Journalistiek VS onder vuur moet samenwerking en ambitie tonen

Een terugkerende vraag op dit blog is hoe journalisten van de gevestigde media denken. Waarvoor springen ze in de bres? Zijn ze behoudend in hun denken en kunnen ze buiten hun eigen kring denken? Wat is hun politieke filosofie? Deze vragen zijn niet los te zien van veranderingen in de media. Het internet doet gedrukte media sluiten en nieuwe verdienmodellen ervoor worden ontwikkeld. Professionele blogs zijn in opmars, maar richten zich niet meer op een breed publiek. Dat wordt gefragmenteerd. Broadcasting wordt narrowcasting.

Journalisten mogen aan hun eigen hachje denken. Een journalist hoeft niet vanwege een mening de eigen baan in gevaar te brengen. Vaak kiezen ze midlife eieren voor hun geld en stappen over naar bedrijfsleven of de overheid. De overstap van de controle op de macht naar de controle van de media kleedt de journalistiek nog verder uit. Maar wacht even … de journalistiek wordt toch beschouwd als een venster op de democratie en zijn het niet de journalisten zelf die dat beeld in stand houden? Koesteren, zelfs. Kan de journalistiek die pretentie nog waarmaken of is het een oud beeld waarmee de media alleen uit marketingoogpunt leuren?

Juist op die overgang van een gesloten naar een open beroepsgroep kondigde zich de affaire WikiLeaks aan. Die vooral in de VS en het Verenigd Koninkrijk tot debatten leidde. Vanaf de zomer van 2010 werd Julian Assange in het geheim tegengewerkt door de Amerikaanse regering die alles in het werk stelde om hem publicitair onschadelijk te maken. Via inzet van media. Da’s half gelukt. WikiLeaks werd economisch -en illegaal- tegengewerkt door de regering-Obama en moest temporiseren, maar bleef doorgaan met onthullingen. De harde aanpak van klokkenluiders bezorgde president Obama een slechte naam bij mensenrechtenactivisten en in progressieve kring. Alleen niet in de gevestigde media. Tot afgelopen maand.

Kevin Gosztola zet op firedoglake.com de feiten op een rij. Hij pleit ervoor dat journalisten in samenwerking zelfverzekerd hun recht nemen en stoppen zich te gedragen als slachtoffer van een restrictieve overheid. In progressieve kring werd de recente opwinding over het registreren van de AP-journalisten en de beschuldiging door het ministerie van Justitie van Fox News journalist James Rosen als opportunistisch gezien. Pas toen collega nieuws- en onderzoeksjounalisten werden aangepakt, kwamen ze in het geweer. Wat is dan nog de ‘democratische meerwaarde’ van de journalistiek als de meerderheid van journalisten pas reageert als het persoonlijk wordt? Toen Assange in 2010 zonder aanklacht op een Red Notice-lijst van Interpol werd gezet en door Amerikaanse politici en opinieleiders naar de andere wereld werd gewenst zwegen ze.

Gosztola verwijst naar een commentaar uit december 2010 van Nancy Youssef over de prestigieuze ‘The freedom of the press committee of the Overseas Press Club of America‘ dat Assange not one of us verklaarde. Hierboven afgebeeld. Journalisten van ‘The Freedom of The Press Committee‘ spraken zich dus uit tegen een organisatie die in z’n eentje voor meer onthullingen zorgde dan alle journalisten van de wereld bij elkaar. Het commentaar verdraait ook nog eens feiten zoals het idee dat WikiLeaks documenten niet redigeerde en geheimen onthulde. Ook nu nog beschamend om te lezen omdat het doet uitkomen dat journalisten onder het mom van ‘persvrijheid’ de persvrijheid geweld aandoen en toetreders buiten de deur houden. Zo denken journalisten. Als reactie lanceerden progressieve kringen eind 2012 de Freedom of The Press Foundation.

Foto: Schermafbeelding van commentaar van 9 december 2010 door Jeremy Main, Larry Martz and Kevin McDermott van The freedom of the press committee of the Overseas Press Club of America over WikiLeaks.

WikiLeaks wordt illegaal tegengewerkt

WikiLeaks zegt in financiële problemen te zijn gekomen omdat het sinds tien maanden 95% van de inkomsten mist. Dat komt omdat betaaldiensten als PayPal,  MasterCard of Visa betalingen aan WikiLeaks blokkeren. Oprichter Julian Assange noemt deze blokkade een ‘gevaarlijke, onderdrukkende en ondemocratische aanval die door de VS wordt geleid’. Ook VN-rapporteur Frank la Rue vindt zo’n handelswijze die niet samengaat met een aanklacht een beperking van de persvrijheid.

Afgelopen maandag beweerde Assange op een persconferentie dat hij en WikiLeaks slachtoffer zijn van een ‘samenzwering om hen te belasteren en vernietigen’ die wordt geleid door het Amerikaanse ministerie van Financiële Zaken, Amerikaanse inlichtingendiensten en rechtse krachten in de VS, inclusief machtige bedrijven die worden aangestuurd door Bank of America en Visa. Zonder details te geven beweerde Assange ook dat vanuit hoge kringen was opgeroepen hem te vermoorden.

Maar er is ook kritiek op Assange. Hij zei de samenwerking met invloedrijke kranten op, heet een egotripper en controlfreak te zijn, heeft ruzie gekregen met zijn belangrijkste medewerker Daniel Domscheit-Berg die voor zichzelf is begonnen met OpenLeaks dat tot nu toe geen potten breekt, heeft rechtszaken lopen over zijn uitlevering die veel kosten en werkte halfslachtig mee aan een biografie die tegen zijn zin is gepubliceerd.

Sinds Domscheit-Berg WikiLeaks verliet verloopt het openbaren van Amerikaanse telegrammen (‘Cablegate‘) chaotisch. Zo verschenen er ongecodeerde berichten die contacten in gevaar konden brengen en is er sinds 30 augustus niets meer gepubliceerd. Financiële problemen kunnen een rol spelen, maar zijn dan ook niet het hele verhaal. De slechte interne organisatie speelt mee. Daarnaast is het onbegrijpelijk dat Assange in tien maanden in Europa geen goede partner heeft kunnen vinden voor een alternatief betalingssysteem.

Maar het zwaarste weegt toch dat Assange en WikiLeaks in de VS worden tegengewerkt zonder in staat van beschuldiging te zijn gesteld of te worden vervolgd. Dus buiten de wet om. Om die reden is het zonder precedent dat de grote betaalmaatschappijen donaties aan WikiLeaks blokkeren. De omstandigheden zijn te toevallig om te beweren dat deze maatschappijen hierin hun eigen afweging maken. Daarnaast hebben ze een maatschappelijk belang te dienen. Vraag is of ze dat door hun illegale obstructie menen te doen. Wie weet.