Nederland wordt vaak gekscherend de 17de deelstaat van Duitsland genoemd. Het heeft met zo’n 17 miljoen inwoners ongeveer 1 miljoen minder inwoners dan Noordrijn-Westfalen. Economisch zijn beide landen eng verknoopt. Een gevolg van de mentale horigheid -of hoerigheid- dat beeldend samengevat wordt in het motto ‘Wiens brood men eet, wiens woord men spreekt‘. De onderwerping aan Duitsland vond vanaf ongeveer 1935 plaats. Het noodlot van een klein land is dat het speelbal van grotere krachten is met maar twee slechte opties. Bescherming zoeken onder de vleugels van een specifiek land of gelijke afstand tot alle landen houden om de eigen autonomie te optimaliseren. De vrijheid van Nederland is de keuze aan wie men pizzo betaalt.
Veelzeggend is de volgende passage over dagbladuitgever Henricus Nijgh: ‘(..) toen de NRC in het midden jaren van de jaren dertig onder Duitse druk kwam te staan. Na de Machtübernahme in Berlijn was de jonge nazi-staat erop gebrand kritische geluiden over het nationaal-socialisme in de buitenlandse pers – vooral in de neutrale staten – te signaleren en verder tot zwijgen te brengen. Diplomatieke stappen bij de betrokken regeringen en directe pressie op bepaalde buitenlandse persorganen waren de gebruikte middelen. Wegens de geregelde kritiek op het nazi-regime werd in 1935 ook de NRC door een boycot van Duitse toeristische advertenties getroffen. De Duitsers hadden het vooral gemunt op de commentaren van de internationaal befaamde, joodse journalist Marcus van Blankenstein. In het bekende buitenlandoverzicht ‘De Toestand’ stelde deze consequent de uitwassen van het nationaal-socialisme aan de kaak. Maar niet alleen van Duitse zijde kwam kritiek. Ook vanuit het Rotterdamse bedrijfsleven werd verzocht om een mildere toon in de berichtgeving over Duitsland, ten einde de havenbelangen op termijn niet te zeer te schaden.‘
Zo werkte het in de jaren ’30 en zo werkt dat mechanisme van onderhorigheid nog steeds. Naast Duitsland is er nog een ander land waaraan Nederland beschermingsgeld betaalt: de VS. Dat gebeurt in de vorm van het afnemen van de JSF, de verknoping met en annexatie door Amerikaanse bedrijven, het inslikken van kritiek op het handelen van de regering-Obama en het in supranationale organen zoals de VN blindelings volgen van de Amerikaanse lijn. Wie minister Frans Timmermans de keuze voor de JSF hoort verdedigen ziet in de praktijk gebracht hoe politieke onderhorigheid de economische en militaire argumenten vormt. Was Nederland een satelliet van Rusland of -als die beweging nog bestond- een leidend niet-gebonden land geweest in de traditie van Joegoslavië dan had het met dezelfde argumenten tegen de JSF gekozen. Complicatie voor de positie van Nederland is dat Duitsland ook onderhorig is aan de VS, maar wel meer vrijheid weet te bevechten.
Aanleiding voor deze overweging is het bericht dat het bestuur van de Amsterdam Internet Exchange (AMS-IX) aan de leden volgende week toestemming wil vragen ‘om onder de vleugels van de AMS-IX een vestiging in de Verenigde Staten te beginnen‘. De AMS-IX is ‘het belangrijkste internetknooppunt van Nederland en het een na grootste ter wereld‘, aldus de NOS. Over dit voornemen van het bestuur is onder de leden onrust ontstaan, want: ‘Ze vrezen dat Amerikaanse spionagediensten dan heel eenvoudig in Nederlandse netwerken kunnen grasduinen’. Wie de onthullingen van Edward Snowden en de spionage door de Amerikaanse veiligheidsdienst NSA van burgers, bedrijven en overheden heeft gevolgd weet dat deze vrees nu al realiteit is. Critici hebben gelijk in hun kritiek. Bestuursleden van de AMS-IX stellen zich in hun zakelijke kortzichtigheid gelijk op als de Rotterdamse havenbaronnen van vlak voor de oorlog. Nu toch maar beter schuilen onder de Duitse paraplu?
Foto: F.H. van Dijk, ‘s.s. Nieuw Amsterdam op sleeptouw door sleepboten van scheepswerf Wilton-Fijenoord op de Nieuwe Maas, voor Pernis.‘ 1938. Gemeentearchief Rotterdam.
George Knight 