Amerikaanse democratie is in gevaar. Steve Schmidt over de radicalisering van Trump en de Republikeinse partij

Steve Schmidt is een voormalig Republikeinse strateeg, nu een Never Trumper. In 2018 verliet hij de Republikeinse partij (GOP). Hij gaf als reden de volgende verklaring: ‘De Republikeinse Partij is een georganiseerde samenzwering met als doel de macht te behouden voor eigenbelang en het eigenbelang van haar donorklasse … Het is niet langer toegewijd aan de Amerikaanse democratie’. Schmidt liet zich eerst registreren als onafhankelijk en sinds eind 2020 als Democraat. Want hij meent dat de enige partij die nog tussen de GOP en het fascisme staat de Democratische partij is. Hoe onvolmaakt deze partij ook is.

Schmidt toont aan hoe snel de GOP in het afgelopen jaar is geradicaliseerd. De partij is volledig door Donald Trump overgenomen en leeft in een eigen realiteit waar feiten niet tellen. Schmidt toont ook aan wat de werkwijze van deze nieuwe Amerikaanse fascisten is. Ze gooien zand in de motor van de Amerikaanse democratie en de Republiek, erkennen het presidentschap van Joe Biden niet hoewel hij met een ruime meerderheid is gekozen, werken de Democraten op alle manieren en alle niveau’s tegen en beloven voor de toekomst orde in plaats van de chaos die ze zelf helpen creëeren.

De opstand van 6 januari 2021 die op een haartje na slaagde wordt algemeen opgevat als een generale repetitie voor de volgende opstand die een grote kans maakt om te slagen doordat de GOP heeft geleerd van gemaakte fouten. Dat is een onheilspellend vooruitzicht voor een land dat langzaam in de richting van een situatie koerst waar de Republiek, de democratie en de rechtsstaat buiten werking zijn gesteld.

De enige hoop om zo’n afloop te voorkomen is dat de Democraten het anti-democratische gedrag van voormalig president Trump en zijn medestanders tijdig en overtuigend bewijzen, publiekelijk naar buiten brengen en zo de fascistische tendenzen binnen de GOP terugdringen.

Zowel Democraten in Huis en Senaat als de regering Biden opereren tot nu toe behoedzaam en volgens velen te terughoudend. Hoewel de Huiscommissie die de opstand van 6 januari 2021 onderzoekt op stoom komt en mensen die Trump bij die opstand hielpen in het vizier heeft en afgelopen week heeft gedagvaard. Maar vraag is of dat snel genoeg tot resultaten leidt. Alles valt plat als de Democraten het niet hard genoeg durven spelen.

Daarnaast zijn er op lokaal niveau rechtszaken tegen Trump die aantonen dat zijn bedrijf een maffia-achtige criminele structuur heeft. Maar ook daarvan is het de vraag of ze ruim voor de tussentijdse verkiezingen van november 2022 hun invloed op de publiciteit hebben door aan te tonen hoe crimineel en opportunistisch Trump en zijn bedrijf in de afgelopen decennia hebben geopereerd.

Het snel en duidelijk een halt toeroepen aan het Trumpiaanse facisme binnen de GOP en het ontmantelen ervan is ook voor Europa belangrijk. Van de VS gaat toch nog steeds een voorbeeldfunctie uit. Ook in negatieve zin. In Nederland zit Thierry Baudet op de lijn van Trump. Ook hij is steeds meer losgezongen van de realiteit, erkent nauwelijks nog feiten en leeft in zijn eigen fantasiewereld. Hoewel Baudet geen direct gevaar meer lijkt voor de Nederlandse democratie omdat hij een beroerd politicus is die mensen niet kan overtuigen en mobiliseren. Maar het gaat om de structuur die er ligt om aan te wenden voor een volgende volksmenner. Zoals een slimme versie van Trump kans maakt om straks succesvol de Amerikaanse democratie om zeep te helpen, zou een politiek handige versie van Baudet dat in de toekomst in Nederland kunnen realiseren.

Moeten we positief zijn over de toekomst van de Amerikaanse democratie? Tot nu toe hebben de instituties het nog net gehouden dankzij moedige individuen. Maar dat is te hachelijk. Er moeten twee dingen gebeuren om te zorgen dat Trump in 2024 of een Trump 2.0 in de toekomst met ondemocratische middelen de macht grijpt.

De instituties moeten juridisch en politiek verstevigd worden zodat kwaadwillenden er geen misbruik van kunnen maken. En Donald Trump moet ruim voor november 2022 publiekelijk en overtuigend aangeklaagd worden voor zijn crimineel en ondemocratisch handelen dat leidde tot de opstand van 6 januari 2021 waar hij enkel en alleen verantwoordelijk voor moet worden gehouden. Het is op zich merkwaardig dat Trump nog steeds vrij rondloopt en niet in de gevangenis zit.

De Democraten moeten aan de bak om de Amerikaanse Republiek te redden. Ze dienen meedogenlozer en harder op te treden dan ze nu doen. Of ze dat in zich hebben en zichzelf kunnen overtreffen in standvastigheid en hardheid zal van invloed zijn op de afloop van een ontketende GOP die in een chicken race met de Amerikaanse democratie richting afgrond dendert.

Madman of strongman? Bernstein: Trump is de eigen oorlogsmisdadiger van de VS zoals we nog nooit hebben gezien

De befaamde journalist Carl Bernstein die bekend is vanwege de onthullingen over Watergate meent dat Donald Trump de eigen oorlogsmisdadiger van de VS is. Hij begint trouwens steeds meer op de geblokte Dustin Hoffman te lijken die hem speelde in ‘All the President’s Men‘ (1976). Bernstein meent dat om zijn ware aard te zien Trump in een andere context moet worden begrepen die uitstijgt boven de politiek.

Er valt weinig af te dingen op Bernsteins observatie dat Trump een ‘madman‘ is. Dat valt waarschijnlijk nog het best te vertalen met ‘dolleman’. Ofwel, het spreekwoordelijke ‘loose cannon‘ die door zijn omgeving niet te beteugelen valt en over grenzen van de grondwet en individueel gedrag gaat. Ofwel, ‘een kanon dat uit zijn beperkingen is geraakt en gevaarlijk over het dek rolt’. Zo iemand moet uitrazen om uiteindelijk tot stilstand te komen. Maar nu zit de VS er nog middenin.

Hoogleraar geschiedenis Ruth Ben-Ghiat ziet Trump eerder als een ‘strongman‘ dan als een ‘madman‘. Volgens haar vertoont Trump alle karaktereigenschappen van autoritaire leiders zoals Mussolini en vallen Trumps vier jaar in het Witte Huis te beschrijven als een totalitaire greep naar de macht. Dat is volgens haar de context, het frame om Trump te begrijpen. Trump is een crimineel. Zij gebruikt in het interview niet de beladen kwalificatie fascisme die steeds beter op Trump van toepassing lijkt.

Dit soort observaties zijn behulpzaam, maar helpen de gezondmaking van de Amerikaanse politiek nu weinig dichterbij. Die trouwens al voor Trump was ontspoord. Analyses zijn de aanzet tot verandering, maar kunnen als papieren werkelijkheid ook analyse blijven. Er is meer juridische en publicitaire kracht voor nodig om de oorlogsmisdadiger Trump ter verantwoording te roepen en uit de Amerikaanse partijpolitiek te verwijderen.

Zoals Bernstein met vele critici terecht zegt staat de Republikeinse partij onder Trumps heerschappij. Zolang die situatie blijft bestaan helpen politieke analyses er weinig aan om die situatie te veranderen. Hoewel ze op termijn kunnen dienen om een omslag in de publieke opinie te helpen realiseren. Maar gaat dat nog een, drie, negen, tien of twintig jaar duren? Niemand die het weet.

Trump herhaalt telkens zijn simpele boodschappen over de gestolen verkiezingen (‘The Big Lie’), zijn goede aanpak van de pandemie (die in werkelijkheid een ramp was) en zijn kwaliteiten als dealmaker die hem geschikt zouden maken voor de politiek (terwijl hij in werkelijkheid een verliezer en slechte zakenman is). Om effect te hebben moet daar door dagelijkse herhaling de simpele boodschap tegenover worden gezet dat Trump een oorlogsmisdadiger en fraudeur is en als president zijn land als geen enkele andere president voor hem heeft beschadigd.

Een simpele boodschap telt in de herhaling. Dat geldt in gelijke mate voor Trump als voor zijn tegenstanders. Daarom is het van belang dat die zich dat realiseren en er naar handelen. Door Trump in de simpelheid van zijn communicatie te evenaren kunnen ze hem uiteindelijk overtreffen. Dat is de opgave.

Feiten geven aan dat Trump een 100% fascist is. De geschiedenis geeft het voorbeeld, maar is lastig te begrijpen

De geschiedenis leert ons alles over onze eigen tijd. De geschiedenis geeft ons voorbeelden om de democratie te verdedigen of juist aan te vallen. Geschiedenis is een Januskop én een spiegel. We zien er door bespiegeling onszelf in. Het kiezen van de voorbeelden is een tamelijk willekeurig proces. Het waaiert niet een kant op.

Neem het neofascisme van voormalig president Donald Trump van wie wordt gedacht dat hij de Rijksdagbrand in Berlijn van 1933 als voorbeeld nam om het Amerikaanse parlement buiten spel te zetten, de democratie omver te werpen en een autoritair regime te vestigen. Maar omdat Trump een gebrekkige student van de geschiedenis is, valt het te bezien of hij er werkelijk van geleerd heeft voor zijn omverwerping van de Amerikaanse democratie. Dat is hem op 6 januari 2021 op een haar na gelukt. Maar het gevaar is nog niet geweken. Zoals professor Timothy Snyder zegt is een mislukte coup de generale repetitie voor een gelukte coup.

Dat het Trump en de hardliners in de Republikeinse partij niet lukte om de democratie omver te werpen kwam door een spiegelgevecht tussen voor- en tegenstanders die zich allebei in het diepste geheim op dit moment hadden voorbereid. Dat blijft in de video ongenoemd. Wie het beste voorbereid was zou het gevecht winnen. Welnu, dat waren in dit geval de tegenstanders van Trump die de Amerikaanse democratie verdedigden. Hun taak werd vergemakkelijkt doordat Trump publiekelijk zijn plannen openbaarde en impulsief en chaotisch handelde.

Er werd al sinds 2016 voor gewaarschuwd dat dit moment zo komen. Zelfs voelde ik als student van de 20ste eeuwse geschiedenis dat het met Trump verkeerd zou eindigen. In november 2016 schetste ik in een commentaar de tekenen aan de wand:

De randvoorwaarden en voortekenen zijn niet gunstig. Trump is niet gekwalificeerd voor het presidentschap, heeft geen bestuurlijke of politieke ervaring, vertoont semi-fascistisch gedrag, heeft zijn partij beschadigd (...). Het gaat vreselijk worden. Het zou ook de Nederlandse media sieren dat ze de berichtgeving over Trump niet normaliseren. Of sussende opinies zoals die van Willem Post die volgen uit een fikse portie wensdenken niet publiceren zonder disclaimer. Media moeten niet meegaan in de suggestie dat ‘het allemaal wel zal meevallen’ met president Trump. Het gaat naar alle waarschijnlijkheid niet meevallen, maar tegenvallen. 

Maar het is lastig om de hedendaagse geschiedenis te lezen aan de hand van historische voorbeelden. In NRC sloeg voormalig correspondent in Washington Hans Maarten van den Brink in een opinie-artikel van 7 januari 2021 de plank mis. Hij begreep niet alleen niet wat er zich voor zijn ogen had afgespeeld in het Capitool in een opstand die op een haartje na was geslaagd of maakte een verkeerde inschatting van de gebeurtenissen, maar kon net als Willem Post de verbinding met de 20ste eeuwse geschiedenis niet leggen. Opvallend is dat de redactie Opinie van NRC deze beide Amerika-deskundigen ruimte gaf voor hun opinie zonder hun bijdrage van een disclaimer te voorzien. Ook met de kennis van toen had Van den Brink nooit het volgende op moeten schrijven. Hij begreep niet dat hij een parodie van een analyse maakte:

Schermafbeelding van deel artikel ‘Ook een slechte voorstelling kan een onuitwisbare indruk achterlaten‘ van H.M. van den Brink in NRC, 7 januari 2021,

Of Trump sinds 2016 radicaliseerde of ons beeld van hem gaandeweg veranderde is de vraag. Vermoedelijk is het een combinatie van beide aspecten die op elkaar inwerkten. Veelzeggend en waarschijnlijk typisch voor velen zijn de verwijzingen in de commentaren die ik maakte. Trump groeide geleidelijk naar het fascisme en wij als observators aan de zijlijn wenden gedurende vier jaar aan het idee van die ontwikkeling en groeiden daarin mee.

Op 24 oktober 2016 besteedde ik aandacht aan een artikel van hoogleraar geschiedenis John McNeill die in Trump een semi-fascist zag, ofwel een amateuristische imitatie van het origineel van Benito Mussoloni. Tien maanden later noemde ik een commentaar van augustus 2017 Trump een driekwart-fascist. Toch gaf ik hem nog enig voordeel van de twijfel toen ik zei: ‘Maar Trump lijkt niet te groeien naar het echte fascisme. Daar is hij politiek te hybride voor en de steun die hem electoraal en financieel in het zadel houdt is te divers verdeeld. Maar ook een driekwart-fascist in het Witte Huis geeft te denken omdat het niet bij de Amerikaanse democratie past. Amerikaanse instituties en samenleving reageren en proberen dat terug te dringen wat ze ongewenst achten en niet vinden passen bij hun rechtsstatelijkheid‘.

Die visie moest vanaf november 2020 bijgesteld worden toen door de verkiezingsoverwinning van president Joe Biden niet te erkennen, zijn partij in gijzeling te nemen en met opruiende uitspraken de opstand van 6 januari 2021 aan te moedigen Trump zich ontwikkelde van een drie-kwart naar een volledige fascist. Pas in een commentaar van 6 juli 2021 over de QAnon-beweging vond ik dat er voldoende publieke feiten waren om Trump, voor het eerst, een (neo)fascist te noemen: ‘QAnon kan op het eerste gezicht niet anders dan neofascistisch genoemd worden met als neofascistische leider Donald Trump‘. Wij allen kunnen van de geschiedenis leren door goed op te letten en de gelijkenissen te zien.

Media praatten vanaf het begin Trump (en Baudet) goed. Kritiek kreeg geen kans. Wat het ergst is, ze hebben er blijkbaar niks van geleerd

Nu in de VS Trumps presidentschap ten einde loopt en op 20 januari 2021 eindigt klinkt er steeds meer kritiek op de media. Zij hebben Trump de gelegenheid gegeven om zijn praatjes te communiceren zodat hij de macht kon grijpen, terwijl het vanaf het begin duidelijk was dat het om een gestoord en gevaarlijk individu ging. Door passend handelen hadden media de kritiek op Trump een meer prominente plek moeten geven. Pas later kwamen de media met kritiek op hem. Hoewel dat soms ferm was, werd de kritiek van psychiaters verzwegen en niet doorgegeven.

Overigens valt ook de zogenaamde deskundigen die de media ‘voeden’ met ‘content’ heel wat te verwijten. Zij hebben de media op het verkeerde been gezet. In veel gevallen wilden ze de ernst van het gevaar van Trump niet zien en voorspelden ze dat hij wel binnen de lijntjes zou kleuren.

In Nederland was het Willem Post die op 15 november 2016 een opinie-artikel in NRC plaatste dat kopte: ‘Het zal wel meevallen met Trumps dwaze avonturen’. In een commentaar van 17 november 2016 antwoordde ik: ‘Het gaat vreselijk worden. Het zou ook de Nederlandse media sieren dat ze de berichtgeving over Trump niet normaliseren. Of sussende opinies zoals die van Willem Post die volgen uit een fikse portie wensdenken niet publiceren zonder disclaimer. Media moeten niet meegaan in de suggestie dat ‘het allemaal wel zal meevallen’ met president Trump. Het gaat naar alle waarschijnlijkheid niet meevallen, maar tegenvallen.’ En tsjonge, wat viel het tegen met Trump en hoe zat Post ernaast met zijn opgepimpte autoriteit. Maar zoals zo vaak, terugkijken is er bij deskundigen en media niet bij en zelflerend vermogen dat als zodanig wordt benoemd ontbreekt.

In Nederland gebeurde hetzelfde met Thierry Baudet. Hij is ook een gestoord individu met krankzinnige denkbeelden die in het begin van zijn opkomst door de media tamelijk ongefilterd werden doorgegeven. Pas later kwam er kritiek op Baudet, maar toen was zijn naam al gevestigd en kon de journalistiek zich alleen nog maar afvragen hoe het deze tovenaarsleerling groot had helpen maken en wat voor schade aan de democratie het door eigen naïviteit had berokkend. Ook dat besef leidde niet tot een publieke reflectie op het eigen falen.

De paradox is dus dat er van buiten de gevestigde media fundamentele kritiek klinkt op de gevestigde media die hun functie van poortwachter van de democratie niet naar behoren hebben vervuld, maar de media zelf niet tot inzicht komen die wordt omgezet in een beleidsverandering. Of wat nog kwalijker is, ze zijn wel degelijk tot dat inzicht gekomen, maar doen er om economische of politieke redenen niets aan. Hoe dan ook is het resultaat hetzelfde: oorverdovende stilte en het ontbreken van publieke reflectie op het eigen handelen.

Dat is zorgwekkend, omdat de media in het geval van Trump (in de VS) en Baudet (in Nederland) niets geleerd lijken te hebben. Het wachten is op de volgende rechts-radicale politicus die door de zogenaamde ‘linkse’, maar in werkelijkheid ‘rechtse’ media die de status quo en de gevestigde belangen onderschrijven, op het schild wordt gehesen. Het is zelfs de journalistiek niet gegeven om niet de fouten van de vorige oorlog te herhalen. Laat staan dat het al een antwoord op de volgende oorlog kan voorzien door deductie van wat zich nu vroegtijdig aankondigt.

Om geloofwaardig te blijven is een fundamenteel debat binnen de media nodig dat reflecteert op het veranderde medialandschap en de radicalisering van de politiek en dat verder gaat dan een kritisch stuk van een goedwillende ombudsman ergens achter in een krant als aflaat voor een schoon geweten. Dat is te mager om serieus te zijn.

Foto: Schermafbeelding van deel eigen commentaar ‘Media praten Trump nu al goed. Met voorop wensdenkende Amerika-deskundigen die weten dat hij binnen de lijntjes blijft’ van 17 november 2016.

Trumps mislukking is zijn verdienste. Het gevaar schuilt in Trump 2.0 die verkiezingen steelt en de Amerikaanse democratie ontmantelt

Wat is er toch aan de hand met de Amerikaanse democratie? Hoe kan die zo diep zijn weggezonken? Trump is de president die de grenzen ervan opzoekt en er overheen schiet. Maar hij is niet het grote gevaar. Hij is uitgeteld en niet meer van belang, behalve wat de buitenlandse politiek en het verlenen van gratie betreft. Zoals hoogleraar Timothy Snyder opmerkt is het gevaar voor een staatsgreep in de nabije toekomst gelegen. Op autoritaire leiders die het systeem openbreken volgen vaak gewiekste politici die het systeem naar hun hand weten te zetten. Senator Josh Hawley is een exponent van een nieuwe generatie Republikeinse leiders die de democratie aan de laars lapt en zich nu warmt loopt. Zie daar de voorbereiding voor operatie huilebalk (cry baby).

Republikeinen verkenden afgelopen jaren al door kiezersonderdrukking en fraude de grenzen om op lokaal niveau verkiezingen te stelen. Nu proberen ze dat met het presidentschap. Maar omdat de Democratische presidentskandidaat Joe Biden met ruime cijfers van Trump gewonnen heeft en de Democraten het Huis controleren zal dat deze keer niet lukken. Maar het gevaar is dat het over vier jaar wel lukt. Niet-witte minderheden worden verder ontmoedigd om te stemmen, kiesdistricten worden zo aangepast dat het de Republikeinen bevoordeelt en de Republikeinse wetgevers in het congres rekken de normen op en vertrappen de democratie.

Er rust een zware taak op president Biden om deze Republikeinse staatsgreep in wording de wind uit de zeilen te nemen. Timothy Snyder is een alarmist die vaak grof inzet op het gevaar dat de Amerikaanse democratie loopt. Nog niet is alles verloren als de Democraten de komende vier jaar handig en daadkrachtig opereren. Niet alleen Trump moet via rechtszaken op landelijk, maar vooral staatsniveau worden ontmaskerd als een oplichter, fraudeur en mislukte zakenman, maar de sluiproutes in de procedures van de politiek moeten worden afgesloten. Democraten moeten de meerderheid in Huis of Senaat bij de tussentijdse verkiezingen van 2022 behouden en juridische waarborgen in het politieke en electorale proces in gaan bouwen dat het misbruik ervan tot een minimum beperkt. Liefst in hechte samenwerking met conservatieven en gematigde Republikeinen die niets met dit populisme te maken willen hebben en met schrik aanzien hoe hun partij radicaliseert en verandert in platvloers opportunisme.

Trump is de kanarie in de kolenmijn die vroegtijdig de bedoelingen van de Republikeinen heeft blootgelegd. Zijn mislukking is zijn verdienste. De Amerikaanse democratie is gewaarschuwd. Het moet zich wapenen tegen pogingen tot diefstal. Trump 1.0 was een mislukking, maar Trump 2.0 heeft een gerede kans om te slagen, zodat de Amerikaanse democratie definitief om zeep wordt geholpen. Dat straalt negatief af op Europa en Nederland.

Baudet stapt in de kuil die hij voor zichzelf gegraven heeft. Het verweesde partijkader aast op reïncarnatie van FVD

De kritiek op het fascistische gedachtengoed van de jongerenafdeling JFVD kan op twee manieren opgevat worden. Namelijk dat FVD de consequentie van de eigen overtuiging niet begrijpt. De uitwassen zijn geen uitzondering, maar regel binnen FVD waar voormalig-partijleider Thierry Baudet -die tot gisteren de touwtjes in handen had- een representant bij uitstek van is. Baudet is teruggetreden als partijvoorzitter en heeft geen formele macht meer binnen de partij. Men kan ook zeggen dat dit racistische, anti-semitische gedachtengoed door de rechts-conservatieve bestuurders niet gedragen wordt. Ze zijn door toedoen van de in ongenade gevallen partijorganisator Henk Otten geworven en maken het kader van de partij uit.

Het naar de marge dringen van Baudet en de top van de JFVD is de revanche van het ooit door het partijbestuur gestopte project om de lokale partijorganisatie op te bouwen en een zekere autonomie te geven. Het provinciale denken van het kleine gebaar én een reactionaire mening heeft genoegdoening gehaald op de internationale rechts-radicale beweging die in luchtkastelen, vergezichten en toekomstfantasieën denkt.

Het partijkader trok nooit de consequentie uit de boreale praatjes van partijleider Baudet die het gedachtengoed van FVD vormden. Het kader leverde op het gebrek aan realisme van Baudet het eigen realisme in. Tuk op een functie, een financiële bonus of aanzien in de politiek. Door het recente terugtreden van Baudet toont dit opportunisme nog krampachtiger dan het al was. Het  slaat nu indirect terug via het al te erge gedachtengoed van JFVD en haar vertegenwoordiger Freek Jansen.

De rot bij FVD zit niet in de jongerenafdeling, maar in de top. En die top bestond niet alleen uit Baudet, maar ook uit types als Beukering. Cliteur, Hiddema, Van der Linden, Nanninga, Roos, Rooken, Fentrop en Eppink. Ze kiezen nu eieren voor hun geld en zweren hun recente verleden als leden van een partij met bedenkelijke meningen af door die meningen achteraf te veroordelen. Maar dat werkt niet met terugwerkende kracht. Ze zijn allen besmet en zullen dat stigma nooit meer kwijtraken. Waar Baudet nog iets heeft van een -weliswaar idioot denkende- dwarsligger hangt rond het partijkader van FVD dat nu de de macht probeert te grijpen de tragiek van de middelmaat, de berekening en het eigenbelang.

Op 22 november schreef ik in een reactie op FB over een tweet van Nanninga waarin zij de denkbeelden van de JFVD aanviel en de in haar ogen te slappe reactie van de partijleiding daarop: ‘Mogelijk is de aanval van Nanninga op de JFVD een trage, zijdelingse coup die in enkele stappen het einde van Baudet aankondigt. De vraag wat de aantrekkingskracht is van FVD zonder Baudet en zijn sycofanten die zich niet meer van hem los kunnen maken ligt nu open en bloot ter beantwoording. Wat resteert er na de sanering van FVD?’

Niemand die op dit moment het antwoord weet. Baudet is en blijft een tovenaarsleerling die het vak van politicus niet in de vingers kreeg en zich daar evenmin voor interesseerde. Maar die wel kiezers wist te werven door tegen de politiek te trappen. De politicus die ooit beweerde dat hij nooit politicus zou worden omdat hij daarvoor niet de kwaliteiten bezit, bevestigt opnieuw zichzelf goed te kennen door nu terug te treden. Hij is geen politicus. Hij liet voortdurend uitkomen van onderwerpen waarover hij zich uitsprak geen verstand te hebben. Dat is dodelijk voor een politicus die geen politicus wil zijn, maar toch ook weer wel. Maar zoals gezegd, dat trekt wel buitenstaanders aan die eveneens niets van de politiek moeten hebben. Dorknopers als Joost Eerdmans die nu hun kans op het partijleiderschap schoon zien zijn volstrekt ongeschikt om FVD een doorstart te geven.

Met de onzin over de COVID-19 pandemie en het omarmen van extreme complotdenkers als Willem Engel van wie zelfs gematigde systeemcritici vinden dat ze te ver gaan heeft Baudet in de herfst van 2020 definitief zijn geloofwaardigheid verloren. Dat hij er krankzinnige meningen op nahield was niet het breekpunt, maar wel dat dit zo scherp en ondubbelzinnig naar buiten kwam. Baudets gezicht was niet meer te redden. Baudet verdiende niet alleen een nul voor argumentatie, maar ook een nul voor het aanvoelen van het inspelen op de malcontenten of de buitenstaanders. Baudet had zijn magie verloren binnen zijn eigen partij. Hij betwijfelde de ernst van een pandemie vanwege de tamelijk succesvolle bestrijding in Europa en het onderzoek van de medische sector en ziekenhuizen in het vinden van de optimale behandeling. De opportunisten binnen FVD sprongen vervolgens op Baudet toen het duidelijk was dat Baudet ernstig verzwakt was.

Baudet speelde zijn vak en bleef daardoor altijd aan de buitenkant zonder tot de kern van de politiek door te dringen. De vraag die blijft hangen is drieledig: miste hij de ambitie om de politiek in de vingers te krijgen, miste hij de startkwalificatie om de politiek onder de knie te krijgen of had hij vanaf het begin door handige, maar selectieve navolging van Franse en Amerikaanse voorbeelden te extreme meningen om te fungeren in een partij met anderen, ook als dat nalopers en opportunisten waren?

Foto: ‘Op internet circulerende parodieën (memes) van bestaande beelden tonen Thierry Baudet. De lijsttrekker van Forum voor Democratie is onder meer afgebeeld met het alt-right-stripfiguurtje Pepe the frog. In Den Bosch droeg Baudet een stoffen kikker op zijn schouder.’ In: NRC, 16 maart 2017.

Helpt de ferme vergelijking van Trump met Hitler die als waarschuwing en middel tot mobilisatie is bedoeld?

Het is nog 39 dagen tot de Amerikaanse presidentsverkiezingen op 3 november 2020. De VS en de westerse wereld houden hun adem in omdat er veel op het spel staat. De Amerikaanse democratie inclusief de democratische instituties hebben Trump sinds 2017 nauwelijks overleefd en zal naar verwachting bij een tweede termijn van Trump definitief het loodje leggen. Dan komt ook Europa in de problemen omdat Donald Trump algemeen beschouwd wordt als een marionet van de Russische president Vladimir Putin.

In peilingen heeft de Democratische kandidaat Joe Biden al maanden een voorsprong van 5 tot 10 procent op Trump, ook in swingstates. Maar zoals de Stalinistische waarheid zegt, het gaat er niet om hoe mensen stemmen, maar wie de stemmen telt. Zo tekent zich een asynchrone campagne af waarin de Democraten proberen mensen naar de stembus te krijgen en de Republikeinen zoveel mogelijk mensen daartoe proberen te ontmoedigen en juridisch en bestuurlijk alles in gereedheid brengen om de verkiezingen te stelen.

De verkiezingen zijn hoe dan ook al niet eerlijk door vier vertekeningen in het voordeel van de Republikeinen: 1) overwaardering van het platteland in het electorale systeem waardoor ze in het congres grofweg een voordeel van 3% hebben (zo heeft Washington DC geen vertegenwoordigers in de Senaat terwijl het meer inwoners heeft dan een Republikeinse staat als Wyoming); 2) een actief programma van kiezersonderdrukking door de Republikeinse partij (restricties toegang tot stembus; schuiven met de grenzen van kiesdistricten, zogenaamd Gerrymandering); 3) een electoraal systeem waarbij niet de meeste stemmen gelden, maar via een getrapt systeem per staat de uitslag wordt bepaald, het zogenaamde Electoral College. Democraten hebben bij de laatste zeven verkiezingen zesmaal de meeste stemmen gehaald, maar slechts viermaal de president geleverd; 4) Een Republikeinse oververtegenwoordiging in het Hooggerechtshof is niet in lijn met de demografische ontwikkelingen van de VS en biedt de Republikeinen de kans om legitimatie te geven aan wetgeving én onwettig handelen van een zittende Republikeinse president. De laatste twee jaar is dit effect van vertekening nog verder versterkt door de sjoemelende minister van Justitie Bill Barr die optreedt als persoonlijke advocaat van Trump. Als de ‘Roy Cohn’ die voor senator Joe McCarthy vieze zaakjes opknapte.

Commentator voor MSNBC en marketingdeskundige Donny Deutsch neemt in het ochtendprogramma Morning Joe geen blad voor de mond en vergelijkt Trump met Hitler. Eerder wezen historici als John McNeill en Timothy Snyder al op het autoritaire of fascistische gehalte van Trump. Het kan het publiek niet meer ontgaan. In 4 jaar tijd is Trump geëvolueerd van een aarzelende semi-fascist naar een volbloed fascist. Dit maakt somber over de toekomst van de VS en de ruimte die onder Trump landen als de Russische Federatie gekregen hebben om de Amerikaanse democratie te ondermijnen. Of het veel helpt om Trump te vergelijken en gelijk te stellen aan Hitler valt te bezien. Trump heeft een trouwe achterban van zo’n 43% van het electoraat en als hij zo’n 6% door sjoemelen en gestaakte tellingen kan stelen dan wint hij de verkiezingen. En verliezen wij.

Ruth Ben-Ghiat waarschuwt voor Trump en concludeert dat de VS geen democratie is. Gevestigde journalistiek negeert dat goeddeels

Al in 2016 waarschuwde hoogleraar geschiedenis John McNeill voor het fascistische gehalte van Trump. Later herhaalde hoogleraar Timothy Snyder die waarschuwing. President Trump was volgens hem opgeschoven van tovenaarsleerling naar een autoritaire leider die zich boven de wet verheven voelt en de waarheid verdraait. Trump zet anderen op dat pad van autoritarisme en het herschrijven van de geschiedenis. Door de recente inzet van ongeregelde, anonieme federale troepen in Portland (tegen de wens van de lokale autoriteiten in) en dreigementen dat in Seattle of Chicago te herhalen scoort Trump extra langs de fascistische meetlat.

Het kan het publiek niet meer ontgaan. In 3,5 jaar tijd is Trump geëvolueerd van een semi-fascist naar een volbloed fascist. In augustus 2017 schatte ik aan de hand van de kenmerken van McNeill in een commentaar Trump nog in als een driekwart-fascist. Ik merkte toen op: ‘Tegelijk blijft Trump aan de passieve kant wat het gebruik van binnenlands geweld betreft. Hij keurt het niet af, maar propageert het evenmin actief.’ Dat is veranderd sinds de inzet van ongeregelde, federale troepen met het gebruik van traangas tegen geweldloze demonstranten in Lafayette Park in Washington DC op 1 juni 2020.

De verwijzing naar het fascisme wordt gebruikt om te waarschuwen voor een tweede termijn van Trump die kwalijke gevolgen zal hebben voor de Amerikaanse democratie. Zo publiceerde journalist Jonathan Greenberg op 10 juli 2020 een artikel met de onheilspellende titel ‘Twelve signs Trump would try to run a fascist dictatorship in a second term’. Het is de hoogste tijd voor de inventarisatie van Trumps kwade bedoelingen.

Weer een andere hoogleraar geschiedenis Ruth Ben-Ghiat gebruikt voor Trumps optreden in een interview met Salon het begrip ‘fascistic’ om de hedendaagse verschijningsvorm te onderscheiden van de historische. Dat gebruikt ze om te zeggen dat wat Trump en zijn medestanders nu doen gerelateerd is aan de kenmerken van het fascisme maar er niet mee samenvalt. Want er zijn verschillen. De VS onder Trump zijn geen eenpartijstaat en er is nog steeds een vrije pers. Hedendaags fascisme manifesteert zich anders en is daarmee niet minder omvattend en schadelijk. Opvallend is het dat historici als McNeill of Ben-Ghiat die het Italiaanse fascisme hebben bestudeerd of Snyder die een expert is op het gebied van het Sovjet-autoritarisme met een waarschuwing komen. Zij zijn door hun historische expertise in staat om te zien wat het Amerikaanse publiek, journalistiek en politiek niet ziet. Namelijk dat onder Trump de VS is opgeschoven richting autoritarisme.

De journalistiek krijgt opvallend genoeg de meeste kritiek in de vraag van Chauncey Devega aan Ben-Ghiat. Interviewer en geïnterviewde verwijten de gevestigde journalistiek onvoldoende inzicht te hebben in de stand van zaken van de Amerikaanse democratie en Trumps intenties. Tegen alle feiten in blijven ze hoop uitventen en concentreren ze zich op de competitie tussen Trump en Biden, Republikeinen en Democraten. Waarbij ze geen aandacht voor en besef hebben voor de rode lijn achter de verschijnselen: het toenemende autoritaire karakter van de Amerikaanse democratie. Kunnen ze per definitie de ‘fascistic’ tendenzen niet onderscheiden?

Zelfs Nederland kent zo’n goedprater die de ernst van de situatie in de VS negeert. De aan kennisinstituut Clingendael verbonden commentator Willem Post sust met bezwerende praatjes het televisiepubliek in slaap. In een commentaar van november 2016 viel ik hem aan naar aanleiding van een in mijn ogen naïef artikel in NRC waarin hij stelde dat het wel mee zou vallen met Trump. Ik antwoordde daarop: ‘Het gaat vreselijk worden. Het zou ook de Nederlandse media sieren dat ze de berichtgeving over Trump niet normaliseren. Of sussende opinies zoals die van Willem Post die volgen uit een fikse portie wensdenken niet publiceren zonder disclaimer. Media moeten niet meegaan in de suggestie dat ‘het allemaal wel zal meevallen’ met president Trump. Het gaat naar alle waarschijnlijkheid niet meevallen, maar tegenvallen.’ Kortom, onnozelheid alom.

Foto 1: ‘Yes man: mask of Mussolini on the façade of the Fascist Part Headquarters, Rome, 1934.‘

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Ruth Ben-Ghiat on Trump and the bitter American truth: “We do not have a real democracy”’ in Salon, 23 juli 2020.

Bernie Sanders wint Nevada in race die verder gevorderd is dan het lijkt

MSNBC’s host Chris Matthews maakt een opmerkelijke vergelijking als hij de Franse premier Paul Reynaud citeert die op 15 mei 1940 tegen de Britse premier Winston Churchill zei dat het over was toen de Duitse troepen door de Franse verdediging bij Sedan waren gebroken. Terwijl Frankrijk een indrukwekkend leger had en zo op het oog nog lang niet verslagen leek. Reynaud die strijdbaar was vroeg de Britten om ondersteuning.

Matthews maakt deze vergelijking om de opgang van Bernie Sanders te verduidelijken. Uiteraard is de gelijkenis van Sanders met de Duitse invasie van Frankrijk in 1940 ongelukkig. Het is geen neutrale associatie, hoewel het de vraag is of hij het kwaadaardig bedoelt. Maar Matthews heeft gelijk in zijn observatie dat terwijl op het oog de Democratische nominatie nog niet beslist lijkt, dat in werkelijkheid wel eens degelijk het geval zou kunnen zijn. Hij sluit hiermee aan bij een opinie-artikel van 21 februari 2020 van Tim Miller voor het conservatieve The Bulwark dat zegt dat de race verder gevorderd is dan het lijkt (les 1) en dat de verdeling in progressieve en gematigde ‘paden’ (lanes) een verzinsel is (les 2) omdat kiezers makkelijk van lane wisselen.

In 2016 was ik een aanhanger van Sanders omdat ik in hem, zijn achterban en programma meer hart en energie zag dan in de gedoodverfde Hillary Rodham Clinton die uiteindelijk smadelijk van Trump verloor. In 2020 is de belangrijkste opdracht voor de Democraten om president Trump te verslaan. De reden is duidelijk: Trump zorgt voor onrust, chaos, verdeeldheid en corruptie, en beschadigt het aanzien en de nationale veiligheid van de VS, de westerse alliantie en is tot een marionet van de Russische president Poetin gemaakt.

Elke Democraat die de essentiële paarse staten (waar de blauwe Democraten en de rode Republikeinen min of meer in evenwicht zijn) wint, wordt de volgende president. Als blijkt dat Bernie Sanders de Democratische kandidaat is die meeste kans heeft om die paarse staten te winnen, dan hoop ik dat hij de uitdager van Trump wordt. Als dat toch Joe Biden of een andere kandidaat is, dan hoop ik dat die de uitdager wordt.

Hoe dan ook is Bernie Sanders met een indrukwekkende race bezig en blijkt dat hij een beweging ‘on the ground‘ heeft die goed georganiseerd, gedisciplineerd en enthousiast is. Hoopgevend voor Sanders is dat de demografische gegevens over Nevada aangeven dat hij bij alle kiezersgroepen hoog scoort. Sanders treedt buiten de doelgroepen die doorgaans met hem worden geassocieerd, zoals studenten, jeugdigen en progressieve of zeer progressieve kiezers. Voor het establishment van de Democratische partij is de opgang van Sanders lastig te verteren. Als Sanders het momentum volhoudt en op Super Tuesday 3 maart in staten als Texas, California en Noord Carolina goed scoort, dan is hij niet meer te stoppen. Omdat in vele staten al gestemd kan worden (early voting) wordt het effect van een winnende Sanders op dit moment al versterkt.

Omdat kandidaten in de voorverkiezingen radicaliseren om hun opponenten af te troeven, valt van Sanders te verwachten dat als hij op de Democratische conventie in Milwaukee in juli 2020 genomineerd wordt, hij daarna richting centrum beweegt. Al is het maar om de partij te verenigen en zoveel mogelijk Democratische en Onafhankelijke kiezers achter zich te krijgen. Hoewel dit bij Trump niet is gebeurd en ik daarover in een commentaar van 17 november 2016 al twijfels had toen Willem Post met de observatie kwam dat Trump zou normaliseren en als president zijn bizarre gedrag dat hij tijdens de campagne vertoonde achter zich zou laten.

Het valt te bezien hoe Sanders reageert op een mogelijke nominatie. Want er zijn gelijkenissen tussen de bewegingen van Trump en Sanders met hun eigen, krachtige dynamiek. Hoe dan ook moet voor de verbreding van zijn draagvlak het misverstand de wereld uit dat Sanders een ‘socialist’ zou zijn, terwijl hij een ‘sociaal-democraat Europese snit’ is die binnen de contouren van het kapitalisme blijft. Hervorming kapitalisme: ja, afschaffing ervan: nee. Het is essentieel dat Sanders’ campagneteam zijn radicale aanhangers tot de orde roept die met hun pleidooi voor socialisme en agitatie tegen het kapitalisme Trump wind in de zeilen geven.

AD bedrijft ondermaatse journalistiek met artikel over Baudet en FvD dat de strekking heeft ‘Dit is gewoon een hele leuke club’

Het lezen van het artikel ‘Een jaar in het spoor van de leider van Forum’ van Tobias den Hartog in het AD brengt me tot de overpeinzing wat hier is misgegaan. Want naar mijn idee ontspoort dit artikel grandioos. Is het naïviteit, gebrek aan politiek en historisch inzicht, een foute bedrijfscultuur van het AD, angst voor het ‘volk’ of een verkeerde opvatting van wat journalistiek is die de journalist tot zo’n stuk brengt? Ik kan er niet anders dan een flinterdun, misplaatst stuk in zien. Dit had nooit in deze vorm gepubliceerd mogen worden. Hoofdpersoon Thierry Baudet komt er als leider van ‘een hele leuke club’ uit. Tobias den Hartog bedrijft hier reclame voor Forum voor Democratie. Heeft het AD zich bekeerd tot het gedachtegoed van radicaal-rechts?

Waarom heeft hoofdredacteur Hans Nijenhuis dit artikel laten passeren? Hij publiceerde vandaag een commentaar waarin hij naar aanleiding van de aanslag op Charlie Hebdo vijf jaar geleden kritisch is op trollen en twijfelzaaiers: ‘Het is goed dat we vandaag herdenken en eren, maar voor een goede informatievoorziening vormen trollen en twijfelzaaiers een grotere bedreiging dan terroristen’. Jazeker, die bestrijding is nodig, maar kan het best met het bedrijven van goede onderzoeksjournalistiek die verder gaat dan aanhaken bij het populisme, klikaas en aandacht voor vederlichte onderwerpen. Voor goede informatievoorziening is goede journalistiek nodig. Dat is het beste antwoord op Russische trolfabrieken of desinformatie in het algemeen. Het is de vraag of het AD met zo’n artikel van Den Hartog in voldoende mate in goede journalistiek voorziet. Zijn artikel wijst op het tegendeel omdat het onvoldoende naar de ideeën kijkt en in oppervlakkigheid blijft hangen. Een hoofdredactioneel commentaar dat strijdig is met het eigen medium is tamelijk potsierlijk. Zo wordt het AD deel van partijpropaganda. Mijn reactie bij Den Hartogs artikel op de FB-pagina van het AD:

‘Dit is op z’n best oppervlakkige en op z’n slechtst naïeve journalistiek. Baudet moet aangesproken worden op zijn ideeën en niet op zijn emoties of trivialiteiten. Het AD verzaakt ernstig haar taak als ze dat niet doet. Heeft dat ermee te maken dat de meeste journalisten geen specialistische academische vorming hebben genoten, maar op zijn best handige generalisten zijn? Tobias den Hartog maakt van een bijzaak hoofdzaak, en vergeet de hoofdzaak. Dat is onvoldoende om door het harnas van doorgewinterde politici te breken en tot een goede analyse te komen. De afweging bij dit kaliber middelmatige journalisten is, dat geen berichtgeving beter is dan deze ondermaatse berichtgeving die politici op oneigenlijke gronden legitimeert. Wat het AD hier doet. Het begin van begrip is om Baudet historisch te plaatsen en in de traditie te zetten waar hij het beste in past: het fascisme. Dat perspectief of die poging tot een passende duiding ontbreekt hier volledig. Deze journalist heeft geen ambitie om na te denken en beseft zijn verantwoordelijkheid niet. De AD dat in een hoofdredactioneel commentaar de mond vol heeft van trollen en twijfelzaaiers beseft niet dat het zelf met dit soort gelegenheidsstukjes die niet meer dan bladvulling zijn zelf actief meewerkt aan het zaaien van twijfel. Dieptepunt, AD. Met dit soort pseudo-journalistiek verspeelt het elke geloofwaardigheid. En dat geldt ook voor de hoofdredacteur.’

Foto 1: Schermafbeelding van deel artikel ‘Een jaar in het spoor van Thierry Baudet’ van Tobias den Hartog in het AD, 7 januari 2020.

Foto 2: Schermafbeelding van bericht ‘Een jaar in het spoor van Thierry Baudet’ op de FB-pagina van het AD met als aankeiler ‘Dit is gewoon een hele leuke club’, 7 januari 2020.