Kermis in Nottingham (1950)

Edgar, Lloyd, Goose Fair, Forest, Nottingham, jaren 1950. Collectie: Beeldarchief Picture Nottingham.

Wat is er makkelijker dan kermis om even uit de realiteit te treden? Nou ja, uit de realiteit van het alledaagse dat ingewisseld wordt voor de veilige rariteit van volksvermaak op een plein. Het leuke eraan is dat het volk zich vermengt. En onder elkaar zichzelf vergeet. Iedereen gaat er in op. Zo is de opzet.

Feest is het vieren van een herinnering. Of het herinneren van een viering. Hoe dan ook hangen feest, viering en herinnering samen. Herinnering aan de viering wordt het aandenken dat in plaats van het feest komt. De vreugde van toen wordt omgezet in herinnering. En behouden.

Ach, wat een uitleg om iets als kermis op te pimpen met dure woorden. Dat heeft het helemaal niet nodig. Het lijkt wel sociologie die gewichtige uitspraken over de menselijke samenleving verkoopt als wetenschap. Dat is geen kennis, dat is buiten kennis.

De twee foto’s van het Engelse Nottingham dateren vermoedelijk uit de jaren 1950. Het is avond, de lichten zijn aan. Het zijn beelden van de oktoberkermis, de Goose Fair die zou dateren van vóór 1541. Dat is wat je traditie noemt. Echter niet meer op de markt, maar op het Forest recreatieterrein.

De man op de bovenste foto kijkt naar de fotograaf. Naar Edgar Lloyd. We weten toevallig hoe hij heet. Goed dat de vrouw (is het zijn echtgenote?) net bukt om te zorgen voor een kind in een wagentje. De mensen gaan gekleed in jassen die loodzwaar tonen. Stugge stoffen. Gezichten hebben moeite om de vreugde uit te stralen die verwacht wordt. Hoe komt dat? Is dat de roemrijke Engelse onverschilligheid of onverstoorbaarheid?

Het ziet er allemaal netjes, maar armoedig uit. In het kraam op de onderste foto kunnen klokken, lampen of dekens gewonnen worden. In de winter is het koud in de huizen die slecht verwarmd kunnen worden. Maar nog even niet. Nu is het nog feest. Onderkoeld, in alle ernst.

Edgar Lloyd, Goose Fair, Forest, Nottingham, jaren 1950. Collectie: Beeldarchief Picture Nottingham.

Advertentie

Gedachte bij foto ‘Semaine de Noël devant les grands magasins’ (1954)

Kerstmis is allang geen religieuze viering meer, maar een feest dat is gebouwd rondom familie en vrijgevigheid. Juist deze twee aspecten worden in deze foto van Willy Ronis benadrukt door het ontbreken ervan. De man in het midden wacht buiten op de stoep geïsoleerd tussen moeders met kinderen die hem als een orkaan omsingelen.

Wacht hij op iemand en probeert hij zich een houding te geven? Het is de kerstweek van 1954. De associatie met een film noir of Franse policier in de stijl van de ‘cinéma de papa’ is snel gelegd. Waarschijnlijk weet de man dat de fotograaf hem op de korrel neemt. Hij staat zo evident alleen. Hij zou zo in huilen kunnen uitbarsten. Maar zal dat uiteraard niet doen. De lachende vrouw links die naar Ronis kijkt zet het verschil met de man nog eens extra aan.

In de achtergrond de etalage van een Parijs warenhuis op de Place du Palais-Royal in het 1ste arrondissement. In de beschrijving dicht de fotograaf de man een harde blik toe, un homme au regard dur. Wie niet in de traditie past wordt buitengesloten. Zonder iets te doen of ervoor te kiezen. Het oog van de orkaan ziet er onverwachts opvallend uit.

Foto: Willy Ronis, ‘Semaine de Noël devant les grands magasins’ (Kerstweek voor warenhuizen), 1954. Collectie: Musée Carnavalet, Histoire de Paris.

Tentoonstelling hedendaagse kunst in Bolzano door schoonmakers ‘opgeruimd’

Klassiek, een tentoonstelling van hedendaagse kunst die door de schoonmakers wordt opgeruimd omdat ze dachten dat het rommel was. Het overkwam de tentoonstelling ‘Dove andiamo a ballare questa sera?’ (Waar gaan we vanavond dansen) van Goldschmied & Chiari in het Museion in het Noord-Italiaanse Bolzano/ Bozen. Ze creëerden een installatie over de jaren ’80 in Italië, een periode die volgens de toelichting werd gekenmerkt door ‘consumentisme, hedonisme, door socialistische politici en hun eeuwigdurende feesten.’

Het misverstand werd in de hand gewerkt omdat de schoonmakers afgelopen zaterdag de restanten van het openingsfeestje  op vrijdagavond in de foyer moesten opruimen. Met dezelfde flessen, sigarettenpeuken, confetti en zelfs achtergelaten kledingstukken als in de tentoonstellingszaal. Aldus een bericht in The Local.it. Kunst imiteert het leven dus soms iets te waarheidsgetrouw. Omdat de schoonmakers de objecten toch niet hadden weggooid omdat ze twijfelden kan de tentoonstelling opnieuw ingericht worden. Eind goed, al goed.

Wat levert deze schoonmaak-actie op? Naast publiciteit ongetwijfeld vele lacherige stukjes in de media die niet na zullen laten op te merken waar hedendaagse kunst begint en eindigt. Neveneffect is wel dat de actie van de schoonmakers de strekking van de tentoonstelling van Goldschmied & Chiari ondermijnt. Want hoe kan het dat de schoonmakers die toch specialisten zijn inzake rommel geen verschil zagen tussen de restanten van een feestje dat zou hebben plaatsgevonden in de jaren ’80 en in 2015? Dat kon beter. De rest is bijzaak.

Foto 1: Aankondiging van het Museion dat het werk op de tentoonstelling wordt gereconstrueerd.

Foto 2: Still van de tentoonstelling ‘Dove andiamo a ballare questa sera?’ van Goldschmied & Chiari in Museion in Bolzano.

SAIL en Gay Pride zijn niet verplicht. Eraan ontsnappen mag!

Je moet en maar van houden. Van massale evenementen als de Gay Pride of SAIL. Met boten en verklede mensen die zo ontzettend graag willen laten merken dat ze zich uitstekend vermaken. Hoofdzaak is de ander dat te laten zien. Ach, het hoeft niet. Niemand hoeft eraan mee te doen. Dat idee geeft enorme rust. Toch?

Foto 1: Tweet van Tim Hofman, 19 augustus 2015.

Foto 2: Tweet van Wim Pijbes, 21 augustus 2015.

Lokale verkiezingen in Noord-Korea als feest voor de democratie

Lokale verkiezingen in Noord-Korea zijn een feest. Reuters wordt dezelfde beelden aangeleverd en laat dezelfde beelden in hoofdstad Pyongyang zien. Bij het stembureau wordt gedanst en klinken liederen als ‘Ode aan het Moederland’. Van willekeurige kiezers die getraind zijn als willekeurige kiezers. Stemmen heette bij ons altijd het feest van de democratie te zijn voordat het wantrouwen in de politiek de overhand kreeg. Daar helpt niets aan. In Noord-Korea krijgt wantrouwen geen kans. Op geselecteerde stembureaus wordt de schijn opgehouden met muziek, dans en unanimiteit. Feitelijk de tekenen van een doorgestoken kaart. Dan is ons doorprikken van de schijn een echtere waarheid. Ondanks het wantrouwen dat stemmen een loos gebaar is.

In A’dam verandert uiterlijk Zwarte Piet om hetzelfde te blijven

Zwarte Piet moet veranderen om hetzelfde te blijven. Da’s de uitkomst van een maatschappelijk proces. Burgemeester Van der Laan liet vandaag weten in beroep te gaan bij de Raad van State tegen de beslissing dat hij de vergunning voor de sinterklaasintocht opnieuw moet bekijken. Het Amsterdamse Sinterklaascomité werkt al aan een nieuw uiterlijk van Zwarte Piet. Dat Amsterdamse voorbeeld doet wellicht elders volgen.

De burgemeester heeft gelijk zich niet in de rol van zedenmeester te laten drukken. Voor je het weet beginnen tegenstanders van de Gay Pride een zaak om een voor velen controversieel uiterlijk aan de kaak te stellen. Verschil is dat nu Zwarte Piet de wind tegen heeft en de Gay Pride de wind mee. Ofwel, Gay Pride is nu politiek correct en Zwarte Piet incorrect. Maar die mode kan zo omdraaien. Dan moeten homojongens en lesbomeisjes zich aanpassen aan de nieuwe zedelijkheid om stereotypering tegen te gaan. Tegenstanders van Zwarte Piet doen er verstandig aan geleidelijkheid te zoeken. Altijd beter om verder te kijken dan de eigen neus lang is.

Rechter vindt Zwarte Piet inbreuk op privéleven. Wat volgt?

Een bestuursrechter oordeelde vandaag dat Zwarte Piet leidt tot negatieve stereotypering van mensen met een donkere huidskleur, aldus Elsevier. Volgens de rechter is er geen sprake van discriminatie. De procedure was een vervolg op een kort geding dat tegenstanders van Zwarte Piet vorig jaar aanspanden tegen de gemeente Amsterdam. Burgemeester Van der Laan was in gesprek met de critici om het Sinterklaasfeest bij de tijd te brengen. Critici hebben de aanpassingen niet afgewacht. Amsterdam kan in beroep gaan of een nieuw besluit nemen over de intocht. Mogelijk omvat dat een beschrijving van nieuwe gemoderniseerde Zwarte Pieten.

Met dit oordeel lijkt het van de dam. Waar gaat tolerantie voor afwijkend gedrag over in intolerantie? Waar leidt negatieve stereotypering tot inbreuk op het privéleven? Want in de pluriforme samenleving met allerlei groeperingen met specifieke gevoeligheden loert de negatieve stereotypering om elke hoek. Goed kan ik me indenken dat mensen met een gekleurde huid zich verbazen of zelfs ergeren aan elementen van het Sinterklaasfeest. Zwarte Piet als knecht van de witte Sinterklaas. De volkse traditie van het kinderfeest kan best aangepast worden aan de nieuwe tijd. Als het Sinterklaasfeest niet wil verdwijnen, moet het meegaan met de eigen tijd. Verwijzingen naar slavernij of kolonialisme zijn niet nodig om de negatieve stereotypering af te wijzen, wat de rechter trouwens ook niet deed. Een voordeel bij een nadeel is daarom dat het debat zuiver blijft. Het gaat enkel en alleen om de negatieve stereotypering van mensen met een donkere huidskleur.

Positieve stereotypering is soms gevaarlijker dan negatieve stereotypering, zo wijst onderzoek uit. Mede omdat positieve stereotypering minder snel opgemerkt wordt omdat het onder de radar blijft. Zo opgevat werkt negatieve stereotypering positief om mensen scherp te houden over hun eigen vooroordeel dat ze kunnen bijstellen. Ze moeten alleen geleerd worden er goed mee om te gaan. Een kwestie van onderwijs en voorlichting. De openbaarheid lijkt de beste plek om negatieve stereotypering aan te pakken en om te buigen. Verbieden kan averechts werken als de negatieve stereotypering ‘ondergronds’ gaat. Het is jammer dat de Amsterdamse rechter de modernisering van Zwarte Piet halverwege die ontwikkeling in de wielen rijdt.

Foto: Rob Agterberg, Willibrord processie in Utrecht, 2012.

Sinterklaas: inkopen

Koopavond 2 december 1960. Winkelen dus, of kijken. Schuifelen in de Amsterdamse Kalverstraat. Met de knip voor het eerst goed van de portemonnee. Zoek de verschillen. Wat zou Sinterklaas zijn zonder inkopen?

Foto: Enorme drukte in de Kalverstraat t.g.v. de koopavonden voor St. Nicolaas, 2 december 1960. Credits: Anefo / Harry Pot.

Zwarte Piet is geen Bruine Piet maar een Polderpiet. Horizon 2014

‘Hoewel er stevig debat is over kwesties die door onafhankelijke experts zijn aangebracht, mogen deze individuen geen doelwit worden van aanzetten tot haat, aanvallen op hun persoonlijke integriteit of enige vorm van lastigvallen of intimidatie in hun verdediging van de mensenrechten, zoals is gebeurd in deze zaak.’ Aldus de vertaalde conclusie van de posting ‘Wat is de rol van de onafhankelijke mensenrechtexperts?‘ op het United Nations Blog dat ingaat op de Zwarte Piet-discussie. Dat kwam deze week in een stroomversnelling door de opmerkingen van mw. Verene Shepherd die onbezoldigd voorzitter is van een VN-werkgroep en zei dat het Sinterklaasfeest maar afgeschaft moest worden omdat Zwarte Piet een terugkeer naar de slavernij is.

Hoe en in welke mate de experts doelwit zijn van aanzetten tot haat, aanvallen op hun persoonlijke integriteit of intimidatie is onduidelijk. De tekst is zo opgesteld dat een persoon die te ver gaat al tot de conclusie leidt.

Op 17 januari 2013 stuurden leden namens vier VN-organen (Werkgroep van mensen van Afrikaanse afkomst; de speciale rapporteur van culturele rechten; de onafhankelijke expert van minderhedenkwesties; en de speciale rapporteur over hedendaagse vormen van racisme, raciale discriminatie, vreemdelingenhaat en aanverwante intolerantie) een brief naar de Nederlandse regering om de feiten en het anti-racisme beleid te checken. Ze zeiden ervan op de hoogte te zijn gebracht dat ‘de Nederlandse viering van Zwarte Piet elk jaar deel is van het Sinterklaasfeest en voorafgaat aan en de viering van de kerstman begeleidt’. Dit suggereert ten onrechte dat het Sinterklaasfeest een afgeleide van het kerstfeest is. Dat gaat voorbij aan de eigen rol van Sinterklaas. Degenen die de VN-experts van informatie hebben voorzien lijken verre van correct te zijn geweest. Zo beschouwd valt het Verene Shepherd niet kwalijk te nemen dat ze op het verkeerde been is gezet.

Wat te doen? Jesse -bruin en in Nederland geboren zegt-ie- verwoordt het in een reactie: ‘Ik merk dat in de (sociale) media men te veel links of rechts oordeelt. ‘Zwarte Piet moet blijven en blijf van het Sinterklaasfeest af. ‘ Het is niet dat bruine personen af willen van Zwarte Piet als figuur. Niemand wilt de stoomboot met alleen Sinterklaas erop. Dat zou wel erg triest zijn, ook voor Sinterklaas.’ Hij stelt voor te stoppen met de verwijzing naar de slavernij en het Sinterklaasverhaal daarop aan te passen. Dat kan door te benadrukken dat Piet zwart is van het kruipen door de schoorsteen en geen kroeshaar heeft. Het kan immers iedereen zijn. Ook is een variant met allerlei soorten gekleurde Pieten mogelijk. Nederland kan aan de slag met een poldermodel voor een Zwarte Piet. Voor 2013 is het te kort dag, maar in 2014 kan de nieuwe Polderpiet dan in volle swing zijn.

Foto: Sinterklaas en Zwarte Piet op een dak op het punt om een telraam door een schoorsteen te gooien. Naast hen een mand met cadeaus/ kado’s / pakjes. Zonder plaats, 1960.

Tien redenen om het niet over Zwarte Piet te hebben

Internet is dol op lijstjes. Ze gaan over van alles en nog wat. Ze vullen lekker op, vragen weinig onderzoek of kennis, hoeven niet compleet of doortimmerd te zijn en kloppen daarom altijd. Een buil is er niet aan te vallen. Om de reden dat ze toch nergens over gaan. De tien grootste boeven uit de filmgeschiedenis, de tien rijkste kruideniers, de tien gewiekste cultureel ondernemers die niks van kunst begrijpen, de tien slechtst geklede politici met of zonder stropdas, de tien beste honkballers van Nederland die niet uit Nederland komen. De mogelijkheden zijn eindeloos. In Nederland was het trouwens publicist Nico Scheepmaker die deze triviale lijstjes introduceerde. Lijstjes zijn de halsbandparkieten van internet, niet meer tegen te houden.

Nou, dan is het maar beter om mee te doen. Een actueel onderwerp in Nederland dat tegelijk nergens en overal over gaat is deze dagen de rol van Zwarte Piet bij het Sinterklaasfeest. Racisme, slavernij, betutteling, nationale identiteit, volkscultuur, commercie, traditie, verontwaardiging en het wij-gevoel komen er allemaal in samen. Welk lijstje valt daar van te maken? Ik doe een poging. Alle aanvullingen zijn van harte welkom!

• 1.  Die mevrouw Verene Shepherd is een muts en de reactie niet waard
• 2.  Er zijn belangrijkere dingen op de wereld: oorlog, honger, uitbuiting, ziekte
• 3.  Het snoepgoed dat Zwarte Piet uitdeelt is niet om te vreten zo zoet
• 4.  Er zijn in Nederland steeds minder schoorstenen en mooie puntdaken
• 5.  De traditie van het Sinterklaasfeest met Zwarte Piet emancipeert vanzelf
• 6.  Zwarte Piet is helemaal niet zwart, maar bruin
• 7.  Kleine kinderen zouden nog gaan denken dat Sinterklaas evenmin bestaat
• 8.  Voor we het weten hebben we Smurf-, Boeren-, Roze- of Regenboog Pieten
• 9.  Racisme drukt andere vormen van ongelijkheid weg, zoals van vrouwen
• 10. In het personeelsbeleid van de BV Sinterklaas zit toch geen beweging

Foto 1: Intocht van Sinterklaas en (Surinaamse) Zwarte Pieten in Amsterdam, Nederland 1934-1937. Credits: Nationaal Archief.

Foto 2: Sint Nicolaas-optocht door Utrechtse studenten, 1913. Sinterklaas met twee Zwarte Pieten met zak en roede voor de deur van een “Cuisinier” (of Cuisinair) te Utrecht. Credits: Nationaal Archief.