Een artikel van Gidi Pols in de Volkskrant over de bestemming van de neogotische Willibrordkerk roept de vraag op wat het vrijzinnig-progressieve Utrechtse gemeentebestuur (GroenLinks, VVD, D66 en SP) bezielt om in te stemmen met de verkoop van deze kerk aan een ultra-conservatieve katholieke vereniging Pius X (SSPX). De opzet is dat SSPX de schulden overneemt en zo een meerderheid in de stichting van eigenaren krijgt. En het dus voor het zeggen krijgt. Het is onduidelijk hoe groot het overnamebedrag is, maar het zal liggen rond de 1,65 miljoen euro. Dat is de schuld die resteert bij twee restauratiefondsen. De kerk is sinds 1976 een rijksmonument. Volgens de Volkskrant beslist de gemeenteraad eind juni of de verkoop door kan gaan.
De kerk is nu in gebruik bij vrijwilligersstichting Culturele Evenementen Sint-Willibrordkerk. Deze seculiere monumentenstichting heeft als doel het gebouw als sacrale kerk en monument open te houden. Gebruikers zijn een stichting die culturele evenementen organiseert en het aan de RK-Kerk verbonden apostolaat dat er missen houdt. De kerk werd met 8,5 miljoen euro subsidie van Rijk en Europese Commissie gerestaureerd. De kerk wordt beschouwd als belangrijk cultureel erfgoed. Sinds mei 2016 gebruikt de SSPX de kerk elke zondag voor de eredienst. Maar een heiligdom is het niet. Dat wil SSPX bereiken met de aankoop. In 2014 ontstond ophef over de reeks theatervoorstellingen De Uitvaart van theatermaker Dries Verhoeven. In een persbericht protesteerde gebruiker St. Willibrord Apostolaat tegen de voorstellingen omdat ze ‘ontegenzeggelijk een ontwijdend karakter’ zouden hebben. De voorgenomen verkoop valt niet los te zien van de ophef in 2014.
Volgens de Volkskrant vrezen de vrijwilligers dat als SSPX het voor het zeggen krijgt het gebouw een gesloten karakter zal krijgen. Het is daarom een overweging voor de Utrechtse raadsleden om goed na te denken over het voorstel van de gemeenteraad voor verkoop aan SSPX. De in het Utrechtse centrum gelegen Willibrordkerk heeft een toeristische en culturele bestemming die bij verkoop aan SSPX onder druk kan komen te staan.
Essentieel is niet dat SSPX een ultra-conservatieve katholieke stroming is die in gewapende vrede met het Vaticaan leeft. Het is niet aan het openbaar bestuur om een onderscheid te maken tussen gematigde en extremistische religieuze stromingen. Het gaat erom dat een culturele bestemming geprivatiseerd dreigt te worden en praktisch onttrokken zal gaan worden aan de publieke ruimte. Het gaat erom of de Utrechtse raadsleden daar mee in willen stemmen. Willen ze hun stad toegankelijk houden of in de verkoop doen aan de hoogste bieder? Volgen ze het college dat redeneert vanuit het economisch belang of kijken ze verder?
Foto: Still uit het videoverslag van ‘Het Enfant Terrible’ door Thorsten Alofs op 22 mei 2014 in de St. Willibrordkerk te Utrecht.
George Knight 