D66’er Van Gool: D66 is niet per definitie seculier. Wat dan?

Zomaar een berichtje in de krant waarvan ik niks begrijp. Het staat in een artikel in de NRC van afgelopen vrijdag over de doorbraak van D66 buiten de Randstad, bijvoorbeeld in Enschede, Amersfoort of Tilburg. Voor zover niks bijzonders. Maar dan wordt Peter van Gool (28) geciteerd. Hij is ‘een echte Tilburgse jongen‘ die op nummer 2 van de lijst van D66 in Tilburg staat. Hij studeert het masterprogramma ‘religie in hedendaagse samenlevingen‘ aan de Universiteit Utrecht en zegt gelovig te zijn. Voor zover nog steeds niks bijzonders.

Dan komt het. Van Gool wordt sprekend opgevoerd: ‘D66 ademt de tijdgeest en is niet per definitie seculier‘. Is D66 niet per definitie seculier? In alle ernst? Het pleidooi voor secularisme bond mij als kiezer jarenlang aan D66. Totdat ik er om andere redenen afscheid van nam. Begrijpt Van Gool wel wat secularisme betekent? Het lijkt er niet op. Redeneert-ie vanuit een defensief en gesloten beeld van religie? Zoals orthodoxe christenen het secularisme afwijzen omdat die hun macht inperkt. Vandaar hun bizarre uitspraken dat secularisme een pseudo-religie is of vrijheid geen doel op zichzelf kan zijn. Afleiding. Want secularisme gaat boven religie.

Peter van Gool is nog in de leer en past daarom welwillendheid. Toch is het merkwaardig dat iemand met deze opvatting over secularisme en religie het zover kan brengen in de huidige D66. Gaat de interne scholing van kaderleden alleen over praktische politiek en niet over het gedachtegoed van D66? Ter overweging aan Peter van Gool en zijn masterstudie, zijn doorgronden van de politiek-filosofische geschiedenis van D66 dat-ie in de Tilburgse raad gaat vertegenwoordigen en de juiste interpretatie van het secularisme herhaal ik graag wat ik eerder over secularisme schreef. Naar aanleiding van een betoog van de Amerikaanse hoogleraar Jacques Berlinerblau. Maar Van Gool kan ook z’n partijgenoten Boris van der Ham of Sophie in ’t Veld raadplegen.

Er bestaat veel misverstand over de vraag wat secularisme is. Het is geen atheïsme of vijand van religie. Vanuit religie of religieuze politiek wordt secularisme uit zelfprofilering vaak als vijandbeeld gebruikt. Secularisme en atheïsme zijn niet uitwisselbaar. De uitleg van Jacques Berlinerblau spreekt mij aan. Secularisme is een politiek idee dat kerk en staat gescheiden zijn. Meer is het niet. Secularisme spreekt zich er niet over uit of er wel of niet een God bestaat. Het kan en kan ook niet. Welbeschouwd doet het er niet toe. Omdat secularisme geen vijand van religie is, kunnen in het secularisme uiteenlopende religies naast elkaar bestaan. Zo opgevat zorgt secularisme voor meer vrijheid van godsdienst dan in situaties waar een staatsgodsdienst bestaat en andere religies verboden zijn. Zoals in Iran. Kortom, secularisme is dan geen vijand, maar juist een vriend van religie.

Foto: Gustave Moreau, Phare / Vuurtoren. Aquarel. Credits: © Réunion des musées nationaux.

Imad Habib, Angelo Scola, blasfemie en secularisme

Aldus Moral Courage Channel (‘standing up when others want you to sit down’). Imad Habib is op de vlucht voor de Marokkaanse autoriteiten. Is-ie moordenaar, dief of bankrover? Wat heeft-ie misdaan? Iets heel ergs: hij is atheïst en verbergt dat niet. Gisteren riepen zijn medestaanders uit tot ‘International Imad Day‘. Met het advies dat de Marokkaanse overheid beter degenen die met fatwa’s en doodsbedreigingen komen vervolgt dan vrijdenkers. Gelden dan in Marokko de mensenrechten niet? De vraag stellen is de vraag beantwoorden.

Een indirect antwoord gaf vorige week op een conferentie de Milanese kardinaal en bijna-paus Angelo Scola. Opvallend sprak-ie zich uit tegen godlasteringswetten en pleitte voor ‘gezond secularisme‘. Met voor allen godsdienstvrijheid. Scola ziet in het bestaan ervan de echte lakmoesproef van de beschaafde samenleving. Hij verwijst met zijn uitspraak overduidelijk naar landen met een intolerante versie van de islam waar geen godsdienstvrijheid bestaat. Daar worden christenen, vrijdenkers en islamitische minderheden actief vervolgd.

Interessant is dat het Vaticaan aansluiting zoekt bij de pluriformiteit van de liberale democratie omdat het daar de voordelen van inziet. De meer behoudende protestanten aarzelen met die stap. Weliswaar verwerpen ze de islam totaal en in de diepste kern en willen ze een islamdebat, maar in hun wereldbeeld zit het wantrouwen tegen vrijdenkers en liberalen diep ingebakken. Zo sprak nog vorig jaar de Estlandse ECPM (Europese Christelijke Politieke Beweging)-voorzitter Peeter Võsu over ‘agressief secularisme‘. De omarming van het secularisme door het Vaticaan en het begrip dat secularisme in de kern niet anti-religieus is, is meer dan een kleine stap. Om maanwandelaar Neil Armstrong te parafraseren: ‘Een reuzensprong voor religie’.

Foto: De aartsbisschop van Milaan Angelo Scola draagt de mis op. Rome, 2013. Credits: Christian van der Heijden.

Secularisme Britse stijl, Nederlands ondertiteld

Overzicht beargumenteert met strenge logica wat secularisme is en wat de argumenten zijn die tegenstanders gebruiken om het verkeerd voor te stellen. Die tegenstand kan begrepen worden vanuit het feit dat de voorrechten van gevestigde religieuze organisaties aangetast worden. Want het secularisme roept op tot gelijkheid tussen alle religies en levensovertuigingen. Dat secularisme atheïstisch of anti-religieus zou zijn is zo’n misverstand dat door religieuze instellingen wordt gebruikt om de afbraak van de eigen voorrechten te vertragen. En geldbronnen vanuit de overheid veilig te stellen. Met name conservatieve vertegenwoordigers van religies slaan soms wild om zich heen als hun voorrechten ter discussie worden gesteld. Ze chargeren dat streven naar gelijkheid van secularisten als intolerantie. Zoals de SGP suggereert dat gelijkheid tussen religies en levensovertuigingen een aanval op de christelijke eigenheid is. Niet dus. Britse productie van QualiaSoup.

ECPM wijst Europese kernwaarden af, maar Europese subsidie niet

Er was onmin tussen de Europese Christelijke Politieke Beweging (ECPM) en Europarlementariër voor D66 Sophie in ’t Veld. In een opiniestuk in het RD memoreerde ze dat nationale partijen bij Europese partijen zijn aangesloten. Zoals ChristenUnie en SGP bij de ECPM. Volgens haar ontvangen Europese partijen ‘subsidie uit de EU-begroting, op voorwaarde dat ze de grondbeginselen van de EU in acht nemen, te weten de principes van vrijheid, democratie, respect voor de mensenrechten, de fundamentele vrijheden en de rechtsstaat’.

In ’t Veld signaleert in het basisprogramma dat de ECPM Europese kernwaarden niet onderschrijft. Zo staat er onder het kopje Freedom: ‘Christian-democrat thinking also strongly rejects secularism as a public ideology‘. Daaruit concludeert de D66-er dat de ECPM de scheiding van kerk en staat, en seculiere instellingen verwerpt. En: ‘ECPM stelt daarbij dat de Europese democratie wortelt in het christelijk geloof, en zonder christelijk geloof en waarden niet kan bestaan. ”Freedom” geldt dus niet voor wie een ander of geen geloof heeft.‘

Johannes de Jong van denktank European Christian Political Foundation van de ECPM reageerde in het RD op In ’t Veld en stelt dat de ECPM voor de scheiding van kerk en staat is. Hij meent dat ze tot een verkeerde interpretatie komt omdat er in het programma ook wordt gepleit voor ‘een democratische samenleving met echte pluraliteit en diversiteit van meningen en overtuigingen‘. Als uitleg voor de gewraakte zin die In ’t Veld citeert verwijst-ie naar een agressief secularisme dat afkomstig is uit Oost-Europa waar de ECPM voor een groot deel geworteld is. En dat inhoudt dat secularisme geen ruimte laat aan religie in de publieke ruimte.

Dit is in lijn met wat evenals de paus de Estlandse ECPM-voorzitter Peeter Võsu agressief secularisme noemt: ‘In steeds meer landen is er sprake van een antireligieuze trend gevoed door een agressief secularisme‘ . Ik betwijfelde dat in ‘Christelijke politiek demoniseert het secularisme’ en zei over de opstelling van Võsu: ‘Maar hij verwart de gelijkberechtiging met de afschaffing van de privileges voor gelovigen. Het lijkt er sterk op dat met name strijdbare christenen het opgeven van hun voorkeurspositie niet kunnen accepteren ten koste van minderheden als homosexuelen of moslims die een gelijke plek onder de zon opeisen’.

De ECPM spreekt vanuit een werelds pragmatisme vol marketing met meerdere monden tegen meerdere publieken. In Oost-Europa laat Peeter Võsu het harde geluid klinken. In West-Europa is het Johannes de Jong die in redelijkheid de liberalen countert. Het beginselprogramma van de ECPM leest als kruising van belangen. Het moet voldoende redelijk klinken om Europese subsidies te kunnen incasseren, maar moet onheilspellend, urgent en militant genoeg zijn om christenen angst aan te jagen en zo bij de les te houden. De zin die In ’t Veld citeert valt echter wel degelijk het secularisme in de kern af. Feit dat de ECPM met zo’n uitgangspunt dat andersdenkenden in de kern uitsluit Europese subsidie krijgt toont het ongelijk van de ECPM het beste aan.

Foto: Paus ontvangt in Rome het Internationaal Democratisch Centrum, inclusief de Slowaakse KDH met voorzitter Ján Figel, september 2012