Aan krimpend openbaar vervoer in krimpregio Zeeuws-Vlaanderen heeft petitie ‘Trek de reizigerstrein Gent-Terneuzen door naar Goes’ geen boodschap

C. J. W. Nuijs, ‘CHEMINS DE FER DE L’ÉTAT BELGE ET DE MALINES-TERNEUZEN; EXCURSION À L’ÎLE DE WALCHEREN‘, 1892. Collectie: Albertina Sammlungen Online.

Van 1871 tot 1951 bestond er een spoorlijn tussen Mechelen en Terneuzen. Aangelegd voor goederentransport waaronder steenkool uit het bekken van Charleroi naar de haven van Terneuzen. Maar op de spoorlijn was ook plek voor personenvervoer.

De spoorlijn ontsloot economisch het Belgische achterland en gaf Zeeuwen de mogelijkheid om vrij makkelijk naar de regio Mechelen te sporen. De lijn werd in 1930 door de Belgische spoorwegen overgenomen van de Belgische staat.

Tevens was er een spoorlijn van Gent naar Terneuzen die in 1869 werd geopend, maar pas in 1922 een permanent karakter kreeg. Ook deze lijn was bedoeld voor goederenvervoer met als bijvangst reizigersvervoer.

Sinds de sluiting voor reizigers van de spoorlijnen in respectievelijk 1951 (Mechelen) en 1939 (Gent) is het openbaar vervoer in krimpgebied Zeeuws-Vlaanderen meegekrompen. Er zijn nu enkele doorgaande buslijnen naar Goes of Middelburg en naar Gent, Brugge en Sint Niklaas, maar dat zijn lijnen die veel plaatsen aandoen, niet allen dagelijks rijden en veel geld kosten.

Er zijn de Westerscheldetunnel van Terneuzen naar Zuid-Beveland en een personenveer tussen Breskens en Vlissingen, maar dat vraagt meer omrijtijd dan de drie veren van de provinciale PSD tot 2003 boden.

Zeeland heeft ‘eigenlijk geen openbaar vervoer, maar doelgroepenvervoer’, volgens gedeputeerde Harry van der Maas in NRC. Dat zou inhouden dat de zittende Zeeuwse politiek vanwege de kosten niet eenduidig kiest voor het instandhouden van een minimum netwerk aan openbaar vervoer, maar inzet op een combinatie van leerlingen-, zieken- en ‘sociaal zwakkeren’vervoer.

De paradox is dat het openbaar vervoer in Zeeuws-Vlaanderen vroeger beter was dan nu. Dat valt waarschijnlijk te verklaren uit het afnemend economisch belang van België dat vroeger het dichtste spoornet ter wereld had, de opkomst van de Vlaamse havens Antwerpen en Zeebrugge en het teruglopende politieke, economische en demografische belang van Zeeland binnen Nederland.

De petitie ‘Trek de reizigerstrein Gent-Terneuzen door naar Goes‘ merkt op dat ‘medio 2030-2035‘ de oude reizigerstrein van Gent naar Terneuzen terugkeert. Het pleit ervoor om die lijn door te trekken naar Goes. Dat is een miljoenenproject en vergt de aanleg van een extra spoorbuis naast de 6,6 kilometer lange Westerscheldetunnel.

Schermafbeelding van deel petitie ‘Trek de reizigerstrein Gent-Terneuzen door naar Goes‘ van Tim Sekac op petities.nl, 3 april 2023.

Het valt te bezien hoe realistisch het verzoek is om de spoorlijn onder de Westerschelde door te trekken van Terneuzen naar Goes. Maar het is goed van de initiatiefnemer om niet bij de pakken neer te zitten en mee te gaan in het defaitisme, het gebrek aan ambitie en zelfvertrouwen, en het Calimero-complex van Zeeuwse bestuurders. Alleen daarom is het al zinvol om de petitie te ondertekenen.

Petitie: Sluiting van Museum De Bevelanden in Goes desastreus

In een petitie roepen de Vrienden, medewerkers en vrijwilligers de gemeenteraad van Goes op om Museum De Bevelanden te blijven steunen. Het is het enige museum in deze gemeente van 37.000 inwoners dat de geschiedenis van stad en streek toont, maar in wisseltentoonstellingen ook hedendaagse kunst laat zien. Het college van CDA, VVD en SGP/CU heeft het voornemen de subsidie te verminderen tot 110.000 euro in 2019.

Dit bezuiningsvoorstel wordt op 10 november besproken. Als het aangenomen wordt houdt dat sluiting in, de doodsteek zoals wordt gezegd. Dat zou volgens de initiatiefnemers ‘desastreus zijn voor het historisch erfgoed en het culturele aanbod van Goes in het algemeen en voor het museum in het bijzonder.’

De gebruikersonvriendelijke website van de gemeente Goes met een onvolledige en niet geactualiseerd raadsinformatiesysteem maakt het lastig om de onderliggende stukken in te zien. Dit vraagt om de petitie ‘Gemeente Goes geef openheid van zaken en ontsluit de raadsinformatie’. Dit wijst op een gesloten bestuurscultuur waar het voornemen om het museum te sluiten waarschijnlijk ook een voorbeeld van is.

Foto: Schermafbeelding van petitie ‘Het historisch museum in Goes mag niet sluiten’.

René Verhulst (CDA) hekelt aanpak asielbeleid Den Haag

Velen zien met verbijstering de aanpak van de EU-lidstaten van wat ‘de vluchtelingencrisis’ is gaan heten. De EU maakt door slecht beleid de problemen eerder erger dan kleiner. De buitengrenzen worden nauwelijks nog bewaakt en tekenend was de naïviteit van de Duitse kanselier Merkel en vice-kanselier Gabriel die Syrische vluchtelingen uitnodigden om naar Duitsland te komen. Dat hebben we geweten toen een stroom migranten en vluchtelingen op gang kwam die niet meer te sturen viel. In het klein gebeurt hetzelfde in het kabinet Rutte waarin de VVD en de PvdA elkaar gijzelen en de problemen bij de gemeenten over de schutting gooien.

Burgemeester van Goes René Verhulst (CDA) reageert en pleit voor een realistische aanpak die verder kijkt dan de naïviteit van de knuffelaars en de voet op de rem van de weigeraars: ‘Vraag identiteitspapieren. Iemand die zijn zorgformulier in Goes niet goed invult, heeft een probleem. Maar we accepteren wel dat vluchtelingen hun papieren weggooien en liegen over hun leeftijd. Wanneer je hier je toekomst wil, dan moet je niet beginnen met liegen.’ De politiek heeft het vertrouwen van de burger beschaamd. Hoe gaan het dat herstellen?

Foto: Schermafbeelding van ‘Burgemeester opvanggemeente Goes hekelt Haags asielbeleid’ in Binnenlands Bestuur.

Dagelijks brood niet op zondag in Goes. Zo beslist minderheid

Opnieuw onrust over winkels op zondag. Deze keer in Goes. Laatst verdedigde wethouder Bob Duindam (D66) van Woerden de zondagsrust. ‘Dichtzijn op zondag is van deze tijd, zo meende hij in pragmatische wijsheid. Gedwongen sluiting is vooral symboolpolitiek omdat benzinestations en supermarkten of winkels in naburige gemeenten wel open zijn. Zondagsluiting is een illusie waarvan iedereen weet dat die niet te realiseren is.

Nu is er een andere stad in de Bijbelgordel waar dit onderwerp de lokale politiek bezighoudt. Zo niet gijzelt. Merkwaardig is dat het opnieuw om een kleine minderheid gaat die een meerderheid haar wil oplegt. Of moeten we zeggen een meerderheid die zich de wil laat opleggen door een minderheid? Hoe kan deze zo beslissend zijn? In Woerden behaalden de partijen die een speerpunt maken van de zondagsrust, SGP en ChristenUnie bij de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2014 samen 11,6% en in Goes 13,7% van de stemmen. Hoelang laten partijen als D66 of VVD zich nog lenen voor dit soort achterhoedegevechten?

Foto 1: Schermafbeelding van petitie ‘Zondagsopening voor ‘In de Bakkerij’’. Tekenen kan hier.

Foto 2: Schermafbeelding van FB-pagina van In de Bakkerij Goes met aankondiging: ‘Omdat we iets te vieren hebben, zijn zaterdag & ZONDAG de kleine Spelt-, Ciabatta- en Meerzadenbroodjes in de aanbieding!’

Zeeuwse natuur heeft volgens VVD geen natuurregels nodig

Zeeland zit niet te wachten op de WCT (Westerschelde Container Terminal) bij Vlissingen. Zo sprak de gemeenteraad van Goes zich er in 2003 niet onverdeeld positief over uit: ‘De gemeenteraad heeft een jaar geleden besloten dat, zolang de nadelige gevolgen van vervoer per spoor niet zijn opgelost, Goes tegen de komst van de WCT is.’ Een combinatie van ondernemers en provinciale politiek probeert al jaren de WCT te realiseren. Ondanks de stagnerende economie en de overcapaciteit in Noord-West Europa. Initiatiefnemer Zeeland Seaports maakt zich sterk ‘voor de komst van een grootschalige containerterminal in de haven.’

Merkwaardig is dat de bestuurders van Zeeland op verschillende paarden tegelijk blijven wedden zonder duidelijkheid voor de toekomst te scheppen. In de toch al onzekere economische tijden. Daardoor krijgt de provincie geen duidelijk profiel. Kiest men voor duurzaamheid, toerisme en zorg of voor industrie en transport? Het unieke karakter van de Zeeuwse delta maakt het allebei mogelijk, maar niet tegelijk. Dat besef ontbreekt. Een integraal plan voor deze unieke provincie zou opgelegd moeten worden door de rijksoverheid. Het is een publiek geheim dat Zeeland tot de slechtst bestuurde provincies van Nederland behoort.

Tweede Kamerlid voor de VVD Helma Lodders stelt kamervragen aan staatssecretaris Henk Bleker (CDA) over het besluit om de grens van het Natura 2000-gebied Westerschelde te wijzigen. Daar waar plannenmakers graag hun WCT realiseren. Mw. Lodders is kritisch op deze uitbreiding en ziet realisatie van de WCT verdere vertraging oplopen. Vorige week kwam het CDA met een stappenplan voor boeren in de nabijheid van een Natura 2000-gebied. Net als de VVD zoekt het CDA de grenzen van de natuurregels op. Ze bedienen daarbij hun achterban, de VVD de ondernemers en het CDA de boeren. Het algemeen belang staat niet voorop.

Foto: Lunchen op de dijk in Vlissingen. Credits: Ben Seelt

Zaken in Zeeland

Zeeuws-Vlaanderen is altijd een wingewest geweest.  Dat gebied onder de Westerschelde en boven Vlaanderen. Nog in 1919 probeerden de Belgen het te annexeren als herstelbetaling voor geleden oorlogsschade. Dat mobiliseerde de bevolking. In juni 1958 leidde de kwestie rond de Vrij Veren bijna tot een volksopstand. Nu is er de Hedwige polder.

Tot voor kort was tussen het oostelijk deel en de rest het verloop van de Tachtigjarige oorlog nog te herkennen. Alleen het oosten was katholiek. Omdat volgens Machiavelli de oorlog met andere middelen voortgezet wordt, wekt huidige animositeit weinig verbazing. Over de rug van de Zeeuws-Vlamingen trouwens. Hoewel de verstandhouding met de Vlamingen beter lijkt dan met de andere Zeeuwen, de overkant, is de rust in de grensstreek nooit gaan liggen. Zoals alle randgebieden kennen alle Zeeuwen wantrouwen jegens de macht van Holland.

Het ongenoegen van Zeeuws-Vlaanderen en Zeeuwen komt samen in de verwikkelingen rond de Hedwige polder die tegen Antwerpen ligt. Het haalde afgelopen jaren herhaaldelijk het nieuws omdat het ontpolderd moet worden. Als compensatie voor de verdieping van de Westerschelde ten gunste van Antwerpen, waardoor natuurgebied verdwijnt. Het idee van ontpoldering strijkt Zeeuwen tegen de haren. De herinnering aan de Watersnoodsramp van 1953 is nooit vervaagd.

De vraag of de ontpoldering een hoog rendement heeft en uitsluitend om politieke redenen wordt doorgezet beantwoorden critici met nee en ja. Natuurorganisaties hebben in hun afwegingen over ontpoldering het contact met de bevolking verloren. Ze verliezen de grote lijn uit het oog. Ofwel, het Das- en Korenwolf-syndroom. 

In februari 2011 stuurde oud-minister van VROM Pieter Winsemius een open brief aan minister-president Rutte over de bezuinigingen op natuur. Winsemius heeft de grote lijn in het oog en vraagt een heroverweging: Zeker als we opnieuw nadenken over een zinvollere compensatie van de uitdieping van de Westerschelde. Indien het geld dat voor de Hedwigepolder is gereserveerd – ik schat 400 miljoen euro – wordt ingezet op een plaats waar het natuurrendement het hoogste is, bijvoorbeeld het wél aanleggen van de meest urgente EHS-verbindingen, maar ook het ‘kieren’ van de Haringvlietsluis, sla je veel vliegen in één klap. Kan zo’n convenantaanpak werken? Het overgrote deel van de natuur- en milieuhoek en de land- en tuinbouw is er rijp voor. Dat geldt ook voor de provinciale politiek, toch niet onbelangrijk bij de aanstaande verkiezingen. Het probleem zit bij de Haagse politiek.

Opvallend is dat de Belgen nooit een grote haven bij Zeebrugge gebouwd hebben, naar het model van de Maasvlakte bij Rotterdam. In combinatie met iets waar Belgen sterk in zijn: treintransport. Door communitaire problemen hebben de Walen de uitbreiding van Zeebrugge jarenlang geblokkeerd. Nu hebben de Belgen zich afhankelijk gemaakt van de Nederlanders die het belang van Rotterdam voorop stellen. De positie van Rotterdam speelt bij Antwerpen altijd een rol.

Aan Nederlandse kant is de ontpoldering slordig gespeeld. Dat kan te maken hebben met het feit dat alle hoofdrolspelers in dit dossier CDA-ers waren: CdK Carla Peijs, ex-minister van Landbouw Gerda Verburg, ex-minister van Buitenlandse Zaken Maxime Verhagen en ex-minister-president Jan-Peter Balkenende, Zuid-Bevelander van geboorte en het Zeeuwse dissidente CDA-kamerlid Ad Koppejan.

Men heeft in CDA-kring blijkbaar de argumenten niet goed uitgewerkt of de geesten onvoldoende gemasseerd. Onderschatting van een wingewest. Natuur en natuurbehoud zijn echter een politieke kwestie. Het gaat om een evenwicht waar diverse partijen mee gemoeid zijn. Dat ontbreekt.

Achter de dijken liggen bouwlanden met gewassen. Met een boot de Westerschelde opgaan, bij een zandplaat aanmeren en daar rondlopen valt aan te raden. Of bezoek de kreken met vogels. Polderdijken omzoomd door bomen zijn van een ontroerende schoonheid als men er oog voor heeft. Onder de wisseling van licht en wolkenlucht. Alles wijst erop dat de natuur in Zeeland onder druk staat. Zo zijn er de chemische fabrieken van Dow Chemical, de kernreactor van Borssele, het Sloegebied en de drukke scheepvaart in de havens en op de rivier.

Probleem is de povere kwaliteit van het Zeeuws openbaar bestuur en de politiek. Men is verdeeld, weet het niet te verwoorden, stelt uit, komt steeds terug bij hetzelfde en kiest geen profiel voor de toekomst. Dat geeft bedrijven alle ruimte. De zittende politiek blijft twijfelen tussen economische groei en duurzaamheid. Zo hangt al jarenlang als zwaard van Damocles de Westerschelde Container Terminal bij Vlissingen boven de provincie. Met treinverbinding naar het achterland waar de burgemeester van Goes tegen ageert.

De landelijke politiek zou Zeeland moeten bestempelen als natuur- en rustgebied van bijzondere waarde en cultuur, toerisme, zorg en huisvesting voor gepensioneerden tot speerpunt maken. Dan ontstaat een duidelijk profiel waar de uitdieping van de Westerschelde, het doorsteken van polders en allerlei ontwikkelingen direct aan gerelateerd kunnen worden. Dan kan men bewust werken aan duurzaamheid en het op hoger peil brengen van natuur, landschap, leefomgeving en infrastructuur.

Amateuristische bestuurders die zelfs tijdens crisis en krimpende bevolking nog geloven in groei moeten ingekaderd worden in een langetermijnplanning. Zodat ze zo min mogelijk schade kunnen doen. Zodat de ruimtelijke verrommeling stopt en de economische lobby op afstand wordt gezet. Dan kan Zeeland gericht aan de toekomst werken. De Hedwige polder kan natuurlijk blijven.

Foto: Bijbellezing aan tafel met kerst (1949)