Christoph Büchel installeert een moskee in Venetië. Wat is het?

Misleiding of kunst, religie of maatschappijkritiek, commercie of bewuste creatie van een incident dat op de Biënnale van Venetië publiciteit trekt? Het project van de Zwitsers-IJslandse kunstenaar Christoph Büchel uit de stal van de belangrijke Zwitserse galerie Hauser & Wirth is het allemaal tegelijk. En omdat het voor verwarring zorgt is het interessant. Maar hoe pakt het uiteindelijk uit en welke krachten ondersteunt het?

Büchel regelde onder de bescherming van een kunstmanifestatie vergunningen om een al veertig jaar leegstaande kerk om te vormen tot een kunstwerk dat functioneert als een moskee. Zijn handelsmerk is om dat hyperrealistisch te doen, en alle verwijzingen naar kunst, galerie of kunsthandel af te kappen. Iemand als de Belgische kunstenaar Guillaume Bijl die op dezelfde manier werkt speelt met dezelfde verwachtingen en receptie van het publiek. Alle uiterlijkheden van de installatie lijken samen te vallen met een echte moskee, zoals dat op de site mosque.is wordt gepresenteerd. Maar het is een kunstproject met religie als halfproduct.

Interessanter dan de vraag hoe de Venetiaanse moskee past in de artistieke carrière van Christoph Büchel, zijn marktwaarde zoals Hauser & Wirth die bewaakt of de receptie van het publiek is wat de moskee voor de integratie doet. Dat is door de mengvorm niet op voorhand duidelijk. Venetië heeft tot 22 november eindelijk een moskee. Sommigen zien dat als gerechtigheid, anderen als een dwaling. Een antwoord dat allen dient is niet te geven. Christoph Büchel toont aan dat beeldende kunst, theater en religie in elkaars verlengde liggen.

De beginfase van religie als een hybride vorm tussen kunst en theater willen we wel eens vergeten als we het machtspolitieke streven van religies serieus nemen. De moskee van Büchel maakt niet alleen religie van een kunstwerk, maar ook van religie kunst. Dat opnieuw benadrukken van een bijna vergeten aspect van religie zou wel eens Büchels grootste verdienste kunnen zijn. Z’n installatie haalt het verre verleden van religie terug.

Foto 1: Biddende gelovigen in de Venetiaanse moskee van Christoph Büchel ter promotie op FB-pagina van galerie Hauser & Wirth.

Foto 2: Banner van mosque.is van Christoph Büchel.

Advertentie

Over genres en generaties binnen de beeldende kunst

Hedendaagse beeldende kunst kent talloze genres die verschillende soorten mensen aantrekken. Kunstenaars en bijpassend publiek vinden elkaar. Genres proberen zich ten opzichte van elkaar te onderscheiden. Het kan confronterend of beeldbestormend zijn. Typisch iets voor de aanstormende generatie. Het kan museaal of kunsthistorisch zijn. Vooral bedoeld om het museum te halen. Typisch iets voor een generatie in opmars. Deze kunst onderstreept zowel zichzelf als een bijkomende opzet die naar de samenleving verwijst.

Dan zijn er de genres waarin kunst een belangrijke bijzaak is. Dan wordt kunst tot halfproduct voor sociale wisselwerking tussen gelijkgestemden. Dan wordt kunst een excuus voor gezelligheid, voor afbakening van de eigen sociale klasse en voor netwerken. Smaakvol en risicoloos zijn hierbij de steekwoorden. Doorgaans gesymboliseerd door ooit krachtige kunstenaars die ingelijfd worden omdat ze het aanzien van rebellie nog in zich dragen, maar die door de jaren heen tandeloos zijn geworden. Typisch voor een gearriveerde generatie vol blablabla die meent van alles verstand te hebben, zelfs van beeldende kunst, maar vooral op zeker speelt.

Dan is er het meest ontwapenende, maar ook wel stakkerige genre van de non-kunst binnen de kunst. Een grensgebied dat samengaat met bezigheidstherapie, miskendheid en gebrek aan kwaliteit. Typisch iets voor een generatie die tussen wal en schip is gevallen, dat beseft maar toch niet erkennen kan. Deze non-kunst is gangbare kunst in lokale galerieën, op kunstmarkten en rustieke molens die knus draaien op de volksgunst.

Soms lopen de vier genres door elkaar heen en begint het spel van dubbele bodems en spiegelingen. Dan verliest de kijker de zekerheid van wat nou wat is. Net als bij onroerend goed gaat het bij kunst om de locatie. Die bepaalt grotendeels de betekenis. Guillaume Bijl die een caravanshow nabouwt in het museum. Of de ZomerExpo in het Haags Gemeentemuseum waarin amateurs een plek in het museum krijgen. Vermenging, grenzeloosheid en fusion worden zo steekwoorden van een zich nieuw aftekenend genre. Is dit een bewuste genrevervaging bedoeld om de afzonderlijke genres weer samen te vatten binnen hetzelfde kader? Het kan zo bedoeld zijn, het samenvoegen oogt soms zelfs wat geforceerd en vaag, maar daarmee zijn de achterliggende sociologische aspecten nog niet doorbroken. Die zijn hardnekkiger dan de grenzen tussen de genres.

Foto: Guillaume Bijl, Caravan Show, 1989.