Boris van der Ham over islamverlaters in ‘Nieuwe vrijdenkers’. Met het accent op de maatschappelijke bewustwording

Oud-politicus en voorzitter van het Humanistisch Verbond Boris van der Ham heeft met journalist Rachid Benhammou het boek ‘Nieuwe vrijdenkers’ geschreven. In een aankondiging zegt uitgeverij Prometheus bij wie het boek verschijnt waar het over gaat: ‘In Nieuwe vrijdenkers komen twaalf Nederlandse voormalige moslims aan het woord die zich hebben losgemaakt van de religie van hun ouders. Bij sommigen ging dat gemakkelijk, maar anderen kregen te maken met zeer heftige reacties van hun familie, waarbij enkelen zelfs werden verstoten. Een aantal van de geïnterviewden is nu openlijk atheïst, agnost, humanist of vrijdenker, maar velen van hen leiden een dubbelleven omdat de buitenwereld niets weet van hun afvalligheid.’

In Goedemorgen Nederland van WNL kiest Van der Ham een behoedzame uitleg als hij zegt dat het ‘soms onbekend is dat de islam verlaten zo’n groot probleem is’. Dat kan hij nauwelijks serieus menen. Want iedereen die ook maar enigszins op de hoogte is van wat speelt in de publieke opinie heeft zeker sinds de opgang van Wilders in 2004 kennis kunnen nemen van de problemen voor moslims om de islam te verlaten. Het is een taboe dat nauwelijks slijt door een gebrek aan bewustwording bij zowel islamverlaters als moslims.

Wat ontbreekt in het interview en de logische vervolgvraag aan Van der Ham geweest zou zijn is de vraag wat de rol van de overheid is. Van der Ham maakt het er overigens voor de interviewsters niet makkelijk op door niet de politieke kant, maar de menselijke kant van dit probleem voorop te zetten. Hij wil overduidelijk het probleem van de islamverlaters depolitiseren, met als gevolg dat de politieke kant ervan onbesproken blijft. Dat is jammer. Blijkbaar gaat volgens Van der Ham de maatschappelijke vóór de politieke bewustwording.

Daar valt best iets voor te zeggen. Zoals Van der Ham echter in het begin van het gesprek zegt is iedereen in Nederland vrij om te geloven, ‘maar ook om niet te geloven. Dat staat mooi op papier, maar in de praktijk is het soms ingewikkeld.’ Dat speelt nu en dient daarom nu aangepakt te worden omdat het belemmeren van de geloofsvrijheid in strijd met de grondrechten is. Dat heeft de wetmaker vastgelegd en moet de overheid met inzet van haar gezag voor elk individu garanderen. Dat houdt ook in het bieden van bescherming aan bedreigde islamverlaters. Daarnaast zou de overheid veel meer aan voorlichting kunnen doen door aan elke Nederlander uit te leggen wat godsdienstvrijheid is en het iedereen vrijstaat om te geloven of niet te geloven.

Advertentie

Moet zendtijd voor godsdienst etc. op de Vlaamse publieke omroep representatief zijn? Maar betrouwbare statistieken ontbreken

Op Doorbraak gaat Philip Roose in een opinie-artikel in op het besluit van de Vlaamse publiek omroep VRT om in het kader van de zogenaamde levensbeschouwelijke programma’s ‘Aan de 40 uitzendingen op Eén van verschillende godsdiensten twee islamitische vieringen toe te voegen’. De vraag die dit besluit oproept is of deze programma’s de bedoeling hebben om representatief te zijn of dat ze traditionele voorkeursposities van vooral katholieken beschermen. Door het ontbreken van betrouwbare statistische cijfers is het onduidelijk of het aantal moslims dit besluit rechtvaardigt. Daarbij komt de complicatie dat ze representatief moeten zijn voor Vlaanderen en het Vlaamse volksdeel. Zo stapelt zich onduidelijkheid op onduidelijkheid. Mijn reactie:

Als het secularisme wordt opgevat als een politieke filosofie die zegt dat alle godsdiensten en levensovertuigingen een gelijke plek behoren te hebben onder de garantie van de nationale overheid, dan past daarbij in de media wat de zendtijd betreft -mits het in lijn is met het statuut van de publieke omroep- dezelfde afweging tussen godsdiensten en levensovertuigingen.

Dat zal in de praktijk neerkomen op het terugschroeven van de aandacht voor uitingen van traditionele christelijke godsdiensten en/of christelijke organisaties die tot nu toe een voorkeurspositie innnemen. Een volgende stap is dat de tot nu toe bij de publieke omroep voor godsdiensten en levensovertuigingen gereserveerde zendtijd anders verdeeld moet gaan worden.

Het gevolg is dat betrekkelijk nieuwe godsdiensten en levensovertuigingen zoals de islam, de kerk van het vliegend spaghettimonster, de kerk van cannabis of het humanisme meer recht hebben op zendtijd. Uitgaande van een eerlijke representatie van de verschillende godsdiensten en levensovertuigingen zoals die zich in de samenleving voordoet.

Complicatie bij grote, diverse en gefragmenteerde religieuze organisaties als de islam is dat het vele verschijningsvormen kent. Waarvan sommigen binnen de geïnstitutionaliseerde islam niet worden erkend, zoals de Amiddaya of de Soefi’s. Daarnaast is er nog het zeurende conflict tussen Sjiieten en Soennieten, en dat tussen zogenaamde orthodoxe en zogenaamde gematigde moslims.

Het verdient aanbeveling dat de nationale statistieken ook binnen de islamitische organisaties een onderverdeling maken naar stroming en richting. Net zoals ze dat voor het christendom doen tussen katholieken, oud-katholieken, conservatieve katholieken (Opus Dei, Pius X), protestanten, gereformeerden, oud-gereformeerden, baptisten, lutheranen en de tientallen richtingen en stromingen die het christendom kent.

Beredeneerd vanuit de maatschappelijke representatie kan vervolgens de verdeling van de zendtijd bij de publieke omroep afgeleid worden. Probleem is dat België in tegenstelling tot Nederland geen betrouwbare cijfers heeft over het aantal moslims. Naar schatting van Jan Hertogen (http://www.npdata.be) is dat nu zo’n 7,2% van de bevolking. Of dat ook geldt voor Vlaanderen is trouwens onduidelijk.

Daarbij blijft onduidelijk hoe de vertegenwoordiging binnen de islamitische zuil precies is en hoe de verschillende islamitische stromingen en richtingen zich in België tot elkaar verhouden. Evenmin blijkt uit zo’n percentage hoeveel ‘culturele moslims’ het bevat. Dus de moslims die niet belijdend zijn of een moskee bezoeken en nauwelijks nog moslim zijn te noemen, maar zich om sociale of culturele redenen niet officieel uit laten schrijven uit het bevolkingsregister. Daarbij komt dat dit aspect van de vrijheid van godsdienst om een godsdienst te verlaten binnen de islam met taboes en verboden is omkleed en daarom de werekelijke stand van zaken niet weergeeft.

Ook is de Verbelging of Vervlaamsing van de in België wonende moslims niet in de cijfers terug te vinden. Dat is het proces van emancipatie waarbij moslims geleidelijk opgaan in de Belgische samenleving en de normen en waarden ervan verinnerlijken. Met als ultieme stap dat ze afscheid nemen van hun godsdienst en het secularisme omarmen. Juist omdat ze daar de garantie van de overheid vinden voor hun nieuw verworven positie.

Kortom, er moet nog eerst heel wat statistisch en demografisch onderzoek in België plaatsvinden voordat duidelijk is welke bevolkingsgroep met welke godsdienst of levensovertuiging bij de publieke omroep recht heeft op de daarvoor bedoelde zendtijd. Mits dat idee van evenredige vertegenwoordiging leidend is. Als voorlopige regeling is het goed voorstelbaar om vertegenwoordigers van de islamitische zuil een deel van de zendtijd in te laten vullen. Zo’n 5% van het volume ljkt redelijk en goed overeen te komen met het demografische belang van die zuil.

Maar een echte modernisering van de zendtijd gaat verder en zal om te beginnen de oude voorkeursbehandelingen voor de christelijke (katholieke) organisaties af moeten schaffen om die in lijn te brengen met de werkelijke aanhang in de samenleving.

In een land als Nederland waar meer dan de helft van de bevolking zich niet laat inspireren door godsdienst leidde dat overigens tot de vraag of die zendtijd voor godsdiensten en levensovertuigingen nog wel een taak voor de publieke omroep is. Juist door de fragmentering van de religieuze sector in vele stromingen en richtingen lijkt niet broadcasting, maar narrowcasting via sociale media de oplossing voor de steeds moeilijkere voorwaarden om aan die representativiteit te kunnen voldoen. Waarbij zoals gezegd in België het ontbreken van betrouwbare statistische cijfers over de aanhang van godsdiensten en levensovertuigingen een bijkomende complicatie is in het realiseren van een representatieve verdeling van de zendtijd voor dit soort levensbeschouwelijke programma’s bij de publieke omroep.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Goddelijke televisie’ van Philip Roose op Doorbraak.be, 4 december 2017.

Mustafa Akyol vraagt zich af of islam verenigbaar met vrijheid is

De Turkse schrijver Mustafa Akyol is een begenadigd verteller. Ook in het Engels. Hij leeft momenteel in de VS en is een vertegenwoordiger van een liberale versie van de islam. Dat omvat vrijheid van meningsuiting en de vrije keuze om een religie of levensovertuiging te kiezen. Dus ook om in vrijheid de islam de rug toe te keren en het ontbreken van dwang van samenleving of overheid om dat te blokkeren. Denkers als Akyol hebben het moeilijk in de islamwereld waar de scherpslijpers steeds meer terrein winnen. In Turkije, maar ook in Maleisië waar Akyol vorige maand werd gearresteerd omdat hij een interpretatie van de islam gaf die niet goedgekeurd zou zijn door de Maleisische autoriteit voor religieuze zaken, volgens een verslag van The Economist. Na bemiddeling van de Turkse oud-president Gül kwam hij vrij. Denkers als Akyol zijn het sprankje hoop aan de horizon dat het ooit goedkomt met de islam. Een mager zonnetje in een duistere islamwereld vol intolerantie.

Waarom steunt PVV geen beleid dat vernederlandsing van moslims en migranten bevordert?

DDS gaat door met de promotie van FvD-kopstuk Thierry Baudet. Met zijn partij is hij sinds kort met 2 zetels in de Tweede Kamer vertegenwoordigd, maar op DDS lijkt het alsof FvD het in Den Haag voor het zeggen heeft. In een artikel beredeneert Sybren F. de Jesus Madureira Porfírio dat over 20 jaar de invloed van ‘de islam’ in Nederland wel eens enorm zou kunnen zijn toegenomen. Met als gevolg zelfs verdere maatregelen die de pro-islamisering bevorderen. Maar in deze blauwdruk ontbreekt het andere deel van het verhaal. Namelijk de vernederlandsing van migranten en moslims. Als radicaal-rechtse partijen het serieus meenden zouden ze hier meer werk van kunnen maken. Dat doen ze niet. Waarom ondersteunen ze via maatregelen niet de ‘culturele moslims’ in hun emancipatiestrijd om afscheid te nemen van de islam en Nederland te omarmen? Het eenzijdige verhaal van deze rechtse partijen is ongeloofwaardig en schiet tekort. Mijn reactie: 

Dit ligt minder duidelijk dan Madureira suggereert. Er werken immers twee ontwikkelingen tegen elkaar in. Namelijk de islamisering van Nederland en de vernederlandsing van islamitische migranten of tweede of derde generatie allochtonen. Het is dus nog maar de vraag hoe de demografie over 20 jaar uitpakt. Hoe dan ook lijkt de stijging van het percentage moslims af te vlakken en nu te stabiliseren rond de 5%.

Volgens opgave van moslims zelf bedraagt in Nederland het aantal moslims 5% van de bevolking. Dat zijn er ongeveer 850.000. Maar het aantal belijdende of praktiserende moslims ligt stukken lager en werd in een Gronings onderzoek (Instituut voor Integratie en Sociale Weerbaarheid van de Rijksuniversiteit van Groningen) in 2008 ingeschat als 200.000. Hoewel het erop lijkt dat dat het moskeebezoek de afgelopen jaren is toegenomen. Maar tot welk aantal?

Er bestaan hoe dan ook onverklaarbare ongelijkheden in de statistieken. Zo wordt de islam ondanks de onderlinge verschillen en de stromingen die elkaar op leven en dood bestrijden als een groep beschouwd, terwijl er wel onderscheid wordt gemaakt tussen katholieke, gereformeerde of hervormde christenen. Dat geeft een vertekend beeld dat de islam groter maakt dan het werkelijk is. Ook worden moslims die niet praktiserend zijn grotendeels meegeteld als praktiserend, terwijl niet praktiserende christenen als ‘ongelovig’ worden gecategoriseerd.

De grotere zichtbaarheid van moslims in het straatbeeld betekent niet per definitie dat het aantal of het percentage moslims de afgelopen jaren is toegenomen. Daar moet men geen voorbarige conclusie uit trekken.

Een radicaal-rechtse partij als de PVV richtte zich tot nu toe op het beperken van de instroom van migranten uit islamitische landen. Wat overigens niet per se moslims hoeven te zijn. Bekend is het feit dat christenen vanwege hun veiligheid het Midden-Oosten verlaten en emigreren naar westerse landen. Overigens groeide het aantal niet-moslimmigranten met ongeveer 25 procent in de afgelopen tien jaar en het aantal moslimmigranten met ongeveer 15 procent.

Als de PVV doelmatig zou omgaan met de de-islamisering van Nederland dan zou het er verstandig aan doen om breder te denken. Dit kan door zich niet alleen te richten op het dichtdraaien van de kraan zodat de toestroom stopt. De PVV en andere radicaal-rechtse partijen zouden zich hard kunnen maken voor programma’s die de vernederlandsing van moslims of migranten in het algemeen bevordert. Maar dat doen ze niet. Dit roept de vraag op of radicaal-rechtse partijen het belangrijker vinden om een vijandbeeld in stand te houden of om waar mogelijk met concrete maatregelen de islamisering terug te dringen.

Hoe zou dat terugdringen kunnen gebeuren? Te denken valt aan programma’s die de Nederlandse taal en cultuur bevorderen. Daartoe zouden de budgetten voor onderwijs en kunst verhoogd kunnen worden. Ook valt te denken aan onderwijsprogramma’s en een mediacampagne die beter dan nu gebeurt voorlichting geven over de voordelen van de open samenleving, de Europese beschaving, de universele mensenrechten en het belang van het seculiere model dat met een garantie van de overheid alle religies en levensovertuigingen gelijk behandelt.

Het begrip ‘culturele moslims’ is in dit verband een sleutelbegrip. Dat zegt dat vele moslims niet praktiserend moslim zijn, maar vanwege de nestgeur toch geen afscheid nemen van de islam. Ze vervuilen de statistieken. Dat effect wordt nog versterkt door het conservatieve karakter van de Nederlandse islam en de ontbrekende steun van overheid en politiek om moslims die uit willen treden actief te steunen.

Radicaal-rechtse partijen als de PVV kunnen aan geloofwaardigheid buiten de eigen harde kern van sympathisanten winnen en zo hun politieke macht vergroten als ze met andere partijen op moslims en migranten gerichte programma’s op het gebied van taalverwerving, kunst en cultuur, geschiedenis, politieke filosofie en geloofsafval steunen.

Dweilen met de kraan open is in het migratie- en integratiedebat maar het halve verhaal. Maar wel het halve verhaal dat radicaal-rechtse partijen nu al jaren als een mantra herhalen zonder nog goed te beseffen wat het werkelijk betekent. Vernederlandsing van moslims of migranten is het andere helft van het verhaal dat radicaal-rechtse -maar ook andere- partijen nooit noemen. Een bijkomend effect van die vernederlandsing is dat bekeerlingen doorgaans gedrevener zijn om hun nieuwe identiteit uit te dragen. Het talent van dat soort ambassadeurs voor de open, seculiere zaak zou de Nederlandse politiek veel beter moeten benutten.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Thierry Baudet legt pijnlijk bloot: ‘Uiteindelijk komen die hoofddoekjes bij de politie er toch wel!’’ op DDS, 19 mei 2017.

Heeft beroep op moslims om na te denken over humanisme zin?

Wat voor de één een open deur is, blijft voor de ander levenslang een gesloten deur. De vrije keuze om zonder sociale dwang een religie, levensovertuiging of nihilisme te kiezen. Dat laatste is dus de vrijheid om niets te kiezen. Deze video richt zich onder meer op moslims in het Arabische en Iraanse gedachtengoed omdat daar de meeste onvrijheid wordt vermoed. Wat volgt is een verkorte cursus humanisme die even versimpeld en onwaarachtig is als een verkorte cursus islam. Rooyaroo maakt het er nog simpeler en onwaarachtiger op door op deze YouTube-posting het geloof in menselijkheid gelijk te stellen aan atheïsme. De realiteit is anders.

Wat is de invloed van een video die grossiert in woorden over medemenselijkheid en gemeenschapsgevoel? En daarbij het hoogste geloof wil vervangen door het hoogste verstand. Zoals vaker richt het zich vooral op degenen die de boodschap van de vrijheid om te kiezen al begrepen en verinnerlijkt hebben. Om die een hart onder de riem te steken. Motivatie voor de eigen groep dus. Moslims die door islamitische rechtsgeleerden, imams of internet-predikers wordt voorgehouden dat geloofsafval een oorlogsdaad is zullen van de video niet onder de indruk zijn. En de rest? In een niet-neutrale omgeving bestaat geen neutraliteit. Dus wat is de zin?

Botsing bij Bill Maher tussen Ben Affleck en Sam Harris. Over islam?

Waar ligt de nuance over de islam? Vele posities kunnen over deze religie ingenomen worden: De islam is in de grond achterlijk en zou niet te verenigen zijn met democratie en een eigen rechtssysteem hebben dat haaks staat op de nationale rechtssystemen. Of de islam zou juist een religie van vrede zijn. Tussen die posities bestaan allerlei grijstinten. De islam is aan het emanciperen en loopt achter op de religies die grotendeels of volledig geëmancipeerd zijn. De islam wordt gekaapt door politieke groeperingen die deze religie misbruiken en in een kwaad daglicht stellen. De wereldreligie islam is te divers om nog over de islam te kunnen praten. ISIS vertegenwoordigt de islam. ISIS vertegenwoordigt niet de islam. De islam is kortom een dankbaar gespreksonderwerp voor verhitte discussie. Conclusie is dat ons beeld ervan versplinterd is.

Wat acteur Ben Affleck in de show Real Time with Bill Maher vertoont is opmerkelijk. Affleck is opgewonden en schiet vanuit de heup. Zonder de voorgeschiedenis te kennen lijkt zijn actie uit het niets te komen. Niets is minder waar. Atheïst Sam Harris ligt al lange tijd onder vuur van linkse journalisten als Glenn Greenwald die hem in april 2013 in The Guardian met Richard Dawkins en Christopher Hitchens bestempelde tot ‘New Atheists’. Greenwald en zijn medestanders verwijten Sam Harris en wat ze zien als andere nieuwe atheïsten in hun anti-islamisme door te slaan en zo indirect het Amerikaans militarisme in verdediging te nemen. In een postmortem op het gesprek zegt Harris te vermoeden dat Ben Affleck zijn werk niet eens kende, maar op het spoor werd gezet door Greenwald: ‘I suspect that among his handlers there is a fan of Glenn Greenwald who prepared him for his appearance by simply telling him that I am a racist and a warmonger.’

Greenwald lijkt zo teleurgesteld in de opbouw van de Amerikaanse controlestaat, het buiten de orde plaatsen door president Obama van klokkenluiders als Chelsea Manning of Edward Snowden en de gevestigde media die hun controlerende rol verzaken dat-ie het geloof in de liberale democratie verloren heeft. Bill Maher en Sam Harris hebben dat geloof nog wel -en stellen het zelfs centraal- maar zijn in de visie van het Greenwald-kamp niet kritisch genoeg op de gevestigde macht, de controlestaat en de veiligheidsindustrie. Wat terechte kritiek lijkt. Er gaapt een kloof tussen beide kampen. Greenwalds ontwikkeling dat-ie alles en iedereen afwijst die direct of indirect de aanval op de gevestigde macht verzwakt of riposteert wijst op radicalisering.

De nuance over de islam heeft doorgaans niks met de islam te maken, maar alles met politieke standpunten over andere onderwerpen. Zoals het geloof in de liberale democratie of de kritiek op de controlestaat. De profilering pro of contra islam, of pro of contra andere deelnemers aan het debat wordt zo een afgeleide van iets anders. Islam is niet het onderwerp -ook omdat deze religie in het Westen weinigen intrinsiek echt interesseert- maar wel de katalysator. Zodat vooral de animositeit tussen Harris en Greenwald de mening van Affleck over de islam aanscherpt. Met de vraag hoeveel dat uiteindelijk waard is als valide uitspraak over de islam. In elk geval geldt dit voor de  generalisten die geen islam-deskundigen zijn. Zo ontstaat ook in de media een proxy-war -om een modeterm te gebruiken- waar niets lijkt wat het is. En zeker de islam niet.

Gebrek aan humor bij islam en islamkritiek. Wat zegt dat?

Een paar jaar geleden constateerde ik dat islam en humor nauwelijks zijn te combineren, zoals ik ook betwijfelde of religie en humor kunnen samengaan. Mijn antwoord was ontkennend. Humor en religie kunnen gewoon niet samen door een deur. Begrijpelijk, want religie heeft niks te winnen bij ongerijmdheden of spot. Het beweegt zich op een ander niveau. In religie heeft alles een vaste plek waaraan beter niet getornd kan worden. Want voor je het weet dondert het hele bouwwerk in elkaar dat werk aan miljoenen biedt en gelovigen onder de duim houdt. Men kan het ontbrekend gevoel van humor van religies als een onoverkomelijk nadeel van religie zien. Men kan er ook een voordeel in zien, weg van alle grollen en zotheid die toch tot niks leidt.

Dat religie niet samengaat met humor wil niet zeggen dat anti-religie dat wel doet. Integendeel, zoals de kaart bij bovenstaande petitie verduidelijkt. Dat burgers vragen om de bouw van moskeeën te stoppen is hun goed recht. Zoals andere burgers kunnen verzoeken om juist meer moskeeën te bouwen. Het is maar net welk gedachtengoed men aanhangt. Maar de overduidelijk grappig bedoelde ‘islamitische’ namen steekt het gebrek aan humor van de islam naar de kroon. Ossama (Oss), Allahkmaar (Alkmaar) of Couscousvorden (Coevorden), het is van het niveau ‘lach of ik schiet’. Je stelt je petitionaris Djeannette voor die met een atlas of een lijst van Nederlandse plaatsen gierend aan de slag gaat. Clownerie is de ultieme droefenis. Te triest voor woorden.

Foto 1: Schermafbeelding van petitie ‘Stop de bouw van nieuwe moskeeën’.

Foto 2: Félix Nadar (1820-1910), Adrien Tournachon, Pierrot the Photographer, also called The Mime Artist Deburau, 1854

Hamza Kashgari eindelijk vrij. Hoe verkeerd is Saoedi-Arabië

Vorig jaar besteedde ik aandacht aan de Saoedische blogger Hamza Kashghari. Dat land vol foute moslims dat erger dan erg is en nu met oliegeld een atoombom van Pakistan dreigt te kopen. Zo gaat het verhaal. Hamza Kashgari werd beschuldigd van godslastering, probeerde naar Nieuw-Zeeland te vluchten maar kwam niet verder dan Maleisië. Nu is Hamza vrij. Hij spreekt hoop uit op beter. Het is beroerd gesteld met de vrijheid van meningsuiting in Saoedi-Arabië. Waarom is Hamza nu pas vrijgelaten? Stel je voor dat ik 19 maanden in een Nederlandse cel gestopt zou worden omdat ik God een druiloor vond of niet zou bidden voor Mohammed. Wat is dan het probleem? De gedachtenpolitie van Saoedi-Arabië staat een tikkeltje te scherp afgesteld. Waarom kunnen andere landen zo’n land in hemelsnaam serieus nemen? In hemelsnaam. Waarom wil de God van Nederland die zo van handel houdt die repressie billijken? Het verstand staat stil als religie aan het woord is.

Foto: Schermafbeelding van Al Jazeera.

Saoedische prins heeft kritiek op de Saoedische democratie

De Saoedische prins Khaled Bin Farhan Al-Saud heeft genoeg van de corruptie en de schendingen van de burgerrechten in zijn land. Hij spreekt zich kritisch uit over de Saoedische monarchie die elke criticus met geweld tot zwijgen wil brengen. Afgelopen weken is die harde aanpak verder aangescherpt. De prins ziet in zijn land geen onafhankelijke rechtspraak of zelfs het begin van vrije meningsuiting. Hij verklaart de aanpak door de overheid uit de angst van de heersende klasse voor de opstanden van de Arabische lente.

Khaled Bin Farhan spreekt in voorzichtige abstracties en noemt de rol van de islamitische geestelijkheid in de onderdrukking niet. Toch iets dat niet ongenoemd kan blijven in een analyse over de stand van de democratie in Saoedi-Arabië. Da’s opvallend en roept de vraag op of Khaled Bin Farhan namens anderen gestuurd wordt en vanuit Duitsland als een verkenner zijn teen in het water van de verandering houdt. Maar is een Saoedische hervormingspolitiek nog mogelijk in een regio vol oorlog, instabiliteit en stagnatie? Waar zijn de burgers die de democratie moeten schragen? Of eindigt dat zoals de perestrojka van de Soviet-Unie. Met ineenstorting?

Atheïsme, samenhang van de blogger en anti-islam vijandschap

Ieder die over de wereld nadenkt vormt zich een mening over religie, atheïsme, machtsdeling, burgerrechten, samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven, nationale veiligheid en nog veel meer om tot een conclusie te komen. Zo resteert een wereldbeeld dat uitsluitend, verzoenend, ontwijkend of fatalistisch van toon is. Omdat perceptie onze individuele poortwachter naar de werkelijkheid is werken karakterkenmerken en feiten samen. Beleving, prikkeling, waarneming, instinct, inzicht of visie rationaliseert een individu graag als afzonderlijke functies, maar daadwerkelijk klonteren ze samen en spelen op elkaar in. Rede zonder emotie bestaat niet.

We kunnen nergens nagaan of onze visie op de wereld deugt. Een door allen goedgekeurd ijkpunt ontbreekt. Geschiedschrijving heeft zich nog onvoldoende over de eigen tijd uitgesproken zodat overeenstemming over diverse nog lopende ontwikkelingen ontbreekt. Journalistiek loopt op de actuele geschiedschrijving vooruit, maar verliest aan nauwkeurigheid en onvooringenomenheid wat het aan snelheid wint. Complicatie is dat ook als de deelargumenten kloppen een eindconclusie verkeerd kan zijn. Daarom blijft nadenken over het eigen land, de eigen samenleving en de eigen tijd een balanceeract met een grote kans op falen. De blogger die zich bewust in dat mijnenveld begeeft is de waaghals die afgemeten doorgeeft hoe hard de klappen gaan klinken.

Zei Mary McCarthy ooit dat niemand consistent is? De progressieve schrijfster woont in een klassiek interieur. De vredelievende dominee speelt met tinnen soldaatjes. De escortdame schrijft een proefschrift waarin ze afrekent met het hedonisme. Niet alle elementen uit iemands leven passen altijd in een afgerond wereldbeeld. Afwijkingen behoeden ons voor etikettering. Ze geven zuurstof, maar ook overschrijdingen van de logica.

Guardian-columnist Glenn Greenwald valt Sam Harris en de zogenaamde nieuwe atheïsten aan. Hij verwijt ze in hun anti-islamisme door te slaan en het Amerikaans militarisme in verdediging te nemen. Ik kan me vinden in zijn betoog dat te lang is om samen te vatten. Belangrijk is dat de combinatie van actuele onderwerpen die me bezighouden, zoals de War on Terror, islam, burgerrechten en secularisme me naar mezelf doen kijken.

Een agressieve atheïst beschouw ik me niet. Zelfs geen atheïst, wel een secularist die meer ziet in het pleiten voor gelijkheid voor allen. Daar stopt mijn deelname. Bij religie voelde ik nooit emotionele betrokkenheid, maar anderen gun ik dat graag. Ik ben vaak kritisch op de islam. Vooral door de ondergeschikte positie van de vrouw die ik onverdraaglijk vind. Hoewel ik mijn pijlen op de radicale islam richt weet ik niet of ik dat altijd voldoende afbaken. De Amerikaanse presidenten Bush en Obama vind ik oorlogshitsers die de burgerrechten met voeten treden. Ook waar het m’n digitale vrijheid betreft die door de lange arm van de VS ingeperkt wordt. Is dit een verweerschrift? Waarom val ik dan mezelf aan? Ik weet het niet. Misschien een kompasfout.

Foto: ‘Egyptian views; The pyramids of Gizeh. Photographer near top of Great Pyramid’, 1900-1920.