Hoe een onafhankelijke opstelling verdween uit Europa

Europa is de verliezer van de affaire Snowden. Europa is een façade zonder kern, zonder ruggegraat en zonder zelfbewustzijn. De VS leggen ‘bondgenoten’ hun zin op, Edward Snowden heeft de controlestaat op de agenda gezet en kan asiel krijgen in Venezuela, Bolivia en Nicaragua, en de Zuid-Amerikaanse landen verenigen zich tegen de macht van de VS en winnen zo aan zelfbewustzijn. VS, Snowden en Latijns-Amerika zijn zichzelf op hun manier. Maar niet Europa. Het heeft het denken en handelen uitbesteed. Daarmee geconfronteerd vlucht het zelfs voor de verantwoording om uit te leggen waarom het zich zo afhankelijk van anderen heeft gemaakt.

Toen Frankrijk, Spanje en Portugal onder druk van de VS het Boliviaanse regeringstoestel met president Evo Morales waarin Edward Snowden werd vermoed toegang tot hun luchtruim ontzegden, reageerden de Zuid-Amerikaanse landen fel. Ze merkten op dat het waarschijnlijk nog niet tot de VS was doorgedrongen dat het imperialisme niet meer werkte en tegen Europa dat het kolonialisme voorbij is. Hoe relevant zijn de zorgen van Latijns-Amerika, maar hoe onwaar is hun blik op de geschiedenis. Want de Europese landen stellen zich op als kolonie van de VS. Onder normale omstandigheden dringt dat nauwelijks tot de Europese burgers door omdat het indirect werkt. Via het grote geld, de media en de techniek die in handen van de Amerikanen zijn.

Wanneer is de ruggegraat uit de Europese politiek verdwenen? Het lijkt er sterk op dat het te maken heeft met de overdracht van soevereiniteit naar Brussel. Voor het ontstaan van de EEG hadden landen weliswaar meer autonomie maar maakten ze ook deel uit van de NATO. In een Koude Oorlog met duidelijke vijandbeelden. Toch liet dat landen meer ruimte voor eigenheid. De halfslachtige Europudding van vlakke buitenlandse politiek zonder reuk of smaak ontstond vanaf 1992 toen het Verdrag van Maastricht werd ondertekend. Zijn de gemeenschappelijke markt en de euro om economische redenen niet onder Amerikaanse druk tot stand gekomen? Het gemeenschappelijk buitenlands- en veiligheidsbeleid van de EU was het begin van het einde.

Het tij is voorlopig niet meer te keren. Europa is een verloren continent zonder zelfbewustzijn. Wel een economische grootmacht, maar bovenal een politieke dwerg. Door het verdeel en heers van de Amerikanen hebben de Europese landen zich laten opsluiten in een Europees project. Ooit bedacht om de oorlog tussen Frankrijk en Duitsland voorgoed uit te sluiten. Maar de oplossing ligt evenmin in de opwaardering van de nationale staten. Hoewel zonder EU de delen meer zouden zijn dan het geheel van nu, is het vals sentimentalisme om terug te keren naar de 19de eeuw. Daartoe is de overdracht van soevereiniteit te ver gevorderd. Europa heeft zich in een spagaat laten dwingen zonder zicht op focus en concurrentiekracht.

Foto 1: Robert Doisneau, Montage du chapiteau Pinder, 1949. Credits: Atelier Robert Doisneau. 

Foto 2: Spaanstalige spotprent: Obama veegt zijn gat af aan de EU. Met dank aan Dirk Poot. 

Spanje kreeg opdracht om Snowden tegen te houden. Dus?

Update: Venezuela lijkt nog de enige optie voor Snowden. Het IJslandse parlement is met reces gegaan zonder besluit. Opvallend speculeert de universiteitsprofessor Jesus Silva voor Press TV erover dat de VS niet zullen toestaan dat Snowden naar Venezuela vliegt. Maar asiel in een Venezolaanse ambassade acht hij mogelijk. 

De Spaanse minister van Buitenlandse Zaken José Manuel García-Margallo probeert de storm over het regeringstoestel van de Boliviaanse president Evo Morales tot bedaren te brengen, maar maakt het er eerder erger op. Hij stelt dat zijn land zich niet bij Bolivia hoeft te verontschuldigen voor de problemen met het Boliviaanse vliegtuig en dat de Venezolaanse president Nicolas Maduro niet weet waarover hij spreekt. Deze verwees naar de druk die de VS op landen uitoefent om Edward Snowden geen asiel te verlenen.

García-Margallo verklaart dat hem werd verteld dat Snowden in het toestel was. Hij zegt te hebben gehandeld aan de hand van de feiten die hem gegeven werden. Ze zeiden dat het duidelijk was, dat Snowden zich in het toestel bevond, aldus García-Margallo. Op de vraag of-ie over de VS praat antwoordt García-Margallo dat-ie daar vanwege het geheime diplomatieke verkeer niet over kan spreken. Het Oostenrijkse Die Presse verwijst in een reconstructie direct naar de Amerikaanse ambassadeur William Eacho die Snowdens uitlevering eiste.

De verklaring van de Spaanse minister is om vele redenen opzienbarend. Het bevestigt het verhaal van de Franse premier Hollande die zei niet geweten te hebben dat de Boliviaanse president in het vliegtuig zat. Dat suggereert dat de VS Frankrijk, Spanje en Portugal hebben laten weten dat Snowden in het toestel zat, maar niet dat het ging om een Boliviaans regeringstoestel met president Morales aan boord. Verder roept dit vragen op over de kwalitieit van de Amerikaanse inlichtingendiensten. Ze zaten ernaast. Trouwens het Boliviaanse toestel vertrok niet van het vliegveld waar Snowden in transit zit, maar van een ander vliegveld. Praktisch was het zo goed als onmogelijk voor Snowden om ongemerkt van het ene naar het andere vliegveld te komen.

Maar de meeste vragen roept de afhankelijke houding van de Europese landen jegens de VS op. Het lijkt erop dat de Amerikanen geen volledige openheid van zaken hebben gegeven aan Frankrijk, Spanje en Portugal. Maar dan nog, waarom willen Europese landen meewerken aan de Amerikaanse piraterij en het schenden van de fundamentele rechten van Snowden? Daar geeft minister García-Margallo geen antwoord op. John Pilger omschrijft het in The Guardian als volgt: ‘Unprecedented, Germany’s Der Spiegel has described the Obama administration as ‘soft totalitarianism‘. Europa heeft in de 20ste eeuw genoeg geleden onder het totalitarisme van Hitler, Stalin, Mussolini, Salazar en Franco om nu mee te gaan in het totalitarisme van Barack Obama.