Russische propaganda probeert Duitsers tegen Merkel op te zetten. Maar zet het niet vooral de Russen te kijk als onverdraagzaam?

‘Satire uit Rusland – Tolerantie Mania in Duitsland’ zegt de titel op YouTube. Kanaal Deutschland+Russland  dat Duitse en Russische patriotten zegt te verenigen is erop gericht Rusland te verheerlijken en Europa te verzwakken. Propaganda dus. Een bericht op Joop.nl vat samen: ‘Sleutelfiguur in de Europese Ruslandpolitiek is Merkel. Mocht haar positie en daarmee die van het machtigste EU-land wankelen, dan kan Poetin mogelijk profiteren van de destabilisatie in de EU.’ Volgens een bericht in de Duitse versie van de Huffington Post waar Joop.nl op wijst is dit geen werk van individuen, maar is er ‘een zeer professioneel netwerk van Kremlin-propagandisten’ actief in Duitsland. Vele Russen in Duitsland leven in een parallel Russisch universum. 

Het effect van dit soort filmpjes op de Russische publieke opinie valt lastig in te schatten omdat de publieke opinie in de Russische Federatie niet vrij is en nauwelijks objectief  te meten valt. Het wereldbeeld waarmee dit gemaakt wordt is negatief en valt samen te vatten als antisemitistisch, homofobisch en anti-Duits. Ook niet met de subtiliteit die doorgaans de Russische propaganda kenmerkt. Buiten Rusland zetten de makers zich hiermee te kijk als bekrompen, onverdraagzaam en niet van deze tijd. Zo wordt door de wisseling van perspectief propaganda die in Rusland in de voedzame bodem van nationalisme, vreemdelingenhaat en de Russische wereld (Ruskkiy Mir) valt door zich af te zetten tegen het Westen door de culturele waarden ervan ter discussie te stellen, anti-propaganda die het Russische wereldbeeld als problematisch voorstelt.

De ’satire‘ is Jud Süß anno 2016 waarvan de makers niet aangestuurd worden door het propagandaministerie van Joseph Goebbels, maar door het propagandaministerie van het Kremlin is bewust van het ongenuanceerde type. Het probeert door het schetsen van een karikatuur niet zozeer mensen voor zich te winnen, maar ze te bevestigen in een gefabriceerd en van boven opgelegd wereldbeeld dat vertelt dat het Westen ten onder zal gaan in verdeeldheid door de opname van vreemde elementen die uiteindelijk niet kunnen integreren. De inschatting van de makers van deze propaganda is dat deze Welkomstcultuur van tolerantie door een deel van de Duitsers afgewezen wordt. En het beleid van kanselier Merkel inzake de opname van vluchtelingen faalt.

Beredeneerd vanuit het Russische belang is dit filmpje onbegrijpelijk omdat het de Duitse regering tegen de haren in strijkt. En vooral tegen kanselier Merkel die toch al een problematische relatie met president Putin heeft. Het kenmerkt de Russische isolatie die het zelfvertrouwen voorbij is om er samen iets van te maken.

Duitsland dat vanwege een verkeerd begrepen schuldcomplex naar aanleiding van de Tweede Wereldoorlog, gebrek aan zelfkennis en de economische belangen van Duitse ondernemingen als neutrale partner altijd uiterst welwillend was voor Rusland, heeft sinds november 2014 toen Merkel in een nachtelijke ontmoeting in de marge van de G20 in Brisbane Putin de onverbloemde waarheid zei te stoppen met zijn gestook in Oekraïne afstand genomen van het Kremlin. Het filmpje lijkt daarvan de bevestiging. Maar tegelijk roept het oude spoken op, want hoe stabiel is Duitsland dat nog steeds achtervolgd wordt door de oude spoken uit haar recente verleden die steeds weer opnieuw levend blijken te zijn? Maar ook: hoe stabiel is de Russische Federatie dat politieke bruggen met potentiële medestanders achter zich verbrandt en de confrontatie zoekt?

Opstelling Merkel benadrukt verdere internationale isolatie Putin

In een nu al legendarisch nachtelijk gesprek van zes uur spraken president Vladimir Putin en kanselier Angela Merkel in de marge van de G20 in Brisbane met elkaar. Simon Shuster ziet in een opinieartikel voor Time de afloop als een verdere isolatie van het Rusland van Vladimir Putin: ‘But his efforts to win Merkel’s sympathy – or at least her understanding – appear to have done the opposite. He emerged from their encounter apparently so exhausted that he decided to leave the summit early, saying he needed to get some sleep.’

Analisten beschouwen het afhaken van Duitsland als neutrale partner van Rusland als miscalculatie van Putin. Is de oorzaak voor de verwijdering ‘Ostrassismus’ van Europa of ‘Westrassimus‘ van Rusland? In elk geval is kanselier Merkel duidelijk. Putin moet zijn gestook in Oekraïne stoppen en hoe dan ook erkent Merkel namens Europa de soevereiniteit van een territoriaal intact Oekraïne -dus inclusief de Krim- dat voor en over zichzelf moet kunnen beslissen. Economische sancties tegen Rusland blijven van kracht zolang ze vereist zijn.

Zie hier voor bijzonderheden over de Lowy Lecture 2014 van Angela Merkel op 17 november 2014 in Sydney.