Afgesleten cliché van het begrip ‘Dutch Mountains’

Schermafbeelding van deel tijdlijn van de Nederland Area Historical Society.

Zo gaat het dus. Investeerders uit Nederland kopen in 1873 een mijn in Boulder County, Colorado die vijf jaar later failliet gaat. Waarschijnlijk vanwege de recessie (‘Panic of 1873‘) die in september 1873 begon en zes jaar duurde. De Nederlandse investeerders stappen op het verkeerde moment in dit project. Een mijn die uit erts zilver, goud, tellurium en wolfraam wint. Wat blijft is de opvallende naam van een streek in Colorado: Nederland. Niet ‘Holland’ of ‘Netherlands’, maar Nederland

‘Caribou Mill, Nederland‘, {1873-1876?]. Collectie: library.mines.edu.

In de Nederlandse populaire cultuur staat het begrip ‘Dutch Mountains‘ voor het onbereikbare bereikbaar maken en ‘internationale allure’. Het onnederlandse wordt benadrukt door bergen in Nederland te projecteren. Ter glorie van degene die de lef en de verbeelding toont om groots te denken. Zie ons eens origineel zijn, zeggen die pogingen. In design en stadsplanning of in cultuur met de Nits.

Schermafbeelding van project en artistieke projectie in spoorzone Eindhoven ‘The Dutch Mountains’.

Onderhand zijn die ‘Dutch Mountains‘ een afgesleten cliché. Ach, iedereen mag het nodig vinden om een tekort te vullen. Ook voor een opdrachtgever die van vergezichten houdt. We weten echter dat al sinds 1873 een Nederland in de Mountains bestaat. Waarom dan al die marketing om Nederland op te tuigen met bergen?

Schermafbeelding van deel pagina ‘Welcome to Boulder County‘.

Devaluatie van het begrip ‘depressie’ is een modeverschijnsel

Het is een feit dat studenten en jongeren te lijden hebben onder de coronamaatregelen. Zoals dat ook voor bewoners in verpleeghuizen geldt en thuiswonende mobiele ouderen die zich vanwege hun veiligheid isoleren. Het is zaak dat de overheid al deze groepen verzachting van hun situatie biedt. Door financiële tegemoetkomingen, doelmatige en snelle uitvoering van het vaccinatieprogramma en het tonen van compassie.

Maar soms schiet empathie met groepen die het meest te lijden hebben door in slachtofferdenken. Dat is ongelukkig omdat het het tegenovergestelde effect oplevert van wat wordt beoogd. Het is het laatste jaar in de mode om de situatie van jongeren en studenten te psychiatriseren. Heel Nederland lijkt daar in mee te gaan en niemand wil blijkbaar de eerste zijn om dat te relativeren. Via de ernst van COVID-19 wordt jongeren een ziekte aangepraat. Terwijl het in de meeste gevallen gaat om een dipje. Dan gaat het niet om geestelijk lijden, maar om ongemak van een beroerde situatie die tot vervelende inperkingen leidt.

Depressie komt voor onder jongeren. Zo’n 6 tot 7 % van de totale bevolking heeft een ernstige psychiatrische aandoening, zoals psychiater Damiaan Denys in 2018 concludeerde aan de hand van recente cijfers over ziektebeelden. Studies komen lager uit, en menen dat ongeveer 2% van de bevolking een ernstige psychiatrische aandoening heeft. Het is zaak om dat goed in kaart te brengen om deze doelgroep optimale zorg te kunnen bieden.

In de video is de begripsverwarring optimaal en werken de vertegenwoordigers van de welzijnsindustrie er nauwelijks aan mee om duidelijkheid te bieden over de ernst en de aard van het geestelijk lijden. Dat perken ze niet in, maar maken ze breder dan het werkelijk is, Zo ontstaat er begripsvervaging van geestelijk lijden dat een ernstige aandoening is. Dat doet de jongeren onrecht en geeft een verkeerd beeld van wat er nodig is voor een gerichte aanpak van degenen die geestelijke zorg echt nodig hebben.

Rellen: Dominees, politici, dansleraren en feestorganisatoren hebben het laten ontsporen en staan achteraf quasi-afstandelijk aan de kant

Een toekomstfantasie zou zo kunnen beginnen: Het schijnt dat de onderhandelingen van de Nederlandse regering met een onbekend land in een vergevorderd stadium zijn over de opname van Nederlandse ontevredenen. Voor de verandering gaat het niet om ontspoorde Marokkaans-Nederlandse jongens, maar om witte christelijke jongeren. Het besef lijkt nu eindelijk bij de Nederlandse overheid doorgebroken dat de grootste bedreiging voor de sociale vrede uit rechts-christelijke hoek komt. Het lijkt satire als het niet zo echt zou zijn. Naar verluidt zou de Nederlandse regering betreffend land een half miljard euro per jaar betalen voor deze overeenkomst.

De groepen die in aanmerking zouden kunnen komen voor zo’n overeenkomst zijn rellende christelijke jongeren uit Urk, leden van rechts-extremistische splintergroepen en allerlei groeperingen die in Nederland hun draai niet zeggen te kunnen vinden, zich miskend en onbegrepen voelen, de media als vijand van het volk zien en bewonderaars van Hitler, Trump, Baudet en Wilders zijn. Omdat genoemde groepen zweren bij het leidersprincipe ligt het gezien de onderlinge verbondenheid voor de hand om hun leiders mee naar het buitenland te sturen. Voor de Urker jongeren betreft dat talloze dominees en gezaghebbende kapiteins van de vissersvloot.

Dominee Uitslag is predikant van de christelijke gereformeerde Eben-Haëzerkerk in Urk en zegt in een artikel in het RD dat de mooie dingen die er onder de Urker christelijke jongeren plaatsvinden, zoals samen zingen en de Bijbel bestuderen, de pers volgens hem nooit halen. Dat was voor de rellen van afgelopen weekend. Nu zegt dominee Uitslag over deze witte, christelijke rellende jongeren: ‘Het perspectief ontbreekt bij hen. Maar het zijn wel onze kinderen, buurkinderen of collega’s, heb ik gezegd richting de gemeente. Het is ons aller probleem’. Hoe zich dat tot de God van Urk verhoudt is onduidelijk. Kan deze God van Urk op enigerlei wijze verantwoordelijk worden gesteld voor onder meer het geweld tegen de GGD Flevoland?

In een commentaar van 19 januari 2021 over de failliete feestorganisator Michel Reijinga die aanzette tot rellen op het Amsterdamse Museumplein, maar daarvoor geen verantwoordelijkheid wilde nemen, schreef ik:

Dominees van Urk, politici als Baudet en Wilders, failliete feestorganisatoren, uitgedanste dansleraren en miskende commentatoren in rechtse media hebben jongeren opgehitst, maar nemen lafhartig afstand van hun eigen aanzet tot opstand als het gif dat ze in de simpele geesten hebben geplant daadwerkelijk begint te werken. Die dominees en feestorganisatoren hebben het laten ontsporen en staan achteraf quasi-afstandelijk en moralistisch aan de kant. Ze wassen hun handen in onschuld. In de poging om hun eigen geweten te sussen proberen ze iedereen verantwoordelijk te maken.

De daders die zich het afgelopen weekend bij de onlusten het meest misdragen hebben tegenover GGD, ziekenhuis of ordehandhaving moeten opgepakt worden en met naam en toenaam publiekelijk bekend worden gemaakt. Zodat hun werkgevers of hun omgeving afstand kunnen nemen door respectievelijk ontslag of veroordeling en maatschappelijke uitsluiting. Uiteraard moeten ze als ze aangeklaagd worden zich voor de rechter kunnen verdedigen. Daarnaast is het van essentieel belang dat degenen die hebben aangezet tot deze onrechtmatige acties met naam en toenaam worden genoemd. Want zij zijn de oorzaak van wat er is gebeurd, maar doen achteraf alsof ze er niks mee te maken hebben.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel „Rellen zijn schandvlek voor christelijk Urk” van Klaas van der Zwaag in het RD, 25 januari  2021.

Oordeel over wat een ‘echte religie’ is, is niet aan het openbaar bestuur of de rechterlijke macht

Voorrechten zijn uiteindelijk de oorzaak voor de vraag of een beweging een religie is. Ofwel, aan het recht van een beweging om zich een religie te mogen noemen zijn voordelen verbonden. Zoals belastingvoordelen, toegang tot overheidssubsidies of maatschappelijk prestige. Dit geeft aan dat gevestigde religies een streepje voor hebben boven niet-gevestigde religies of niet-religies. Hoewel sommige niet-religieuze bewegingen of levensovertuigingen zoals het humanisme door de Nederlandse overheid in hetzelfde domein worden geplaatst als religies. Met als belangrijkste doel om via een omweg die religies te beschermen.

Het openbaar bestuur en de rechterlijke macht hebben vanwege de vrijheid van godsdienst niet te oordelen over de innerlijke werking van religieuze organisaties. Ze kunnen niet aantonen dat een religie geen religie is, evenmin als de religieuze organisatie kan aantonen dat het wel een religie is. In 2018 oordeelde de Raad van State dat de Kerk van het vliegend Spaghettimonster geen godsdienst is. Maar dat is een oneerlijke toetsing die toetreders tot de religieuze markt benadeelt. In een commentaar schreef ik daar toen over: ‘Als de rechter godsdiensten werkelijk op overtuigingskracht, ernst, samenhang en belang zou toetsen, dan zouden immers alle godsdiensten door de mand vallen en blijft er geen enkele over. Schijnverklaringen die bijvoorbeeld in strijd zijn met de laatste natuurwetenschappelijke inzichten tellen niet. Ook best, maar dan wel: ‘gelijke monniken gelijke kappen’. Ofwel, op de criteria van ernst en samenhang waar de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster op wordt afgewezen, moeten dan precies zo het Christendom of de Islam afgewezen worden. Dat is een politieke keuze die moed, durf en non-conformisme vereist.’ 

Wat een godsdienst is valt niet makkelijk te bepalen. De bandbreedte is breed. Dat is begrijpelijk omdat de betekenis van de term ‘godsdienst’ vaag is en dit de weg opent voor uiteenlopende interpretaties. Daarbij zijn godsdiensten dynamisch en in ontwikkeling. De religieuze markt waarop de godsdiensten elkaar ontmoeten is een vechtmarkt met grote economische, politieke en maatschappelijke belangen. Dat strekt zich uit tot de eisen die gesteld mag worden aan het geloof van een gelovige die zich laat inspireren door een godsdienst. Die interne dimensie omvat ook de vrijheid voor de gelovige om gedachten en overtuigingen te hebben die tegenstrijdig zijn aan de gedachten en overtuigingen die uit dat geloof volgen. Dit alles geeft aan dat het lastig, zo niet onmogelijk is om aan de hand van vooraf bepaalde criteria vanaf de buitenkant te toetsen wat een godsdienst is. Hoofdzaak is dat godsdiensten in de praktijk elkaar uitsluitende kenmerken hebben. Ofwel, godsdiensten zijn niet onder één noemer te vangen of over één kam te scheren volgens artikel 9 van de EVRM.

Het openbaar bestuur blijft zo worstelen met de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster waaraan het eisen stelt dat het aan traditionele godsdiensten niet stelt, zoals de eis dat het een volwaardig systeem van denken is. Maar dat leidt tot  een normatief en ongepast oordeel. De overheid beseft dat het verkeerd handelt, maar probeert door vertraging dit onderwerp op de lange baan te schuiven. Religie is Schrödingers kat, niemand weet vanaf de buitenkant of de inhoud ervan wel of niet levend is. Ook het openbaar bestuur en de rechterlijke macht niet. Maar ze doen net alsof dat wel zo is. Bevreesd waarschijnlijk voor de omstandigheid dat als de religieuze markt opengesteld moet worden voor nieuwe toetreders die niet meer te controleren is.

Zie voor verder lezen over de documentaire I, Pastifari: www.ipastafaridoc.com

Timo de Rijk en het Derde Rijk. Verwarrend debat met veel ruis over expositie van nazi-design in Design Museum Den Bosch

Op 23 februari 2018 plaatste ik bovenstaand commentaar over het voornemen van directeur Timo de Rijk van Design Museum Den Bosch (voorheen Stedelijk Museum ‘s-Hertogenbosch) om een tentoonstelling over het design van het Derde Rijk te houden. Om de plek van zijn museum als designmuseum in een vlucht vooruit te claimen en deze tentoonstelling aan te kondigen liet De Rijk zich interviewen door De Volkskrant. Zie hier voor een commentaar hoe zijn claim zich verhoudt tot de oprichting van een Nationaal Designmuseum. In dat Volkskrant-interview deed hij de uitspraak ‘(..) zouden de nazi’s ook zo’n succes hebben gehad als het design niet zo goed was geweest?’ Die uitspraak plaatste ik in de categorie ‘nuanceringen en sterke meningen van directeur De Rijk die het ergste doen vrezen’. Zijn uitspraak trok veel Flak, om in oorlogstermen te blijven.

Het was wachten totdat iemand zou reageren op De Rijks uitspraak over dat vermeende succes van het Derde Rijk. Het is secretaris van het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap Ruben Vis die met een opinie-artikel in De Volkskrant hapt: ‘Is het niet raar en onsmakelijk om de kwaliteit van nazidesign te exposeren?’ Vis geeft een onhandig antwoord op een onhandige uitspraak en versjteert het debat. Tegenover De Rijks onhandigheid plaatst hij zijn gebrek aan nuancering met normatieve uitgangspunten (‘Exposeren van nazidesign is raar en onsmakelijk’). De Volkskrant geeft Timo de Rijk de mogelijkheid om te reageren. Hij antwoordt zonder in te (hoeven) gaan op zijn uitspraak over het succes van het Derde Rijk: ‘Ruben Vis lijkt de geschiedschrijving van het nazisme te verwarren met een pleidooi voor de kwaadaardigheid zelf’. Het debat scharniert en klapt dicht.

Foto: Schermafbeelding van commentaar ‘Museumdirecteur Timo de Rijk: ‘Zouden de nazi’s ook zo’n succes hebben gehad als hun design niet zo goed was geweest?’’ van 23 februari 2018.

Het debat over een nationaal designmuseum is gepolitiseerd

Update 25 augustus 2022: De lokale partij Bosch Belang pleit ervoor om het Design Museum van Den Bosch te verkassen naar Eindhoven. Achtergrond is dat het Noordbrabantsmuseum ruimte nodig heeft om een schenking van Jos Koster van 550 topwerken te kunnen presenteren. Daarom moet het aangrenzende Design Museum verhuizen naar een andere lokatie, waarschijnlijk de Bossche spoorwegzone. Die verhuizing staat begroot voor 30 miljoen euro. Dat stelt Bosch Belang nu ter discussie.

Update 7 januari 2021: In het Eindhovense Evoluon wordt weer een museum gevestigd, aldus een bericht in Trouw. Het zou gaan om een Museum voor de Toekomst. Het concept is ontwikkeld door industrieel ontwerper Koert van Mensvoort. De verknoping van techniek en design lijkt nog steeds het uitgangspunt van dit museum. Maar het wordt zo niet meer genoemd. De neutrale term ‘Toekomst’ moet de eerdere mislukte poging om een museum voor Design te vestigen doen vergeten. 

Hoeveel designmuseums kan Nederland hebben? Die vraag wordt opgeroepen door politieke ontwikkelingen en de opmerking van de nieuwe artistiek directeur van het Stedelijk Museum Rein Wolfs in een interview in NRC. Hij zegt: ‘Maar als ik het hele Nederlandse aanbod overzie, zou wat meer variatie en specialisatie goed zijn’. Dat is een pleidooi tegen het kluitjesvoetbal in de museumsector waarbij ieder museum hetzelfde doet.

In Den Bosch is er het Design Museum Den Bosch -dat als vanouds het accent op sieraden en keramiek legt- waarmee directeur Timo de Rijk sinds eind 2016 succesvol aan de weg timmert. Hij noemt zich in februari 2017 in een interview in BD samen ‘met Gent en Groningen’ nu ‘het grootste designmuseum in West-Europa‘. Voor het gemak vergeet hij het London Design Museum, het Duitse Vitra Design Museum, het Parijse Cité de l’Architecture et du Patrimoine of het V&A in Dundee. Maar ook het in 2015 geopende Cube Design Museum  in Kerkrade dat zich presenteert als ‘het eerste museum van Nederland volledig gewijd aan design. Cube toont design met inhoud; design dat impact heeft op de wereld.’ De stilzwijgende suggestie hiervan is dat andere designmusea design zonder inhoud presenteren. De Rijk en Wolfs geven te kennen dat ze belang hechten aan de kunstgeschiedenis en meer moderne of na-oorlogse kunst willen tonen. De Rijk en zijn team bereiden nu een overzichtstentoonstelling van design van het Derde Rijk voor die op 7 september 2019 opent.

Daarnaast is er in Rotterdam het HNI dat ‘Design’ in de naam heeft (naast Architectuur en Digitale Cultuur) dat zich eind 2016 opwierp als coördinator voor een tijdelijk designmuseum in Amsterdam om daar langdurige bruiklenen van andere musea te tonen. Een initiatief waarover sinds die tijd weinig is vernomen. Ik gaf daar in december 2016 een commentaar op waarin ik weinig begrip toonde voor dit initiatief, maar ook wees op twee interessante opmerkingen van het hoofd beleid en actualiteit van HNI Floor van Spaendonck. Breder kijkend dan dit initiatief alleen zei zij: ‘(..) is er behoefte aan één plek die geheel in het teken staat van design’ en ‘Het aanleggen en beheren van een vormgevingsarchief behoort niet tot de opdracht van HNI’. Er bleek dus eind 2016 volgens Van Spaendonck in Nederland geen museum dat geheel in het teken staat van design (wat haaks staat op de claim van het in 2015 geopende Cube) en evenmin een nationaal vormgevingsarchief voor design.

De politieke ontwikkeling blijkt uit bovenstaand citaat uit het artikel ‘Plan Designmuseum Eindhoven krijgt steeds meer vorm’ in het ED van november 2018. Het lijkt er sterk op dat het een plan is uit de koker van D66 dat door de VVD wordt gesteund. In het huidige Eindhovense college is D66 niet vertegenwoordigd. Van 2014 tot 2018 was Mary-Ann Schreurs namens D66 wethouder van Innovatie en Design, Cultuur en Duurzaamheid. Nu is ze onafhankelijk raadslid en heeft volgens een persbericht van maart 2019 over een verschil van mening D66 verlaten. Schreurs maakte zich sterk voor design en technologie zoals uit de steunbetuiging van een D66’er blijkt. Ook de Dutch Design Week (DDW) is een manifestatie van de verknoping van design en techniek.

Er is dus in de afgelopen jaren een sterke D66-lobby opgezet voor een Designmuseum in Eindhoven waarbij het de vraag is of dat doorzet omdat D66 in Eindhoven en in de provincie Noord-Brabant aan macht heeft ingeboet. Daarnaast richt Timo de Rijk zich in het 35 km verder gelegen Den Bosch sinds 2016 nadrukkelijk op design en toegepaste kunst. Een grotere ambitie viel af te lezen in de naamsverandering. In juni 2018 werd de naam Het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch veranderd in Design Museum Den Bosch. Maar wellicht kan wat in de pijplijn zit nog gematerialiseerd worden zodat er nog net een Eindhovens Designmuseum uitgeperst kan worden. Een in de Provinciale Staten van Noord-Brabant in oktober 2017 aangenomen motie van D66 vraagt om uit te zoeken of er een nationaal designmuseum kan komen in het Evoluon in Eindhoven:

Minister van OCW Ingrid van Engelshoven (D66) houdt de signalen van haar partijgenoten uit Brabant in elk geval nog in de lucht zoals deze week bleek uit de presentatie van de ‘Ontwerp-subsidieregeling culturele basisinfrastructuur 2021-2024’ dat op het lijf van een Eindhovens Designmuseum is geschreven en uitgaat van de verknoping van design en techniek. Zo vanzelfsprekend is dat echter niet. Hooghartigheid blijkt uit het interview uit november 2018 met DDW-directeur Martijn Paulen die meent dat het een fluitje van een cent is om een museum met als uitgangspunt de combinatie van design en techniek in een nationaal designmuseum te realiseren. Dat gaat eraan voorbij dat die formule die afgeleid is van de Eindhovense situatie waarbij design en techniek nauw worden gecombineerd een keuze is die niet alleenzaligmakend is. Design kan ook worden gekoppeld aan autonome kunst, (kunst)geschiedenis of sociaal-maatschappelijke aspecten. Het is de vraag of, als er een nationaal designmuseum of rijksmuseum voor design moet komen dat gesteund wordt vanuit de landelijke overheid, die combinatie van kunst en techniek (of technologie) het uitgangspunt dient te zijn. Op z’n minst zou er een breed debat aan vooraf moeten gaan over het profiel van zo’n nieuw te vormen nationaal designmuseum waarbij de gesprekspartners liever niet alleen uit Eindhoven of uit de kringen van D66 komen.

Nederland kan best meerdere designmusea herbergen, in Den Bosch, Kerkrade, Eindhoven of waar dan ook. Laten we evenmin de kunstmusea met belangrijke afdelingen design (Museum Boijmans, Stedelijk Museum, Centraal Museum, Groninger Museum, HNI) en de ‘materiaalmusea’ (Nationaal Glasmuseum, TextielMuseum, Keramiekmuseum Princessehof) vergeten die zo’n nationaal designmuseum kunnen ‘voeden’. Of de herhaling van meer van hetzelfde zonder voldoende variatie en specialisatie wenselijk en doelmatig is, is een vraag die het bovensectorale ministerie van OCW zich moet stellen. De museumsector moet ideeën kunnen aandragen.

OCW zet echter op onaanvaardbare wijze een dubbele pet op als het bij de bekostiging van een nationaal designmuseum uitgaat van normen die meer volgen uit de partijpolitiek en een regionale lobby, dan uit een beredeneerde keuze voor profiel, kwaliteit en inbedding in de culturele basisstructuur ervan. In het verlengde speelt de vraag bij welke instelling een nationaal vormgevings/designarchief ondergebracht moet worden.

Foto 1: Schermafbeelding van deel artikel ‘Plan Designmuseum Eindhoven krijgt steeds meer vorm’ in ED, 24 november 2018.

Foto 2: Schermafbeelding van ‘Actuele Motie M1 Provinciale Staten 27 oktober 2017; Nationaal Designmuseum in het Evoluon` door Statenfractie van D66 (AANGENOMEN).

Foto 3: Schermafbeelding van deel ‘Ontwerp-subsidieregeling culturele basisinfrastructuur 2021-2024’ van het ministerie van OCW, 11 juni 2019 (p. 35).

Is er een omslag in de promotie van het koningshuis en begint de kritiek door te wegen?

Vele jongeren in Eindhoven zijn kritisch op het koningshuis. Het wordt als onnodig en duur ervaren. De verklaring voor steun wordt zijdelings genoemd: traditie. Gevoegd bij de Oranje-promotie van tientallen jaren verklaart dat wat het is geworden. Ondanks dat wordt het steeds minder populair. Zoals dat ook voor religie en politiek geldt. Vraag is of de steun voor het koningshuis sneller of minder snel afkalft dan die voor die andere instituties die als vanouds in Nederland brede steun ondervonden. Met Koningsdag heeft het allemaal niks te maken, zo blijkt. Dus wie nog twijfelt, dat vieren mag. Of men nu voor of tegen het koningshuis is.

Bij buitenmuurse presentaties van musea is populisme de valkuil

Presentatie van objecten uit een museumcollectie buiten de muren van het museum is geen nieuwigheid. Schiphol, trein- en metrostations, hotels, stadskantoren of de etalages van de Hema of de Bijenkorf zijn als vanouds bekende plekken om objecten van (plaatselijke) musea te tonen. De opzet is drieledig. De betreffende plek wint er prestige mee, het museum krijgt er een extra presentatieplek bij en het museum stelt zich in de beeldvorming open naar de samenleving -of het eigen gemeentebestuur- en lijkt te zeggen dat het uit de ivoren toren neerdaalt tot middenin de samenleving. Voorzover is er niets bijzonders aan de hand.

Vraag is onder welke voorwaarden die presentatie ‘extra muros’ gebeurt. Wie is ervoor verantwoordelijk en beslist over de selectie? Uiteindelijk is dat het museumpersoneel dat procedures over behoud volgt. Museale objecten worden nauwgezet geconserveerd. Ze kunnen schade oplopen door veranderingen in lichtsterkte, luchtvochtigheid en temperatuur of door schokken. Het is de afdeling Collectie die verantwoordelijk is voor het uitlenen van objecten, hoewel het een eeuwig gevecht is met de afdeling Presentatie die daar rekkelijker in staat en een ander belang heeft. De rekkelijke kant heeft afgelopen jaren binnen musea terrein gewonnen.

Presentatie van voorwerpen buiten de museummuren kan op vele manieren. Geïnitieerd vanuit de doelstelling van het museum en volledig in eigen beheer of vanuit de doelstelling van een externe partij. In dat laatste geval ligt het populisme op de loer. Pop-up musea schieten uit de grond. Een pop-up museum is alleen in naam een museum. Het mist de kenmerken die een museum tot museum maken. Het haakt aan bij de tentoonstellingsmachine die sommige musea zijn geworden. Het is uitsluitend presentatie. Niets meer dan dat. Bedrijven, kunstfondsen of televisieprogramma’s willen maar al te graag hun naam aan musea verbinden.

Een stap die daar op reageert is dat musea bewust de koppeling met de sfeer van kosmopolitisme, reclame en bekendheid maken. Met als gevolg dat de doelstelling van een museum nog verder uit beeld raakt. Voorbeeld voor dit populisme is het project Museum van het NMvW. Bekende Nederlanders als als Yvette van Boven, Kenny B of Floortje Dessing worden zogenaamd curator van hun eigen museum. Ze maken onder begeleiding een selectie uit het depot. Filemon Wesselink opende gedurende drie weken een minimuseum op station Zwolle, aldus een bericht in De Telegraaf. Presentatie van objecten uit het depot buiten de museummuren oogt als publiciteitsstunt. Of er echt een duurzame relatie met de samenleving wordt gelegd is de vraag.

Musea doen in de publiciteit over buitenmuurse presentaties net alsof ze uit de lucht komen vallen en strikte voorwaarden over conservering niet meespelen en de sky the limit is in de selectie. Zo zegt perswoordvoerder Ilse Cornelis  van het Van Abbemuseum dat ‘de samensteller van de Van der Valk-collectie kan straks ook een topvoetballer zijn, een wetenschapper, of misschien wel de receptionist van het hotel’. Echt? Het kan bijna niet dat wat ze zegt ze zelf gelooft. Het klinkt niet alleen modieus en gaat voorbij aan de expertise die binnen musea bestaat, maar vertegenwoordigt ook uitsluitend de Presentatie/Marketing-kant van het museum.

Het tentoonspreiden van volkse gewoonheid en ruimdenkendheid, en een beeld van ‘alles kan’ worden zo deel van de marketing van een hedendaags kunstmuseum. Het museum presenteert zich als getapte jongen of meisje. Met als nevendoel om ook de subsidiegevers van de in gang gezette gewoonheid te overtuigen. Een museum is echter niet gewoon, maar buitengewoon. Achter de schermen wordt een voorselectie uitgevoerd en de topvoetballer, een wetenschapper of de receptionist van het hotel worden door de marketing bij de arm genomen, in een format geduwd om als front te dienen om de maatschappelijke binding van het museum te accentueren. Het museum dat zich zo heerlijk democratisch en transparant presenteert. Aan de buitenkant.

Foto 1: Schermafbeelding van deel artikel ‘Van der Valk Eindhoven krijgt kunst uit museum’ op Misset Horeca, 26 april 2018.

Foto 2: Schermafbeelding van deel artikel ‘Van Abbemuseum gaat samenwerken met Van der Valk-hotel Eindhoven’ op ED, 18 maart 2018.

Petitie ‘Red SLEM en daarmee het Nederlands Leder en Schoenen Museum!’. Bredere blik van gemeente Waalwijk gevraagd

Weer een petitie over een culturele instelling die het loodje dreigt te leggen door een tekort aan financiële middelen. Deze keer het Nederlands Leder en Schoenen Museum in Waalwijk. Maar het is complexer dan gewoonlijk, omdat het meerdere instellingen betreft die met elkaar juridisch en economisch verknoopt zijn. Een beleidsstuk van het college van de gemeente Waalwijk somt het op: SLEM-Totaal, SLEM-Educatie en SLEM-Museum. SLEM-Museum heeft drie aparte stichtingen: Museum, Collectie en Winkel (ook: Winkel/Horeca). De gemeente beredeneert waarom het SLEM-Totaal en SLEM-Educatie laat vallen om SLEM-Museum te redden. Het college noemt in het raadsvoorstel als aanleiding: ‘te hoge schulden, geen sluitende begroting en acute liquiditeitsproblemen. De oorzaken zijn de verliezen bij Educatie en Consultancy, de hoge organisatiekosten en onvoldoende sturing op de bedrijfsvoering. Deze problemen vergen een oplossing, waarbij de ambitie om een nieuw museum in het centrum van Waalwijk te realiseren voor het college overeind blijft.’

Bij het raadsvoorstel stuurt het college een memo van Forward Advocaten uit Tilburg mee dat de juridische details schetst. In de memo wordt bekeken of een faillissement van SLEM-Totaal en SLEM-Eductatie zal leiden tot het faillissement van Stichting Museum, Stichting Collectie en Stichting Winkel/Horeca. Complicatie is dat SLEM-Totaal, SLEM-Educatie en de drie Museum Stichtingen hetzelfde bestuur hebben. Forward Advocaten concludeert: ‘Naar aanleiding van de beschikbare informatie valt te concluderen dat het niet waarschijnlijk is dat bij een faillissement van SLEM Totaal en/of SLEM Educatie de Stichting Museum, Stichting Collectie en Stichting Winkel/Horeca automatisch ook in faillissement zullen geraken. Dit laat onverlet dat om de continuïteit van Stichting Museum, Stichting Collectie en Stichting Winkel/Horeca te waarborgen op basis van de door het SLEM-bestuur opgestelde Liquiditeitsprognose 2017 een substantieel bedrag zal moeten worden gegenereerd c.q. ter beschikking moeten worden gesteld om een faillissementssituatie te voorkomen.’ In haar voorstel wil het college een bedrag van € 265.000 tot € 435.000 reserveren om het Museum te redden.

SLEM heeft hoge ambities. Dat alleen al valt af te leiden uit het feit dat de site in Engelse en Chinese vertaling beschikbaar is. De positie is vergelijkbaar met het in Oisterwijk gevestigde EKWC dat ook internationaal is gericht, in een kleine gemeente gevestigd is en nationaal relatief weinig bekendheid geniet. Hoewel de provincie Noord-Brabant als speerpunt heeft om de maakindustrie te verbinden met creatieve industrie en de kunsten heeft het onvoldoende middelen om alle instellingen in Brabant overeind te houden. Het kan de gemeente Waalwijk nauwelijks verweten worden dat het het SLEM financieel niet in de lucht weet te houden.

Omdat het SLEM een instelling is met lokale, nationale en internationale ambitie en uitstraling valt het in een beleidsmatig gat van het Nederlands cultuurbeleid dat lokaal, nationaal en internationaal onvoldoende met elkaar weet te verbinden. Als instelling die in een kleine gemeente gevestigd is brengt dit nog eens een extra risico met zich mee. Dit soort werkplaatsen, kenniscentra en ontwikkelingstellingen als het EKWC of het SLEM, maar ook Beeldenstorm/Daglicht in Eindhoven, het TextielLab in Tilburg of  het GlasLab in Leerdam zouden binnen de culturele basisinfrastructuur een aparte positie moeten hebben. Het verdient aanbeveling voor zowel de opstellers van deze petitie als het college van de gemeente Waalwijk om voor een oplossing verder te kijken dan de gemeentegrenzen van Waalwijk en het SLEM als meer dan een lokaal initiatief te zien.

Zo tekent zich een oplossing aan die verschillende financieringsbronnen voor verschillende functies zoekt. Waarbij de gemeente Waalwijk het lokaal gevestigde museum financiert en de nationaal en internationaal gericht ambities van het SLEM door Nederlandse cultuurfondsen worden gefinancierd. Omdat het college en de petitionarissen hetzelfde nastreven, namelijk het SLEM behouden zou het verstandig zijn om samen op te trekken. Naar Tilburg, Den Bosch, Den Haag en Amsterdam. En zelfs Brussel voor financiering door de EU.

Foto: Schermafbeelding van petitie ‘Red SLEM en daarmee het Nederlands Leder en Schoenen Museum!’

Normalisering van de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster in Nederland

Studenten van het Sint Lucas ‘creative community’ College in Eindhoven maakten dit verslag over de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster. Ofwel, het Pastafarisme. Waarmee de geïnterviewde Jeroen Otten gefeliciteerd wordt is overigens onduidelijk. Resultaten zijn nog niet denderend. Want de Kerk krijgt het niet cadeau in de Nederlandse rechtsstaat. Een rechter waant zich theoloog en meent te kunnen oordelen over de interne werking van deze organisatie die zich als godsdienst presenteert. Belemmeringen worden opgeworpen en staan de acceptatie in de weg. In de schaduw van godsdiensten met gevestigde belangen en hun claim op de ultieme waarheid. Omdat juridische goedkeuring achterloopt op maatschappelijke ontwikkelingen is dat een achterhoedegevecht. Weliswaar hardnekkig en niet makkelijk te winnen, maar een gevecht waar de uitkomst van vaststaat. Het verslag is daar uiting en ondersteuning van. De honden blaffen en de karavaan trekt verder.

Disclaimer: Ik ben sinds oktober 2015 lid van de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster. Gratis aanmelden kan hier.