten komt. Mogelijk geeft de volgende zin dat aan: ‘ook de pro-Russische separatisten doen geen concessies als Poetin ze niet dwingt’. Van Middelaar lijkt niet echt te begrijpen hoe het Kremlin in de bezette gebieden van Oost-Oekraïne aan de touwtjes trekt en de Russische geheime dienst de operatie leidt.

Warlords die zich tegen de sturing vanuit het Kremlin verzetten zijn de afgelopen jaren stuk voor stuk door de Russische geheime dienst uit de weg geruimd. De oorlog kan uitsluitend voortduren door de levering van militair materiaal, munitie en personeel vanuit de Russische Federatie. Dit alles houdt niet in dat Putin op dit moment zijn macht niet wil inzetten om Minsk-II af te dwingen, maar dat hij zijn macht juist heel specifiek inzet om de uitvoering van Minsk-II te blokkeren. Overigens doet Kiev niet veel anders, maar het heeft in de bezette gebieden uiteraard niet dezelfde krachtige machtspositie die Putin daar heeft.

Van Middelaar besluit zijn in mijn ogen niet overtuigende column met het aanstippen van de afspraken op het hoogste politieke niveau over de uitbreiding van de NAVO. Hij suggereert met de titel ‘Geen centimeter oostwaarts’ dat westerse leiders in de jaren 1990-1991 aan de leiding van de toenmalige Sovjet-Unie wellicht niet naar de letter (in een verdrag), maar wel naar de geest (via informele afspraken) hebben beloofd om de NAVO niet verder dan de toenmalige DDR oostwaarts uit te breiden. Dat staat haaks op zijn opvatting tussen de regels door van geopolitiek die de geest van Realpolitik boven de letter van internationale verdragen en soevereiniteit van staten stelt. Macht boven recht.

Zo resteert de kruisstelling van gelegenheidsdenkers als Van Middelaar of Jaap de Hoop Scheffer. In het opinie-artikelDe NAVO brak zijn woord aan Rusland niet’ verwijst Hubert Smeets de theorie dat westerse leiders hun beloften zouden hebben gebroken naar het rijk der fabelen. Niet de Sovjet-Unie of de Russische Federatie zijn bedrogen door het Westen, maar opinie-leiders als Luuk van Middelaar laten zich om de tuin leiden door Russische retoriek die het verleden verkeerd voorstelt. Hun mening weerklinkt zelfs met een valse echo tot in Washington en op het slagveld in Oost-Oekraïne.

Foto: Schermafbeelding van deel artikelGeen centimeter oostwaarts’ van Luuk van Middelaar in NRC, 12 januari 2018.