Reactie op een opinie die het handelen van Britse regering billijkt: ‘Boris Johnson is de verkeerde man op de verkeerde plaats’

Op de FB-pagina van Het Parool plaatste ik onderstaande reactie bij het opinieartikel ‘Boris Johnson is de juiste man op de juiste plaats’ van Maurits Bredius van 11 september 2019. Het lijkt in strijd met de logica:

Na een aanloop met een min of meer objectieve schets van de recente geschiedenis ontspoort het betoog als Bredius op normatieve wijze stelt: ‘Een volstrekt onaanvaardbare uittredingsovereenkomst met een ‘backstop’- clausule, die Noord-Ierland voor onbeperkte tijd binnen de EU zou houden en een harde grens in de Ierse Zee zou betekenen.’ Bredius maakt in zijn betoog op geen enkele manier duidelijk waarom de uittredingsovereenkomst tussen de EU en de toenmalige regering May ‘volstrekt onaanvaardbaar’ is. De ‘backstop’- clausule is de logische voorwaarde om de belangrijke interne markt die een van de pilaren van de EU is te beschermen.

Hij gaat ook voorbij aan het feit dat de Britse politiek verdeeld is over zowel de gewenstheid om de EU te verlaten als de manier van uittreding. Ofwel, voor geen enkel voorstel voor uittreding was in het Lagerhuis in de afgelopen twee jaar een meerderheid te vinden. De uittredingsovereenkomst van toenmalig premier May met de EU is niet minder onaanvaardbaar dan andere manieren van uittreding.

Het is zo dat parlementsleden die tot nu toe (tot drie keer toe) tegen de uittredingsovereenkomst stemden in de afgelopen week hebben aangegeven deze keer voor te stemmen om niet alleen een No Deal uittreding als het geweld dat de regering Johnson de democratie en de rechtsstaat aandoet te stoppen. Ze aanvaarden dan de volgens Bredius ‘volstrekt onaanvaardbare’ backstop. Af te wachten valt of een meerderheid van het Lagerhuis straks eieren voor haar geld kiest en een onaantrekkelijke uittredingsovereenkomst met de EU aantrekkelijker vindt dan het schrikbeeld van een om zich heen slaande premier Johnson die doel en middelen verwart. Het is vergezocht om te veronderstellen dat Boris Johnson die altijd zo graag premier wilde worden zich nu alsnog voor het landsbelang opoffert.

Voor de duidelijkheid, het waren de harde Brexiteers (de ERG factie binnen de Conservatieve partij) die het hardste oppositie voerden tegen de deal van May met de EU. Ook Boris Johnson stemde met de ERG mee tegen May en EU. Schrijnend is dat de meerderheid van de 21 ‘gematigde’ Conservatieven die door Johnson vorige week uit de fractie zijn gezet wel voor de uittredingsovereenkomst van May met de EU stemde. Dat feit alleen al weerlegt Bredius’ suggestie dat de oppositie het VK ‘het liefste binnen de EU ziet blijven’. De oppositie is daarover verdeeld.

Bredius maakt het er niet helderder op als hij suggereert dat de opschorting van vijf weken van het Lagerhuis, dat vandaag door het hoogste Schotse hof in een uitspraak als onwettig wordt gekenmerkt, de democratie dient en niet beschadigt. Volgens hem dient het opschorten van de democratie de democratie. Als het kind met het badwater wordt weggegooid, dan viert Bredius het badwater als het kind.

Bredius komt opnieuw met een raadselachtige uitspraak als hij zegt: ‘Daarom besloot de oppositie om vervroegde verkiezingen pas goed te keuren als het te laat zou zijn voor Johnson om het Verenigd Koninkrijk zonder akkoord uit de EU te leiden. Met dit standpunt geeft de oppositie blijk van weinig vertrouwen in de wijsheid van het Britse volk.’ Nee, de wijsheid van het Britse volk heeft er niks mee te maken en Bredius moet weten dat hij dit er aan de haren bijsleept. Prominenten van onder meer Labour, SNP en LibDems hebben aangegeven dat ze Johnson (en zijn strateeg Dominic Cummings) niet vertrouwen en daarom eerst het blokkeren van een No Deal uittreding per wet wilden voorkomen voordat er afspraken over verkiezingen zouden worden gemaakt. Overigens is de verwachting dat LibDems en SNP flinke winst zullen behalen in deze verkiezingen, dus zij hebben er geen belang bij om het uitschrijven van nieuwe verkiezingen te verhinderen.

Een ander misverstand is overigens dat er zoiets als een No Deal uittreding bestaat. Die bestaat in de praktijk niet omdat ook zonder de uittreding van het VK uit de EU er nog talloze afspraken over economie, handel, transport, nationale veiligheid en allerlei sectoren waardoor het VK en de EU-lidstaten samenhangen tussen het VK en de EU moeten worden gemaakt. Een No Deal uittreding van het VK uit de EU is dus hooguit tijdelijk een No Deal.

Aan de verklaring waarom de Brexit zo is ontspoord waagt Bredius zich niet. Hij keert zich te eenzijdig tegen de oppositie en de EU en verliest zo het perspectief uit het oog. Dat heeft niet zozeer te maken met het opereren van de EU, maar met de aard en het karakter van de Engelse politiek en de samenleving die leidde tot een dubbelhartige relatie tot de EU. Een kleine meerderheid van het nationalistische VK heeft zich nooit echt lid van de EU gevoeld en altijd afstand gehouden tot het ‘continent’, slechts het economisch profijt trok het VK aan. Onderschat evenmin het zelfbeeld van de Etoniaanse elite (Boris Johnson, Jacob Rees-Mogg, David Cameron) die in het land der blinden liever éénoog koning is, dan tweede viool in de grotere EU die door Frankrijk en Duitsland wordt gedomineerd.

Het tweede referendum van 2016 was met een nipte meerderheid van 51,9% een herroeping van het referendum van 1975 dat met een ruime meerderheid van 67,2% besloot voor toetreding tot (de voorloper van) de EU. Dat was een vertaling van dat Engelse sentiment. Het geeft aan hoe innerlijk verdeeld het VK is. Sociaal, regionaal en politiek. Dat de politiek zich aan het een en het ander niet kan onttrekken is de logica van de Brexit.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Boris Johnson is de juiste man op de juiste plaats’ van Maurits Bredius in Het Parool, 11 september 2019.

Hoe populisten te bestrijden? Door te wijzen op hun eigenbelang en hun claim dat zij alleen namens het volk spreken

Cenk Uygur en Ana Kasparian van The Young Turks wijzen op de Republikeinen die nu ze de macht ruiken het Consumer Financial Protection Bureau willen afschaffen. Senator Richard Shelby (R-Ala) neemt daartoe het initiatief. Het is zo ongeveer de enige verworvenheid van de regering Obama die ‘de gewone mensen’ beschermt tegen grote banken en bedrijven. Het was een initiatief van Elizabeth Warren (D-Ma) toen ze in 2010 nog geen progressieve senator was als onderdeel van de hervorming van Wall Street.

Republikeinen willen een hervorming die de consument beschermt terugdraaien. Dat geeft aan dat ze zich niets bekommeren om de gewone man, om Joe Sixpack. Rechts-populisten als Donald Trump zeggen dat ze namens het volk spreken, maar in werkelijkheid laten ze uit eigenbelang dat volk in de steek. Hillary Clinton met haar Clinton Foundation was corrupt, maar Trump is niet minder corrupt. Populistische leiders stellen het graag zo voor dat ze een directe band met het volk hebben. Tegen de macht van het establishment in. Maar dat is niet meer dan politieke marketing. Populistische partijen hebben helemaal geen hechtere band met het volk zoals ze zelf suggereren. Ze zijn er alleen beter in om die rol voor zichzelf op te eisen.

Hier kondigt zich een begin van een antwoord op de retoriek van de populisten aan. Dat bestaat eruit om hun eigenbelang en achtergrond te belichten. Donald Trump is als marketing-goeroe en media-persoonlijkheid die zegt miljarden te bezitten onderdeel van het establishment. Hij is er tot in zijn haarvaten commercieel mee verweven. Hetzelfde gold voor de initiatiefnemers van het Brexit die zich in het Leave-kamp bevonden en voor het grootse deel Eton-boys waren. Vice News noemde dat in een recensie van de documentaire ‘Brexit: The Movie’ van Martin Durkin ‘de upperclasses in opstand’. Zie hier voor een commentaar. Gevestigde media besteden te weinig aandacht aan het feit wie als sponsors bij populistische partijen aan de touwtjes trekken.

Hoogleraar politicologie Jan-Werner Müller verbaast zich er in een interview in NRC over dat de populisten in politiek, maatschappij en media zo weinig weerwerk krijgen: ‘Ik ben sowieso verbaasd dat de Europese intellectuelen de strijd met de populisten niet harder aangaan. Onze democratieën staan op het spel.’ Ja, onze democratieën staan op het spel. Maar een doelmatige strategie om de populisten aan te spreken blijft uit.

Twee uitgangspunten kondigen zich aan: 1) Wijzen op het eigenbelang van populistische leiders en hun sponsors die onderdeel van het establishment zijn en zich niet laten leiden door hun bekommernis om het volk en het belang van het volk; 2) Wijzen op de tekortkomingen en tegenstrijdigheden in de claims in de politieke marketing van de populisten dat zij alleen per definitie namens ‘het volk’ kunnen spreken.