Al Jazeera geeft een overzicht van ontwikkelingen van de media-uitingen van mediatycoon Rupert Murdoch, zoals Fox News en The Wall Street Journal. Waarom Murdoch zijn toon verhardt en de interne pluriformiteit opoffert en welke tegenprestatie hij van president Trump in ruil verwacht blijft onuitgesproken. Het is een publiek geheim dat Murdoch weinig waardering heeft voor Trump. Dit gaat om macht en tegenprestaties.
Opportunisme dus. Vooral de omslag van het redactioneel commentaar van The Wall Street Journal over de speciale aanklager Robert Mueller was opvallend. Het tekent de opstelling van kritisch naar pro-Trump. Het tekent niet alleen het oprukken van nepnieuws dat niet het nieuws verslaat maar er een afleiding van geeft. Het geeft het failliet aan van het conservatisme. The Washington Post citeert in een artikel Jay Rosen: ‘Er zijn geen institutionalisten meer onder ons; het is tribalisme tot helemaal beneden’. Het grootste slachtoffer van Trumps populisme is alvast het conservatisme dat aan demagogie, autoritarisme en etniciteit ten onder gaat.
Democratie is moeilijker dan demagogie. Dat heeft de lijsttrekker Jan Roos van Voor Nederland (VNL) geleerd. Hij verlaat de politiek, aldus een bericht in De Volkskrant. Roos liet dit afgelopen donderdag per tweet weten. VNL stemt volgend weekend over opheffing. Het was toch al een slechte week voor de rechts-populisten, want UKIP verloor 85% van haar kiezers in de Britse parlementsverkiezingen. Leider Paul Nuttall stapt op. Vorige maand verloor de leider van het Front National Marine Le Pen de Franse presidentsverkiezingen van centrumkandidaat Emmanuel Macron met een onverwachts groot verschil van 32%. In de VS wordt president Trump steeds verder in het defensief gedrongen, verliest aan aanhang, geeft geen leiding, krijgt niets voor elkaar en zet het populisme wereldwijd in een kwade reuk. De reuk van Roos, Nuttall, Le Pen, Trump en al die andere populisten die democratie met demagogie verwarren. Of denken dat politiek een variant van leefstijl is.
Het valt te hopen dat het inzicht in genoemde verkiezingen dat populisten niet de oplossing bieden wordt vastgehouden. Want niets is zeker. Of blijvend. Rechts-populisten investeren doorgaans niet in oplossingen, maar in kritiek op de gevestigde orde. Ze willen die niet hervormen, maar vernietigen. Het verhaal van het weggooien van oude schoenen voordat de nieuwe zijn ingelopen. Of zelfs gekocht. De al dan niet tijdelijke teloorgang van de populisten geeft de centrumpolitiek de verplichting om ernst te maken met hervormingen die het merendeel van de kiezers direct in het dagelijks leven voelt. Dus betere sociale voorzieningen, betere zorg, betere arbeidsmarkt, beter onderwijs en betere huisvesting. Dat is de uitdaging voor de centrumpolitiek.
Politiek is niet meer dan politiek. Het verdeelt de macht die verdeeld kan worden. Maar heeft onvoldoende invloed op de macht die buiten de politiek opereert. Op financiële instellingen die politici omkopen of op multinationals die belasting ontwijken en hun kapitaal in geen enkel land nog laten landen om het te laten belasten. Dat is het afschrikwekkende beeld van goedwillende politici die niets voor elkaar krijgen. Of omdat ze in de zak van grote belangen zitten, of omdat ze geen ambitie of durf hebben om door te bijten, of omdat ze weten onvoldoende middelen te hebben om doelmatig op te treden. En het er daarom maar bij laten zitten net te doen alsof ze optreden. Om het publiek een loer te draaien en hun bestaansrecht te verantwoorden. Op die houding spelen rechts-populisten in. Daar hebben ze geen ongelijk in voorzover het de diagnose betreft.
De vervolgvraag is hoe de diagnose kan doordringen tot de centrumpolitiek -of het centrum van de politiek- en de politiek kan doordringen tot de populisten. Door het pantser van de populistische demagogie heen. Ze hebben elkaar wat te bieden als ze het beste van hun twee werelden weten te combineren. Maar dat gebeurt niet omdat ze concurrenten van elkaar zijn. Daarbij komt dat het bestaansrecht van de populisten is gelegen in de houding zich tegen de politiek af te zetten. En centrumpolitici dienen niet de directe belangen van hun kiezers, maar van belangengroepen door wie ze al dan niet rechtstreeks worden aangestuurd. En ingeperkt.
Het is cynisch om te veronderstellen dat centrumpolitiek en populisme elkaar voorlopig dwars blijven zitten. Met als gevolg dat ze allebei afgeleid worden van dat waar ze zeggen mee bezig te zijn. Kort samengevat, hervorming tegenover reconstructie. Zonder een afdoend antwoord op de vraag te kunnen geven hoe het verder moet kan wel aangegeven worden in welke richting de oplossing gezocht moet worden. In versmelting.
Het klinkt op dit moment wellicht belachelijk door uiteenlopend wereldbeeld, retoriek en visie op de politiek van centrumpolitiek en populisme. Door verder te kijken dan de uiterlijkheden kunnen de energie en diagnose van de populisten hopelijk op middellange termijn gecombineerd worden met het vakmanschap en de oplossingsgerichtheid van de centrumpolitiek. Einddoel is hervorming van de politiek door wederopbouw.
Op een conferentie in Den Haag liet de Jordaanse Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties prins Zeid Ra’ad al-Hussein er gisteren in een toespraak geen misverstand over bestaan. Populisten als Geert Wilders of Donald Trump moeten aangepakt worden vanwege hun demagogie en politieke fantasie. Vooral Wilders meet al-Hussein ‘leugens, halve waarheden, manipulatie en oproepen van angst’ toe. Behalve over Wilders maakt hij een vergelijking van ‘Mr. Trump, Mr. Orban, Mr. Zeman, Mr. Hofer, Mr. Fico, Madame Le Pen, Mr. Farage‘ met IS dat dezelfde ‘angsttactiek’ zou hanteren. Opvallend is trouwens dat hij in dit verband niet de presidenten Erdogan en Putin noemt. Dat ontneemt geloofwaardigheid aan zijn beschuldiging.
Met een uitgewerkte aanpak van het populisme van Wilders, Trump en andere populisten komt al-Hussein niet. Dat is een gemiste kans en tekent het probleem om het populisme doelmatig aan te pakken. Hij wijst op het belang van de rechtsstaat, het ‘counteren’ van de populisten en de alertheid van het publiek om zich niet te laten misleiden en een rode lijn te trekken van wat aanvaardbaar is. Dat is de minimalistische aanpak.
Het wachten is op de uitwerking en invoering van een tegenstrategie om de leugens en ondermijnende impulsen van Wilders en andere populisten doelmatig aan te pakken. Om zo de democratie te redden. Al-Hussein geeft een schot voor de boeg en probeert bij te dragen aan de bewustwording van opinieleiders in de actie tegen het populisme. Dat speelt op het niveau van de weerbare democratie en het buiten de orde verklaren van populisten die de democratie aanvallen en te gronde richten. Dat is de maximalistische aanpak waarvan eerst aangetoond moet worden dat die proportioneel en noodzakelijk is. Een Hoge Commissaris voor de Mensenrechten kan dat niet voor zijn rekening nemen omdat het zijn mandaat te buiten gaat.
Foto: Schermafbeelding van deel bericht ‘UN human rights chief condemns Western ‘demagogues’’, 6 september 2016.
In een artikel voor truthout schetst hoogleraar sociologie Charles Derber het antwoord op de demagogie van Donald Trump of rechts-nationalisten als Geert Wilders. Hij maakt een vergelijking met de Duitse Weimar-republiek die in de jaren ’20 en vroege jaren ’30 in zijn ogen het verkeerde antwoord gaf op de opkomst van Hitler. Derber geeft vier vuistregels voor progressieven om de strijd met de rechts-populisten te winnen. Het is het antwoord op extreem-rechtse demagogie die de VS en Europa overspoelt. Met een les voor Nederland.
1: Duits links was versplinterd en faalde om sterke coalities te vormen. Als de sociaal-democraten en communisten samen met een stedelijke culturele beweging een blok hadden gevormd dan hadden ze het parlement gecontroleerd en de macht behouden. De les voor de VS is dat de Democratische partij, de supporters van Bernie Sanders en allerlei sociaal-democratische bewegingen samen moeten werken.
2: Hitler werd grandioos onderschat, en op dit moment wordt Trump onderschat. Zo blijven deze populisten grotendeels onder de radar en kunnen ze vanuit een relatieve luwte zonder harde tegenstand hun opgang maken. Dit heeft te maken met de werkende klasse en de lagere middenklasse op wie deze rechts-populisten een succesvol beroep doen. De les is om het rechts-populisme van Trump of Wilders serieus te nemen omdat het aansluiting weet te vinden bij die sociale klassen die het een electorale basis verschaffen.
3: Sociaal-democraten en andere progressieve krachten dienen zich in te spannen om deze lagere sociale klassen terug te winnen door aanpassing van het beleid. Voor de VS kan dat door het opzetten van een banenprogramma, vergroening van de economie, verlaging van militaire uitgaven en het nastreven van meer inkomensgelijkheid. Naast de aanpak van het racisme, seksisme, het strikte gevangenisregime en de burgerrechten. In de VS dient Hillary Clinton een alternatief te geven dat de werkende klasse en de lagere middenklasse overtuigend in hun hart en portemonnee aanspreekt.
Toegevoegd kan worden dat Clinton als kandidaat van het establishment ongeloofwaardig is in deze rol. Ze wordt er door Wall Street van weerhouden om een progressieve politiek te voeren die de lagere sociale klassen tegemoetkomt en een progressief front te vormen. Derber: ‘Having been a leading figure of the Establishment for 25 years, it is virtually impossible for Clinton to embrace the anti-Establishment moment and lead a progressive populism.’ Er is hoop dat Clinton ondanks zichzelf delen van de beleidsvoornemens van Sanders, zoals het minimumloon van 15 dollar overneemt, maar de vraag is of dit voldoende is om te overtuigen.
4: Apocalyptische waarschuwingen van Trump over het verval van de VS of Wilders’ tsunami van moslims die naar Nederland komen moeten beantwoord worden omdat ze aansluiten bij echte angsten van mensen. Linkse politici moeten uitleggen waar angsten vandaan komen en uiteenzetten dat ze niet voortkomen uit culturele, maar uit sociaal-economische omstandigheden. Het establishment van banken en mega-ondernemingen dient als natuurlijke vijand van de werkende klasse en de lagere middenklasse aangewezen en aangepakt te worden om rechts-populisten de wind uit de zeilen te nemen, de democratie te redden en de linkse politiek weer focus en zelfvertrouwen te geven. Daartoe moeten partijen en sociale bewegingen samenwerken.
Voor Nederland houdt deze les een revitalisering van de PvdA in die op sterven na dood is. Het moet afstand nemen van de rechtse politiek van de VVD zoals die door het kabinet Rutte II wordt uitgevoerd. En stelling nemen tegen rechts-populisten als Geert Wilders. Dat kan het duidelijkst door het aanwijzen van een nieuwe lijsttrekker die de nieuwe koers symboliseert. Samenwerking met GroenLinks als ideeënpartij en de SP die de werkende klasse en de lagere middenklasse aanspreekt kan de versplintering van links tegengaan. Probleem hierbij is wel dat de SP een links-populistische demagogie volgt die net als het rechts-populisme een beroep doet op de angsten die er in de samenleving leven. Door de SP echter een essentiële rol te geven in de linkse samenwerking waar de PvdA niet de leiding krijgt kan het wellicht overtuigd worden om zich voortaan te concentreren op sociaal-economische thema’s ten koste van de andere thema’s (islam, immigratie, EU).
De linkse politiek kan samenwerking zoeken met de middenpartijen D66 en CDA om de basis te versterken. Mits deze bereid zijn om de machtspositie van het establishment fundamenteel aan te pakken en mee te helpen aan de herverdeling van de welvaart ten gunste van de werkende klasse en de lagere middenklasse.
Update 13.25: Volgens L’OBS heeft een Arabisch sprekende vrouw die op de plek aanwezig was de aanvallers in het Arabisch horen schreeuwen: Allah akbar, de profeet is gewroken. (Allah akbar, le prophète a été vengé).
Frankrijk is in schok. Twaalf doden, waarvan twee agenten bij een terroristische aanslag op het kantoor van het satirische weekblad Charlie Hebdo in Parijs. Befaamd voor het aanpakken van politici en themanummers over religie, waarop moslims doorgaans onverdraagzamer reageren dan joden of katholieken. Wellicht omdat activistische moslims minder gevoel voor humor hebben en de werking van de westerse persvrijheid niet begrijpen. Het onderzoek naar de twee daders die beschikten over automatische wapens is nog in volle gang.
De video toont dat ze ‘Allah akbar’ roepen, zodat aangenomen mag worden dat de daders moslim zijn. Door de regering is het plan Vigipirate ingesteld, zo meldt L’OBS. In 2011 werd er een aanslag met een brandbom op het kantoor gepleegd. Er was politiebewaking. President Hollande spreekt van een ‘lafhartige aanslag‘.
De samenvatting van het album van het Franse satirische weekblad Charlie Hebdo over Mohammed begint met dezelfde vraag die Bassem Youssef (‘de Egyptische Jon Stewart’) ook stelt. Namelijk wie mag bepalen wie een moslim is. Wie is de eigenaar van Mohammed, ofwel ‘À qui appartient Mahomet?‘ Geen onredelijke vraag aan een islamitische wereld waar radicalen door demagogie en intimidatie het antwoord menen te kunnen claimen op de vraag wie wel of niet een goede moslim is. Velen gaan bangelijk mee in die retoriek. Niet Bassem Youssef die de bal terugkaatst door radicale sjeiks niet langer als representant van de islam te beschouwen.
Charlie Hebdo leidt evenmin aan koudwatervrees om zich ferm tegen de claim van de radicalen uit te spreken. Over een onderwerp dat niemand bezit: ‘On peut caricaturer Mahomet comme on caricature Jésus, Napoléon ou Zorro‘. Dus de karikatuur van Mohammed is evengoed toegestaan als die van Jezus, Napoleon of Zorro.
Charlie Hebdo trok de laatste jaren vaker de internationale aandacht. In november 2011 kwam het wegens een ‘Charia'(Sharia)-nummer met Mohammed als gastredacteur onder vuur te liggen door een aanslag op de kantoren. Toen bleek al dat het samengaan van islam en humor niet door iedereen begrepen werd. Als antwoord op de Innocence of Muslim-film werd in september 2012 Mohammed als filmster geportretteerd. Met een naakte Mohammed als parodie op de film Le Mépris van Jean-Luc Godard. De Franse minister Laurent Fabius van Buitenlandse Zaken (socialist) zag er een onnodige provocatie in. Volgens critici een laffe reactie.
Het album hors-série is bedoeld om te informeren over het ontstaan van de islam waarover zo weinig bekend is. Islamitische kroniekschrijvers worden nauwgezet gevolgd, ook omdat de Fransen bijster weinig weten over de achtergronden van de tweede godsdienst van het land. Wat de vraag oproept waarom de islam zichzelf niet wetenschappelijk doorlicht. Dat alles zonder toevoeging van humor, ‘Sans aucun humour ajouté‘. Alsof het biologisch voedsel betreft. Zo’n terzijde kan men bij een satirisch blad gerust met een korreltje zout nemen.
Zoals gebruikelijk als het om islamkritiek gaat barst de kritiek van alle kanten los. Waarbij nuttige idioten zich bij de professionele belangenbehartigers van de islam voegen. Secretaris-generaal Ekmeleddin Ihsanoglu van de Organisatie van Islamitische Samenwerking (OIS) zegt in een verklaring dat de publicatie tegen de normen van verantwoorde journalistiek ingaat en dat de meningsuiting wordt misbruikt. Hij ziet in de publicatie zelfs aanzetten tot haat, en roept de Franse regering op tot ‘passende’ maatregelen. Zijn beschuldiging dat Charlie Hebdo de mensenrechten schendt klinkt onaannemelijk uit de mond van een vertegenwoordiger van een regio waar censuur eerder regel dan uitzondering is. De dubbele standaard van de OIS doet pijn aan de ogen.
Nog pijnlijker zijn goedpratende journalisten die nooit volmondig voor de vrijheid van meningsuiting zonder beperkingen gaan, maar deze inperken met hun gedachten over verantwoordelijkheid, fatsoen of dialoog. En zo hun collega’s afvallen en de radicale moslims bijvallen. Didier Houth van L’Express maakt het bont enziet in de publicatie een provocatie en een middel om geld te verdienen. Hij schuift Charlie Hebdo het standpunt in de schoenen dat islam en democratie niet samengaan en dat een journalist daar niets over te zeggen heeft. Da’s aan de politiek om over te oordelen. Hoe kan iemand met zo’n beperkte opvatting van de meningsuiting en de journalistiek zich in hemelsnaam journalist noemen? Wat een nuttige idioot, zo’n Didier Houth.
Foto 1: Omslag van het door Charlie Hebdo uitgegeven album La vie de Mahomet (Het leven van Mohammed) – 1ste deel – Les débuts d’un prophète ( Het debuut van een profeet).
Foto 2: Cartoon door Chab voor Charlie Hebdo: Luisterend naar de profeten die namens God spreken; Chab: ‘U hebt 5 minuten‘ – Jezus: ‘Ik ben de zoon van God, en als zodanig wil ik je vertellen dat …‘ – Mohammed: ‘Luister niet naar die verliezer! Ik ben de boodschapper van God en ..‘
Cultuurfilosoof Rob Riemen van Instituut Nexus steekt zijn nek uit. Da’s moedig. Hij gooit stenen in de vijver van de Nederlandse consensus. Hij volgt het voorbeeld van Franse intellectuelen die niet schromen om het straatgeweld in hun werk toe te laten. Riemen volgt zijn innerlijke noodzaak om te praten. Da’s goed.
Hij wijst de hele politiek naar de prullenmand. VVD, PvdA, CDA, PVV, ze vallen bij hem stuk voor stuk door de mand. Riemen waarschuwt Nederland nog eenmaal. Maar weet Riemen het debat ook op een hoger peil te brengen waar het thuishoort? Of komt-ie niet verder dan de marketing van een congres van zijn instituut?
Riemen schreef het boekje De eeuwige terugkeer van het fascisme. Hierin stelt-ie dat Geert Wilders een fascist is. Desgevraagd weet Riemen in Nieuwsuur of NRC echter niet uit te leggen wat het fascisme inhoudt. Kritiek op Riemen is dat zijn kwalificatie van Wilders uit de lucht is gegrepen, terwijl hij toegeeft dat de vergelijking op sommige punten mank gaat.
Riemen legt uit dat het fascisme veelkleurig is en focust op de begindagen van het historisch fascisme. Toen het ergste nog moest komen. Door Wilders in die beginfase te plaatsen suggereert Riemen dat Wilders dezelfde weg zal gaan als Mussolini of Hitler. Zo’n claim voor de toekomst kan niemand tegenspreken. Alles wat Riemen zegt is hypothetisch en associatief. Wilders is de Charles Lindbergh uit Philip Roth’ roman The Plot Against America.
Bedenkelijk is dat Riemen vragen zet bij Wilders’ motivatie. Hij plaatst Wilders buiten het discours door hem een leugenaar, heerser, anti-democraat, propagandist van geweld, demagoog, opportunist en machtspoliticus om de macht te noemen. Deze diskwalificaties verklaart-ie opnieuw door terug te redeneren vanuit vergezichten die hypothetisch zijn. Hiermee miskent Riemen de Realpolitiker die Wilders ook is.
Riemen maakt fictie en geen non-fictie. Jammer dat-ie zich zo laat afleiden door Wilders. Daarmee trapt-ie in dezelfde valkuil als de politieke klasse. Riemen heeft zinnige punten van kritiek over de dominante rol van de economie en het afgenomen cultuurbesef. Het is jammer dat Riemen geen andere focus en methode heeft gekozen om zijn cultuurkritiek te uiten. Nu blijft-ie hangen in propaganda tegen Wilders.
George Knight 
