Petitie roept Noord-Beveland op niet te bouwen in het Veerse Meer

Een petitie van Jan Kollaart over bouwen in het Veerse Meer in de provincie Zeeland. In een bericht in de PZC geeft hij aan wat hem drijft: ‘De kust is van iedereen, maar de publieke ruimte wordt met al die private ‘eilandjes’ steeds kleiner. Voor het plezier van een kleine groep mensen moeten heel veel anderen wijken.’ Het gaat om de privatisering van de publieke ruimte. Omroep Zeeland legt in een artikel uit wat het 40 miljoen euro omvattende project van projectontwikkelaar De Zeeuwse Lagune uit Vrouwenpolder omvat.

Opmerkelijk in dat artikel is de reactie van wethouder Piet de Putter (VVD) van de gemeente Noord-Beveland: ‘Dit plan is economisch haalbaar en voldoet aan de eisen die wij als gemeente er aan stellen. De bebouwing wordt niet hoger, langer of breder dan dat wij willen. We zijn al dertien jaar met deze plannen bezig. Als het Rijk hier een streep door zet, vind ik dat onfatsoenlijk en onbehoorlijk bestuur.’ In de vergadering van 3 november besloot de raad ‘tot het opleggen van geheimhouding op grond van artikel 25 van de Gemeentewet ten aanzien van stukken met betrekking tot tot de ontwikkellocatie Veerse Dam.’ Dit houdt in dat het debat in de raad wordt bemoeilijkt en in bevolking en openbaarheid praktisch onmogelijk wordt gemaakt:

Een en ander bracht mij tot een reactie die ik bij dat artikel van Omroep Zeeland plaatste:
Wat wethouder Piet de Putter (VVD) van Noord-Beveland over het Kustpact zegt klinkt niet erg vertrouwenwekkend. Of hij begrijpt het niet of hij doet net alsof hij het niet begrijpt. Dat is allebei even erg. Essentie ervan is dat er een integraal plan voor de hele kust bestaat waar lokale overheden aan gebonden zijn. En zich aan moeten houden.

Nederland is een functionerende rechtsstaat. Lokale overheden dienen zich te houden aan wetgeving. Het gaat niet aan om wetten oneigenlijk op te rekken door een beroep te doen op argumenten die stoelen op politiek gewoonterecht, zoals: ‘We zijn al dertien jaar met deze plannen bezig’. Ja, dus?

De argumentatie van De Putter zou reparatiewetgeving trouwens onmogelijk maken. Want altijd kan er teruggegrepen worden op een situatie die bestond voordat de geldende wetgeving van kracht werd.

Piet de Putter draait de zaken om. Als het bestuur van een lokale overheid zich niet houdt aan bestaande wetgeving dan kan het zelf beticht worden van onbehoorlijk bestuur.

Daarbij komt de termijn van 13 jaar die blijkbaar nodig was om een voor allen aanvaardbaar plan te maken. Als projectontwikkelaar en financiers onder coördinatie van het gemeentebestuur eerder met een voor de raad en bevolking aanvaardbaar, realistisch en minder controversieel plan waren gekomen, dan had er eerder gebouwd kunnen worden. Dat dit niet is gebeurd valt Piet de Putter en zijn voorgangers te verwijten die eerder initiatief hadden moeten nemen door de regie naar zich toe te trekken. Dat hebben ze onvoldoende gedaan. Daarvan plukken ze nu de wrange vruchten.

Foto 1: Schermafbeelding van deel petitie ‘Geen bebouwde eilanden in het Veerse Meer nu en in de toekomst’.

Foto 2: Raadsbesluit van de gemeente Noord-Beveland over de geheimhouding art. 25 Gemeentewet over de ontwikkellocatie Veerse Dam, 3 november 2016.

Advertentie

Vragen over beroep op geheimhouding door College Amersfoort

Dat het Amersfoortse college (CDA, D66, VVD, PvdA, CU) dol is op geheimhouding maakt dit collegebesluit  inzichtelijk. Het gaat over de financiële situatie van Theater De Lieve Vrouw van de gemeente jaarlijks zes ton ontvangt, maar desondanks 2014 afsloot met een tekort van 152.000 euro. Het openbare jaarverslag waaraan de jaarrekening ontbreekt toont een vooruitziende blik: ‘Er is gestart met een onderzoek naar hoe De Lieve Vrouw toekomstbestendig gemaakt kan worden voor de toekomst.’ Vraag is of de geheimhouding door het college op oneigenlijke wijze wordt gebruikt en dit beroep op vertrouwelijkheid het debat in de raad smoort.

Op een ander onderwerp beantwoordt OPA Amersfoort deze vraag in raadsvragen bevestigend. Ze lijken over het evangelische televisie-spektakel The Passion te gaan dat in 2016 Amersfoort aandoet, maar zijn feitelijk een aanval op het beroep op geheimhouding door het college. Roel Mulder: ‘Geheel ten overvloede: dit alles gaat niet over The Passion, maar over een College dat de wet misbruikt.’ Mulder wijst naar de wetsartikelen waarnaar het college verwijst. Te weten artikel 10 van de Wet Openbaarheid Bestuur en Artikel 55 van de Gemeentewet. Volgens Mulder beroept het college zich ten koste van de informatievoorziening aan de raad op geheimhouding om het belang van de producent van The Passion om commerciële redenen te beschermen.

Vraag is of het college bij het Theater De Lieve Vrouw een lichtvaardig beroep doet op geheimhouding. Niet makkelijk is in te zien wat de zwaarwegende redenen zijn voor die geheimhouding. Het is een teken aan de wand dat in Amersfoort leden van de oppositie het nodig achten het middel van de raadsvragen te gebruiken om vermeende misbruik van geheimhouding door het college aan de orde te stellen. Wellicht is het tijd dat de commissaris van de koning Van Beek eens langskomt op het stadskantoor om het college bij te praten. In het openbaar bestuur dienen wetten niet misbruikt te worden. In de volksmond heet dat arrogantie van de macht.

Foto: Schermafbeelding van Collegebesluit van de gemeente Amersfoort over de geheimhouding inzake Theater De Lieve Vrouw.

WikiLeaks publiceert geheime onderhandelingen TISA

WikiLeaks publiceerde gisteren de geheime concepttekst van het zogenaamde Trade in Services Agreement (TISA) Financial Services Annex, dat 50 landen betreft en 68.2% van de wereldhandel in dienstverlening omvat. Zie hier het persbericht van WikiLeaks. Via de EU is ook Nederland betrokken. De definitieve tekst moet 5 jaar na ondertekening geheim blijven. Dat geeft al aan dat er iets opvallend aan de hand is als het tegendeel van transparantie leidend is bij deze onderhandelingen. Wat moet er verborgen blijven en welke rol speelt de Nederlandse politiek? Komt deze op voor de Nederlandse burgers of voor de Nederlandse en internationale banken die door de TISA nog mee macht krijgen en wegkomen met minder regelgeving?

Petitie: Send Snowden Home. Brazilië en Duitsland zetten druk

Deze petitie roept de Braziliaanse president Dilma Roussef op om Edward Snowden asiel te verlenen. Door toedoen van de Amerikaanse regering is Snowden gestrand in Moskou waar hem tijdelijk asiel van een jaar is verleend. In september 2013 zegde de Braziliaanse president een staatsbezoek aan de VS af omdat president Obama aan Rousseff geen bevredigende uitleg kon geven voor de spionage door de VS van de Mexicaanse en Braziliaanse president. En over de economische spionage van het Braziliaanse energiebedrijf Petrobras. 

Sinds de publicaties door journalisten die zich baseren op de NSA-documenten van Snowden is president Obama in het defensief gedrongen. Brazilië en Duitsland nemen het voortouw in de kritiek. Deze landen werken aan een uitweg om onder de Amerikaanse controle van het internet en communicatie-infrastructuur uit te komen. Ook uit eigen economisch belang. President Roussef zette in een toespraak voor de Algemene Vergadering van de VN in september 2013 de frontale aanval in op de mensenrechten in de VS. Waar tot die tijd de VS anderen op dit onderwerp de les meende te kunnen lezen. Zoals in september 2012 voor de VN.

De scherpslijpers in de Amerikaanse politiek willen Snowden het liefst zonder eerlijk proces om zeep helpen. Opvallend is dat de steun voor Snowden van links en rechts komt. Niet uit de kern van de gevestigde partijen, hoewel de kritiek in de Republikeinse partij naar het midden opschuift. In de kritiek op de controlestaat vinden ongebonden progressieven, libertariërs en gematigde Republikeinen en Democraten elkaar. Maar ze hebben elk hun eigen agenda met de kritiek op de massale spionage door de Amerikaanse overheid.

Een tegenargument om Snowden asiel te geven of te ontslaan van rechtsvervolging is dat Snowden een ‘eed tot geheimhouding’ gebroken zou hebben. Maar da’s onjuist zoals Daniel Ellsberg aanvoerde. Snowden heeft nooit zo’n eed ondertekend, maar wel het standaardformulier 312 als voorwaarde voor indiensttreding. Hij ‘zweerde’ of ‘bevestigde’ ‘to support and defend the Constitution of the U.S., against all enemies, foreign and domestic.’ Dus geen eed tot geheimhouding, maar feitelijk de ruimte om te komen tot het tegenovergestelde. Namelijk het verdedigen van de grondwet tegen binnen- en buitenlandse vijanden. In zijn optiek de NSA.

Vanavond zendt het Duitse ARD om 23.05 uur een interview van NDR-journalist Hubert Seipel met Edward Snowden uit. Het eerste na het geruchtmakende interview in juni 2013 van Laura Poitras en Glenn Greenwald in Hong Kong. Eruit blijkt dat de NSA in Duitsland doet aan economische spionage en Siemens op de korrel neemt zonder dat dit iets te maken heeft met nationale veiligheid of bestrijding van terrorisme: ‘Wenn es etwa bei Siemens Informationen gibt, die dem nationalen Interesse der Vereinigten Staaten nutzen – aber nichts mit der nationalen Sicherheit zu tun haben – dann nehmen sie sich diese Informationen trotzdem‘.

Foto: Schermafbeelding van petitie op Avaaz.org ‘Send Snowden home‘, 26 januari 2014. Ondertekenen van de petitie kan hier.

Wachten op Obama. Muilkorft hij de NSA? Of toch niet?

Journalist en geharnast tegenstander van de inperking van privacy Glenn Greenwald geeft voor Al Jazeera z’n analyse over het toezicht van president Obama op de NSA. Komt de president met tandeloze maatregelen die niet bijten en hij met veel publicitair geweld in de etalage legt of komt-ie met een beleidswijziging die de NSA aan banden legt? Dat laatste achten critici onwaarschijnlijk. Ook gezien de machtsverhoudingen in de politiek, en tussen politiek en bedrijfsleven. Hoe dan ook lijkt de veiligheidsindustrie in het defensief gedrongen. Maar de macht die het bezit is immens. Een sector waarin honderden miljarden dollars omgaat. Daarom gaat het terugdringen van de staat in de staat NSA langzaam. Kleine stapjes in het terugdringen van die macht door hervormingen zijn het hoogst haalbare. Greenwald beseft dat als geen ander, maar weet ook dat om in het midden uit te komen kritiek fel moet zijn. Die rol als advocaat voor de goede zaak speelt-ie met verve.

Rob de Wijk dient het doel van de veiligheidsindustrie

Update 1 november 2014: In zijn column in Trouw meent De Wijk dat Assange en Snowden voor niets hun vrijheid ingeleverd hebben. In zijn analyse leidt De Wijk hun belang vooral af aan de Nederlandse situatie. Daardoor blijft veel buiten zicht. De Nederlandse politieke klasse slaapt waar het om privacy en burgerrechten gaat. Die worden weggegeven. Dat ziet De Wijk correct. Maar is hiermee gezegd dat Assange en Snowden niks bereikt hebben? Wie de toegenomen bewustwording over massale spionage in diverse landen niet wenst te zien als een verdienste van Assange en Snowden heeft het grootste gelijk van zijn wereld. Voor anderen is het een gekleurde analyse met als ondertoon dissidenten als nutteloos af te schilderen. Wie is nu echt nutteloos?  

Historicus en commentator Rob de Wijk is voorzitter van de Denktank Nationale Veiligheid en directeur van The Hague Center for Strategic Studies. De organisaties waar De Wijk bij betrokken is ontvangen rijkssubsidie. De Denktank zo’n 700.000 euro per jaar [restbedrag 20% over 2012 is 140.000 euro]. Rob de Wijk en de organisaties waarvoor-ie werkt zijn dus niet geheel onafhankelijk van de overheid en het kabinet.

De Wijk is columnist in Trouw. Opvallend neemt-ie steevast standpunten in die de overheid goed uitkomen. Dat doet-ie slim door voort te borduren op tegenargumenten, maar in de afweging -met een ‘toch‘- altijd voor de status quo te kiezen. Neem als voorbeeld de column ‘Onnodig tappen dient inderdaad geen doel‘.

De Wijk begint ermee de voorstanders van Edward Snowden te reduceren tot mensen die niet met hun emoties kunnen omgaan. Ze regeerden op Van Wijks column van 1 november die zo eindigde: ‘Toch deugt Snowdens actie niet. Als iedereen die voor geheimhouding heeft getekend, toch geheimen openbaart, kunnen wij onze landen net zo goed meteen aan internationale syndicaten van misdadigers en terroristen overleveren. Of aan Chinezen en Russen. Als wij al onze economische en militaire geheimen gewoon in de krant zetten, kunnen zij zich hun spionageactiviteiten besparen.‘ Deze passage maakt inzichtelijk dat Rob de Wijk de overdrijving niet schuwt, maar de volledigheid wel. In een stap verlaat De Wijk het hele middengebied van de argumentatie.

Hij veegt onder tafel dat Snowden zoals elke burger die verantwoording neemt een morele plicht heeft, vanaf het begin heeft beklemtoond dat de onthullingen dienen om het publieke debat te voeden en de journalisten die hij van informatie voorzag op het hart drukte om er zorgvuldig mee om te gaan. Met de strikte voorwaarde om de belangen van de VS niet te beschadigen en geen personen in gevaar te brengen. Wir haben es nicht gewußt, zeiden veel Duitsers na de Tweede Wereldoorlog. Snowden kon en wilde niet meer zwijgen voor wat hij als de opbouw van de Amerikaanse controlestaat ziet waarbij de democratie wordt uitgekleed en het parlement herhaaldelijk wordt gepasseerd. De Wijk hoeft het met dat standpunt niet eens te zijn, maar hij zou het als columnist kunnen signaleren, of op z’n minst kunnen respecteren. Dat alles laat De Wijk na.

Daarbij komt dat De Wijk stelt dat Snowden -en via hem de journalisten die de publicaties in de media verzorgen- geheimen heeft geopenbaard: ‘De reden is dat het openbaren van geheimen de democratische rechtsorde ondermijnt.‘ Dit zuigt De Wijk uit z’n duim. Tot nu toe is nergens uit gebleken dat de onthullingen de rechtsorde of de nationale veiligheid van de VS in gevaar hebben gebracht. Onthullingen hebben de machthebbers in verlegenheid gebracht, maar niet in gevaar. De Wijk laat onvoldoende meewegen dat de massale spionage door de NSA zich voornamelijk richt op onschuldige burgers binnen en buiten de VS, en niet op terroristen. Conclusie is dat de argumentatie van De Wijk niet dwingend is en simpelweg omgedraaid kan worden. Het openbaren van de Snowden-documenten heeft de democratische rechtsorde juist gediend.

Volgens De Wijk blijkt nergens uit dat ‘er geen hard bewijs [is] dat inlichtingendiensten in verschillende landen collectief op grove wijze de wet hebben overschreden of hun macht hebben misbruikt‘. De overtredingen door de NSA zouden ‘incidenten‘ zijn. Zijn observatie dat president Obama en minister Plasterk duidelijk maken dat de veiligheids- en inlichtingendiensten de wet niet bewust hebben overtreden verheft De Wijk tot het feit dat de diensten de wet niet structureel hebben overschreden. Waarbij hij voorbijgaat aan de mogelijkheid dat de bestuurders het publiek voorliegen of door hun geheime diensten niet volledig op de hoogte zijn gebracht. De praktijk van de afgelopen vijf maanden toont aan dat president Obama, generaal Keith Alexander en directeur James Clapper meermalen gelogen hebben in het parlement of de media. Door de onthulling van nieuwe feiten moesten ze hun als geruststelling bedoelde uitspraken dat alles binnen de wet gebeurde telkens corrigeren. In het Amerikaanse Congres bestaan nu initiatieven om de macht van de veiligheids- en inlichtingendiensten in te perken en het toezicht uit te breiden. Dat gebeurt niet omdat de wet niet op grove wijze overtreden is.

De Wijk buigt telkens de feiten in eigen richting bij. Hij verliest zo z’n geloofwaardigheid als wetenschapper. Neem nou de passage over metadata waarmee De Wijk de onder vuur liggende minister Ronald Plasterk in bescherming neemt: ‘Het verzamelen van die data is iets anders dan afluisteren. De data geven slechts inzicht wie met wie, wanneer heeft gecommuniceerd. Pas als opvallende patronen nader worden onderzocht, wordt de privacy geschaad.’ Vergelijk dat eens met een NSA-cursus Materials (p.3): ‘This metadata is highly sensitive which is why we have this specialized training.‘ De mening van De Wijk dat metadata de privacy niet schaden is onjuist. Dat doen ze wel degelijk. Daarom hecht de NSA er ook zoveel belang aan. Niet om er statistieken mee te vullen, maar om netwerken van personen in kaart te brengen. Dat kan zeer gevoelige informatie zijn die direct de privacy schaadt. Ook van ‘onschuldigen‘ die in het sleepnet als bijvangst meegenomen worden.

In de westerse veiligheidsindustrie gaan jaarlijks vele honderden miljarden dollars om. Deze industrie van veiligheids- en inlichtingendiensten, krijgsmachtsonderdelen, particuliere bedrijven die als onderaannemer optreden, hightechbedrijven, gevestigde media en instituten op het gebied van strategie en veiligheid klontert samen en is onderling sterk verbonden. De veiligheidsindustrie heeft als legitimatie de dreiging die door ‘wetenschappers‘ en ‘journalisten‘ in de lucht wordt gehouden. Daartoe worden vijandbeelden gecreëerd om het belastinggeld te verantwoorden. Vanuit deze industrie worden door ‘deskundigen‘ in de publieke opinie breed analyses verspreid die als overeenkomst hebben dat ze de noodzaak voor het bestaan ervan ‘neutraal’ onderstrepen. Rob de Wijk maakt onderdeel uit van deze industrie. Het is zijn goed recht, maar het zou gewenst zijn als er voortaan een disclaimer bij z’n opinies verschijnt: ‘Beperkt houdbaar door eigenbelang‘.

Foto: Rob de Wijk op een Navo-seminar in Luxemburg, 2009.

Benoeming burgemeester Utrecht: een kwestie van perspectief

Update 5 november: Naar verluidt heeft de Utrechtse raad vanmiddag unaniem Jan van Zanen (VVD) als burgemeester van de Domstad voorgedragen. Hoe dan ook een spel van partijpolitiek.

‘De vertrouwenscommissie was de ingebakken weeffout bij de benoeming van Wolfsen. Elke partij uit de raad mocht een vertegenwoordiger leveren. De grotere PvdA en GroenLinks legden meer gewicht in de schaal. Zo’n groep raadsleden denkt ondanks onderlinge verschillen in dezelfde politiek-bestuurlijke richting. Van de 22 sollicitanten in Utrecht waren er 9 partijloos. Deze laatsten moeten bij voorbaat kansloos worden geacht bij een vertrouwenscommissie die gefocused is op politiek en politieke partijen. Want de partijen zitten aan de knoppen van de banenmachine en bedienen alleen zichzelf. Dat bleek overduidelijk in Utrecht.’ Zo schreef ik ruim 2 jaar geleden over de benoeming van Aleid Wolfsen (PvdA) in ‘Weeffout Wolfsen: een reconstructie‘.

De vijf partijlozen die zich deze keer aanmeldden zijn bij voorbaat kansloos, hoe goed ze ook zijn. Ze staan buiten de lobby van grote partijen waar wordt beslist. Is het deze keer een krachtmeting, uitruil en geheime creditering tussen de VVD en de PvdA met hun kandidaten Jan van Zanen en Agnes Jongerius? Het lijkt erop, maar moet ongenoemd blijven. De montage van de macht mag door het publiek niet gezien worden.

‘Procedure burgemeester Utrecht is het media-circus voorbij‘, zo kopt Binnenlands Bestuur. De kop is geen feit, maar de mening van de Haarlemse burgemeester Bernt Schneiders (PvdA). Hij spreekt als voorzitter van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters en wil kennelijk geen ruis die de lobby van de grote partijen doorkruist. Daarom z’n schot voor de boeg. BB merkt op dat deze week de sollicitatieronde gesloten is.

BB maakt een onderscheid tussen ‘een aantal kandidaten [dat] zelf de publiciteit zocht‘ en ‘meer serieuze kandidaten die zich eraan stoorden dat ze werden genoemd’. Schneiders verbindt dat half-afkeurend en half-berustend met de gekozen burgemeester: ‘Dit is een voorbode van wat ons te wachten staat als de gekozen burgemeester er ooit komt. Het betekent in ieder geval wel dat de benoeming onder de bevolking leeft’. Zowel het een als het ander is echter de vraag. ‘We hoeven de gekozen burgemeester niet enorm te vrezen, zo suggereert de ervaring in relatief sterk op Nederland gelijkende Duitse deelstaten als Noordrijn-Westfalen‘, zo meent bestuurskundige Frank Hendriks. Hij voegt toe: ‘Degenen die rampspoed voorspellen overdrijven schromelijk. Tegelijkertijd zien we dat de veronderstelde voordelen nu ook weer niet voor het oprapen liggen. Na een eerste en incidentele opleving zakt de verkiezingsopkomst doorgaans weer terug naar normaal.‘

Schneiders meent dat het ‘mediacircus‘ nu voorbij moet zijn. Hij reduceert dat tot de vertrouwenscommissie: ‘Voor alle professionals die de lijst onder ogen hebben gekregen geldt immers strikte geheimhouding, lekken uit de vertrouwenscommissie is strafbaar‘. Schneiders gaat eraan voorbij dat het ‘mediacircus‘ uit meerdere bronnen gevoed kan worden. Partijloze kandidaten die weten dat ze volgens de Nederlandse democratische traditie kansloos zijn kunnen er belang bij hebben om het publicitaire vuurtje op te stoken. Schneiders denkt vanuit de grote partijen die het onder elkaar regelen en eist van anderen instemming met deze weeffout.

Artikel 61 van de Gemeentewet beschrijft hoe de benoeming van de burgemeester in z’n werk gaat. De raad stelt een vertrouwenscommissie met leden uit de raad samen die gesprekken voert met kandidaten. Alles gebeurt in beslotenheid. De commissie heeft zich te houden aan de profielschets die de raad zelf opgesteld heeft. René Kuiper van GroenRechts is vanwege de geheimhouding en het feit dat-ie weinig steun kreeg begin juli uit de vertrouwenscommissie gestapt. In een persbericht schreef-ie: ‘De fractie van Groen Rechts staat niet toe dat de benoeming van de burgemeester op een achterbaks politiek spelletje zal uitdraaien’. 

Foto: Schermafbeelding van stereokaart Utrecht met Oude Gracht en Stadhuis, 1910

Lezing ombudsman Brenninkmeijer: Transparantie corrigeert macht

De Nationale Ombudsman Alex Brenninkmeijer hield gisteren de jaarlijkse Montesquie Lezing onder de titel ‘Transparantie als machtsfactor’. Hier is een video van de lezing te zien. Alex Brenninkmeijer meent dat transparantie nodig is om de macht te corrigeren. In Trouw staat een verkorte weergave onder de titel ‘Zonder transparantie is er geen vertrouwen‘. Dit artikel zit vol met uitspraken die het verdienen om ingelijst te worden. Ze maken duidelijk waarom de standvastige Brenninkmeijer steeds in aanvaring met de autoriteiten komt. Per 1 januari 2014 wordt-ie als opvolger van Gijs de Vries Nederlands lid van de Europese Rekenkamer.

Vrijwel niets kan in deze moderne tijd meer geheim gehouden worden en informatie kan snel bewerkt, vermenigvuldigd en verspreid worden. We staan pas aan het begin van deze ontwikkeling, maar nu al is zeker dat informatie meer en meer een sleutelbegrip wordt in onze samenleving. Een samenleving die bovendien steeds minder aan de landsgrenzen gebonden is, waardoor handhaving en controle slechts beperkt mogelijk zijn. 

Waarom is transparantie belangrijk? In de eerste plaats is het een belangrijk middel om machtsmisbruik tegen te gaan. Corruptie verdwijnt als transparantie geboden kan worden, kartelafspraken zijn alleen in het geniep mogelijk. Klokkeluiders verdienen bescherming omdat zij de voet dwarszetten bij mensen en instituties die hun macht misbruiken.

Mede dankzij de media en de sociale media kan iedere burger geïnformeerd raken en zich een mening vormen en van zich laten horen. Daarbij valt het op dat onze parlementaire democratie steeds blekere trekjes krijgt, terwijl buiten het parlement de betrokkenheid van burgers bij de publieke zaak alleen maar groter wordt. Daar is transparantie onmisbaar bij: in het belang van actief en betrokken burgerschap.

Foto: Alex Brenninkmeijer tijdens het uitspreken van de Montesquie Lezing in Den Haag, 3 september 2013.