Radicaal-rechts profileert zich met verzet tegen hedendaagse kunst op Gogbot Festival in Enschede. En maakt zich belachelijk

‘Kunst mag prikkelen, en ik weet ook dat het een discussie is die ook nu is losgebarsten, maar dit vind ik een stap, misschien wel drie stappen te ver’, aldus Arjan Brouwer van het Democratisch Platform Enschede. Een partij die zich volgens een bericht van Tubantia inspireert op Forum voor Democratie. Dat is de partij van Thierry Baudet die niets moet hebben van moderne kunst of moderne architectuur en zich een ongenuanceerd oordeel over hedendaagse kunst toemeet. Uit die hoek waait dus de wind. Arjan Brouwer vindt dus dat kunst mag prikkelen, maar niet mag prikkelen. Kunst moet volgens hem ondergeschikt en onschuldig zijn. Brouwer probeert te scoren met zijn aanval op hedendaagse kunst. Aanleiding is een werk van de afgestudeerde van de Willem de Kooning Academy Anne Bothmer op het Gogbot Festival in Enschede. Ze vraagt zich met haar werk Fantoompijn af ‘kun je wel een slachtoffer zijn terwijl je niet bij een van de aanslagen aanwezig was?’ In 2013 zorgde een werk op Gogbot vanwege vermeende pornografie ook al weerstand op bij de meer behoudende, christelijke gelederen van de Enschedese gemeenschap. De geschiedenis herhaalt zich op Gogbot. Vraag is wie er nou zo hoognodig in eigen voet wil schieten door te ageren tegen uitingen van hedendaagse kunst.

Job Cohen relativeert, maar hoopt op progressieve volkspartij

In een NRC-interview van Marc Chavannes kijkt Job Cohen terug op zijn leiderschap van de PvdA. Naar eigen zeggen mislukte hij omdat-ie onvoorbereid was. Over Wouter Bos zegt Cohen: ‘Die had me laten weten dat er een moment zou komen waarop hij wilde stoppen als partijleider. Hij dacht dat ik degene was die het moest overnemen. Als je kijkt hoe het gelopen is kan je je afvragen waarom hij dat dacht.’ Sommigen dachten dat al vanaf het moment dat Cohen het van Bos overnam. Twijfels over Cohen werden ook hier herhaaldelijk geuit.

Job Cohen gebruikt het interview om afstand te nemen van de Haagse politiek en een staatsman-achtige pose aan te nemen. Als politicus die het allemaal gezien heeft en nu probeert boven de partijen uit te stijgen. Eindelijk vrij om te spreken. Terwijl Cohen als partijleider vooral PvdA-er was, neemt-ie daar nu afstand van: ‘Als je er middenin zit dan zie je de verschillen tussen cultuur en opvattingen van de partijen; van de SP, van de Partij van de Arbeid, van GroenLinks, van de Partij voor de Dieren; die zie je allemaal haarscherp. Sta je er wat verder vanaf, dan denk je, jongens, wat moeten we in hemelsnaam met al die partijen?’ 

Cohen ziet een fusie op links voor zich: ‘Nu ik op meer afstand sta, denk ik: waarom kan dat niet gewoon in één club? Niet nu, maar in de komende jaren zou je met een grote progressieve volkspartij zoveel sterker staan’. Cohen ziet dus de SP en de PvdA als progressieve partijen. De afgelopen week noemde de VVD’er Halbe Zijlstra D66 zijn favoriete partner. En D66 ziet zichzelf als kern van de vrijzinnige politiek die door kan groeien naar tientallen zetels. Als een Vrijzinnig Democratische Bond die de Doorbraak juist terugdraait.

Toch heeft Cohen gelijk dat herschikking van partijen nodig is. Het is alleen de vraag of dat volgens de lijnen moet die hij schetst. Recent waren er talloze centrum-linkse pogingen om de partijpolitieke verstarring te doorbreken. In december 2010 was er het initiatief van een fusie tussen D66 en GroenLinks. In september 2011 ‘Leden van zes PvdA-afdelingen starten een traject om de Nederlandse progressieve beweging van nieuwe ideeën en energie te voorzien‘. In december 2011 was er het initiatief van een vrijzinnige beweging tussen leden van D66, GroenLinks en PvdA. En Tofik Dibi sprak in mei 2012 over een progressieve bundeling.

Een herschikking kan ook bestaan uit  een vrijzinnig blok (D66, Piraten, delen GroenLinks, PvdA en VVD), een links-conservatief blok (SP, delen PvdA, PvdD en GroenLinks), een liberaal blok (delen VVD, Brinkman, 50Plus), een religieus blok (deel CDA, CU en SGP) en een conservatief blok (PVV, delen VVD en CDA). De herschikking die Cohen voor ogen staat is dus niet de enige mogelijkheid. Daarom zal niet snel gebeuren wat-ie voorziet.

Foto: Partijen

Dibi streeft bijdetijds naar nieuwe progressieve partij

Tofik Dibi kijkt over partijgrenzen heen. Juist nu hij bij GroenLinks als kandidaat-lijsttrekker partijleider Jolande Sap uitdaagt. Tegen Nu.nl zegt Dibi: ‘Als de progressieve partijen zo versplinterd blijven, zullen ze nooit een meerderheid halen om Nederland socialer te maken.’ Een vreemde uitspraak omdat de geschiedenis leert dat als progressieve partijen zich verenigen ze nog geen meerderheid halen. Daarbij komt dat PvdA en SP hebben gezegd voor links van het midden te kiezen, en niet voor progressief. Overigens een vaag begrip. Een progressieve meerderheid is op dit moment nog minder haalbaar dan vroeger toen het evenmin haalbaar was.

Toch zijn Dibi’s denkbeelden interessant. Oprichting van een partij tussen GroenLinks, D66 en mogelijk de Partij voor de Dieren kan vrijzinnige politiek focus en ambitie geven. Het is 66 jaar geleden dat de Vrijzinnig Democratische Bond opging in de PvdA die mislukte als Doorbraak. Maar eenzame voetsoldaten in PvdA, VVD, GroenLinks en D66 hebben nog steeds de doorbraakgedachte in hun ransel. Wanneer durven deze individuen de stap te zetten om tegen hun partijkaders in samen af te koersen op een progressief-liberale partij?

Recent zijn op centrum-links pogingen ondernomen om de verstarring te doorbreken. Omdat individuele leden van GroenLinks, D66 en PvdA teleurgesteld waren in hun eigen partij zochten ze in wisselende combinaties samenwerking over partijgrenzen heen. In december 2010 was er het initiatief van een fusie tussen D66 en GroenLinks. In september 2011 ‘Leden van zes PvdA-afdelingen starten een traject om de Nederlandse progressieve beweging van nieuwe ideeën en energie te voorzien‘. In december 2011 was er het initiatief van een vrijzinnige beweging tussen leden van D66, GroenLinks en PvdA. Alles zonder resultaat.

Foto: Verkiezingsaffiche van de Vrijzinnig Democratische Bond, 1918

D66 + GroenLinks = Fantoompijn

Een initiatief roept D66 en GroenLinks op om door fusie een nieuwe partij te vormen. Dit suggereert dat het initiatief van onderop komt. De initiatiefnemers zeggen hun actie bewust niet te hebben gecoördineerd met de politieke leiding. In de NRC zegt Stefan Hoevenaar: Zij die in alles afhankelijk zijn van het bestaan van hun partij, zullen pas overgaan tot een fusie als het water hun aan de lippen staat. Waarop Halsema twitterde: Kan iemand mij vertellen of #NRC nu wel of niet vierkant in een hoax is getrapt met die nieuwe partij?

De initiatiefnemers denken minimaal 30 zetels te kunnen halen. Niet door hervorming van D66 of GL of partijvorming, maar door fusie. Naast D66 en GroenLinks zien ze sociaal-liberale kiezers bij PvdA, VVD, CDA, CU en PvdD. Dat interpreteert het sociaal-liberalisme tot in de kerk. Ik mis een verwijzing naar secularisme en vrijzinnigheid. Het optimisme redeneert vanuit de amputatie van een onheus ontnomen meerderheid.

Ik krijg weinig beeld van de contouren van zo’n nieuwe partij. Programmatisch koerst het in de richting van duurzaam, liberaal en sociaal. Maar is dat niet net zo vaag als eerlijk delen, rechtvaardigheid en vrijheid? Het laat veel open. Zoals het verschil in houding over integratie. Zakelijkheid van GroenLinks tegenover de naïviteit van D66. Het initiatief verdient echter aandacht. Want voor de vastgeroeste particratie is elke wijziging welkom. Vraag is of dit het gepaste antwoord is. Ik denk het niet.

Het initiatief is op te vatten als motie van wantrouwen tegen de partijelites van D66 en GroenLinks. De broederstrijd op links kent onderlinge verdeeldheid. PvdA negeert de SP, D66 houdt de PvdA op afstand en SP verkettert D66 en GroenLinks. Laatstgenoemden presteerden teleurstellend in onderhandeling en verkiezingen waardoor een jongere generatie niet door kon stromen. Dat ongenoegen komt nu naar boven.

Het CDA wordt bijzonder gediend door dit initiatief. In een tweestromenland met een links en rechts blok, waar PvdA en VVD tegenover elkaar staan, kan het niet kiezen zoals interne discussies binnen het CDA duidelijk maken. Juist een fusiepartij D66-GroenLinks laat het CDA ontsnappen. Maar ook de PvdA ontsnapt. De meest hervormingsgezinde PvdA’ers kunnen overstappen, waarna de PvdA nog verstarder en in zichzelf gekeerder achterblijft. Zonder urgentie om te veranderen en de leiding van een links blok op zich te nemen. Voor CDA en PvdA is een fusie van D66 en GroenLinks tijdwinst.

Een fusie tussen D66 en GroenLinks breekt niets open, maar is een herschikking in de marge. De Nederlandse politiek heeft er niets aan. Het belang ervan is de aankondiging van een generatiewisseling binnen D66 en GroenLinks. Een intelligente, maar verhulde wijze om de macht te claimen. Fantoompijn. Een aandoening waar geen eenvoudige remedie voor is.