Debat over slavernijverleden is pas zinvol als het door hele bevolking gevoerd wordt en niet in de eerste plaats door politieke activisten

Schermafbeelding van deel artikel ‘Utrechtse excuses voor slavernijverleden? Niet uit mijn naam, zegt deze politicus‘ in het AD, 2 juli 2021.

Er is in vele landen vanuit gematigd linkse kringen kritiek op radicaal-links dat met identiteitspolitiek, cancel culture, wokeness en politiek correct denken van oorsprong linkse kiezers naar rechts jaagt. In de VS wijst de Democratische strateeg James Carville op het gevaar de traditionele achterban van Blue collar kiezers (= arbeiders) te verliezen. Dat denken zou het failliet bevestigen van links en radicaal-rechts in de kaart spelen. Zijn idee is dat er een kantelpunt bestaat dat als de wokeness binnen linkse partijen toeneemt de aantrekkingskracht van een breed publiek voor links afneemt.

Een nieuw netelig onderwerp in dit politieke debat is het slavernijverleden waarvoor stad en land excuses zouden moeten aanbieden. Voor welk probleem dat een oplossing biedt is de vraag. Opinieleiders uit radicaal-linkse kringen proberen elkaar de loef af te steken in politieke correctheid. Het is hun optimale kans om zich tegenover elkaar te profileren. De samenleving heeft daar echter weinig aan want, zoals gezegd, dat gaat niet ongestraft. Voor traditioneel links kan het zelfs de doodsteek betekenen.

Er bestaat overeenstemming over het feit dat het terecht is om te erkennen dat slavernij een zwarte bladzijde in de vaderlandse geschiedenis is geweest. Het was beter geweest als het nooit had bestaan. Het heeft velen onnoemelijk leed gebracht. Die erkenning moet breed uitgedragen worden.

Maar het aanbieden van excuses gaat een stap verder. Zeker als nog niet omschreven is hoe zich dat verhoudt tot schadevergoeding voor de verre nazaten van de slachtoffers van de slavernij, het herschrijven en dekoloniseren van de geschiedenis, het verwijderen van standbeelden van vaderlandse admiraals en bestuurders en het hernoemen van straten en instellingen omdat ze zouden verwijzen naar een besmette naam.

Het is een kluwen van aspecten die samenhangen en waarvan onduidelijk is wat nou wat is. Ze vormen samen de lagen van de taart. Het aanbieden van excuses voor het slavernijverleden van Nederland is de kers op de taart. Een taart waarvan onduidelijk is wat er precies inziten hoe die gemaakt is. Voordat excuses aangeboden worden dient duidelijk omschreven te worden wat de aspecten zijn.

Ook moet opgepast worden dat hedendaags racisme niet vermengd wordt met het slavernijverleden van bijna 150 jaar geleden en ouder. In 1873 kwam officieel een eind aan de slavernij in Nederland toen het verboden werd. Het gevaar is dat het aanbieden van excuses voor het slavernijverleden in de plaats komt van de bestrijding van hedendaags racisme op arbeidsmarkt, sociale huisvesting en in de samenleving in algemene zin. Dat is een oneigenlijk gebruik van excuses.

Nodig is een brede maatschappelijke discussie waar vertegenwoordigers van de hele bevolking aan deelnemen. Voor de acceptatie en sociale cohesie is het niet zinvol dat een groep activisten anderen een mening opdringt. Hoewel ze wel het debat kunnen helpen voorbereiden door de feiten boven water te halen en in het debat in te brengen. Maar ze zouden er door politieke en publicitaire druk in hun eentjes niet over moeten kunnen beslissen. Daar lijkt het nu op uit te draaien.

Het zou als uiterste sanctie geen taboe moeten zijn om de namen van de meest kwaadaardige personen uit het slavernijverleden die het meeste kwaad hebben aangericht uit de openbaarheid te verwijderen. Zonder dat ze uit de geschiedenis verdwijnen of wat nog erger is de geschiedenis herschreven wordt door hun uitwissing. Uitsluitend ter zake kundige historici zouden na gedegen onderzoek hier een voorstel voor moeten doen.

Maar laat het evenmin een automatisme zijn dat alle historische personen die in verband worden gebracht met slavernij en handel in slaven gecanceld moeten worden. Of dat standbeelden en straatnamen die hun naam hebben gekregen om politieke redenen hernoemd zouden moeten worden. Een ‘bijschrift’ kan de kwalijke kanten belichten van genoemde personen. Het is ongewenst én onmogelijk om met de bril van nu naar 1650, 1750 of 1850 te kijken.

Schermafbeelding van tussenstand van poll in het AD bij het artikel ‘Utrechtse excuses voor slavernijverleden? Niet uit mijn naam, zegt deze politicus‘, 2 juli 2021.

Aanleiding voor mijn zorgen over een ver doorgeschoten identiteitspolitiek die uiteindelijk traditioneel links electoraal beschadigt is een enquête in het AD. Een krant die door vele ‘doorsnee’ Nederlanders geraadpleegd wordt. De respondenten vinden in grote meerderheid dat de gemeente Utrecht geen excuses aan moet bieden voor het slavernijverleden. Het valt niet te verwachten dat ze representatief zijn voor de Nederlandse bevolking, maar desalniettemin geeft de stemming aan dat er tegenstand is tegen het aanbieden van excuses. Dat kan niet lichtvaardig. Als het gebeurt, dan moet het goed voorbereid, uitgelegd en afgebakend worden.

Advertentie

Samuel aanvaart excuus Van Zanen. Maar het internet mort verder

De Utrechtse burgemeester Jan van Zanen heeft z’n excuses aangeboden aan Monique Samuel. Hij had de Egyptisch-Nederlandse publiciste en politicologe tijdens een Bevrijdingsfestival toegevoegd ‘wat zonde, wat zonde‘ toen-ie hoorde dat ze lesbisch was en dus op vrouwen viel. Van Zanen redeneerde duidelijk vanuit een mannelijk standpunt. Hij geeft achteraf tegen RTV Utrecht volmondig toe dat het een stomme opmerking was. Hij bijt in het zand: ‘Ik ben enorm op mijn nummer gezet en denk dat dat terecht is.’ Samuel aanvaardt de excuses, meent ook dat de burgemeester het als compliment bedoelde, maar vond wat-ie zei toch denigrerend en kwetsend. Voor haar is hiermee de discussie klaar.

Maar voor Roffel, Frans Tjepkema, Gruwel en Bas Blokland is het debat nog springlevend. Met hun deelname blazen ze het juist leven in. Geen zand erover, maar olie op het vuur. Lekker jennen op de site van Binnenlands Bestuur. Zo klinkt in Nederland de digitale stem van het volk die achteraf graag een gelijk haalt. Iedereen krijgt een veeg uit de pan van deze mannen die manmoedig hun mannetje staan achter hun scherm. Deze admiraals Tromp en De Ruyter van het Nederlandse internet stellen met hun salvo’s orde op zaken.

Jan van Zanen zou een slappe zak zijn. Niet omdat-ie in z’n loslippigheid een seksistische opmerking maakt, maar omdat-ie z’n excuses ervoor aanbiedt. En tuinbroeken en humor gaan niet samen. Draagt Samuel een tuinbroek? Zij komt voor haar rechten op en wijst Van Zanen terecht. Is zij humorloos en mediagel? Zelfs als ze dat zou zijn doet dat niet terzake. Ze geeft aan hoe actief burgerschap in de Nederlandse praktijk werkt, en wijst een vertegenwoordiger van het publiek bestuur z’n plaats. Da’s mooi om te zien. Van Zanen bindt in en probeert met z’n team door toegeven van grootmoedigheid een voordeel te maken. Uit schadebeperking en bevreesd om als zijn voorganger Aleid Wolfsen met een imago van intolerantie en kleinzieligheid te eindigen.

Foto: Schermafbeelding van reactie bij ‘Burgemeester van Utrecht heeft excuses aangeboden‘ op Binnenlands Bestuur, 7 mei 2014.

Hulpverlening homo’s: Wat leert Different van sluiting Exodus?

‘Exodus is een instituut in de conservatieve christelijke wereld, maar wij hebben verzuimd een levend, ademend organisme te zijn’, zegt Alan Chambers. Exodus International sluit na 40 jaar de tent. Het claimde homosexualiteit te kunnen ‘genezen’ via een homo-therapie, de zogenaamde ‘conversie‘. President Alan Chambers neemt daar nu afstand van en biedt zijn verontschuldigingen aan de Lesbische, Homo, Bisexuele en Transgender gemeenschap aan. Hij zegt ‘I Am Sorry‘: We have done wrong, and I stand with many others who now recognize the need to offer apologies and make things right.‘  Hij komt tot inkeer: ‘Today it is as if I’ve just woken up to a greater sense of how painful it is to be a sinner in the hands of an angry church.’

Chambers erkent dat Exodus International door haar bekeringsdrift mensen heeft beschadigd. Is Exodus hiermee dood? Nee, want bestuurslid Tony Moore hint op een doorstart: ‘Wij gaan niet voorbij aan de manier waarop God Exodus gebruikte om duizenden mensen positief te beïnvloeden, maar een nieuw generatie christenen zoekt verandering en wil worden gehoord‘ Ofwel, in de VS is het politieke en maatschappelijke klimaat waarin Exodus opereerde zodanig veranderd dat het in haar huidige vorm niet meer doelmatig kan functioneren. Het verkeerde getalsmatig in een minderheidspositie en voerde zo een verloren strijd.

In Nederland biedt het christelijke Tot Heil des Volks via Different nog steeds de therapie aan: ‘Different biedt psychosociale begeleiding aan christenen die te maken hebben met ongewenste homoseksuele gevoelens.’ Uitgangspunt is dat homosexuele gevoelens ongewild zijn en niet voortkomen uit de eigen homosexuele geaardheid. Afgelopen jaren hebben kamerleden herhaaldelijk kritiek geuit op de conversie-therapie. Die door zorgverzekeraars nog steeds vergoed kan worden. Ondanks een brief van zomer 2012 van minister Schippers aan de zorgverzekeraars die zegt dat ze de therapie niet hoeven te vergoeden. Ze mogen dat wel. Da’s onhoudbaar. Er moet hoognodig een debat komen over een verbod. Pas dan stoppen de vergoedingen.

Different probeerde de afgelopen twee jaar de bakens te verzetten door zich te profileren als hulpverlener die homosexuelen leert omgaan met hun homosexualiteit. Die omslag wordt inzichtelijk door het accentverschil tussen de oude (boven) en nieuwe (onder) banner op de site. Van genezing tot aanpassing. Maar ook met dat laatste creëert Different een probleem dat niet bestaat. Haar hulpverlening aan homosexuelen is overbodig. En werkt zelfs beschadigend. Het laat homosexuelen niet in hun eigen waarde en gunt hun geen ‘gewenste homosexuele gevoelens’. Hopelijk brengt het sluiten van Exodus International  Different en Tot Heil des Volks tot het besef dat het dom bezig is. Beschadigend voor zowel homosexuelen als tolerante christenen.

Foto 1: Banner op site Tot Heil des Volks/ Different, 17 januari 2012.

Foto 2: Banner op site Tot Heil des Volks/ Different, 21 juni 2013.