Petitie van ‘Meer Democratie’: Stop partijpolitieke benoemingen

Politieke partijen gijzelen het openbaar bestuur en ontlenen daar hun macht aan. Ze claimen publieke functies en menen daar zelfs recht op te hebben. Slechts 2,75% van de Nederlanders is lid van een politieke partij zodat het niet alleen een onrechtvaardig systeem is dat 97,25% buitensluit, maar ook een onverstandig systeem omdat het talenten van buiten de politiek negeert. Voor de BV Nederland dat economisch, politiek en mentaal stagneert is het een gemiste kans dat een potentieel van betrokken, en goed opgeleide en geïnformeerde burgers uitgesloten is van het openbaar bestuur. Juist omdat ze een frisse blik kunnen bieden.

De beweging Meer Democratie dat min of meer een doorstart is van het ook naar democratische vernieuwing strevende Agora Europa startte op 27 mei het burgerinitiatief Stop Partijpolitieke Benoemingen met als doel om publieke functies voor iedereen open te stellen, niet alleen voor leden van politieke partijen. Tekenen hier.

In mei 2013 verwees dit blog naar politicoloog Nico Baakman naar wie Meer Democratie ook verwijst: ‘Ter onderbouwing verwijst Baakman naar artikel 1 van de Grondwet. Discriminatie wegens politiek gezindheid is niet toegestaan. In artikel 5,4 van de Algemene Wet Gelijke Behandeling wordt dit uitgewerkt. Een direct onderscheid vanwege politiek gezindheid wordt verboden, maar tegelijk geldt de volgende uitzondering: ‘Het eerste lid is niet van toepassing op eisen met betrekking tot de politieke gezindheid die in redelijkheid kunnen worden gesteld in verband met de vervulling van functies in bestuursorganen en adviesorganen.’

Ik vervolgde: ‘Ofwel, de wetgever vindt het redelijk dat er bijkomende eisen van politieke gezindheid voor de vervuling van functies in het openbaar bestuur worden gesteld. Omdat uitsluitend leden van een kartel van politieke partijen dit onder elkaar toetsten worden buitenstaanders voor publieke functies wettelijk en praktisch buiten de deur gehouden. Feit dat de omschrijving ‘in redelijkheid‘ niet is gedefinieerd, maakt het er nog extra partijdig op.’ Baakman zag het in 2010 somber in: ‘Als je om politieke criteria uit een functie in het openbaar bestuur geweerd bent, heb je juridisch geen poot om op te staan. Wil je serieus iets aan politieke benoemingen doen, dan zal dit wetsartikel op de schop moeten.’ Meer Democratie pakt Baakmans idee nu op.

Partijpolitieke benoemingen zijn nauwelijks uit te roeien omdat politieke partijen hun macht niet vrijwillig opgeven, de benoemingen in de wet verankerd zijn en niemand de wetgever (dus: de politieke partijen) kan dwingen een deel van hun macht op te geven. Tegen deze gelegitimeerde onrechtvaardigheid liepen velen binnen en buiten politieke partijen al te weer. Zo laakte J.W. Oerlemans in zijn befaamde artikel ‘Eenpartijstaat Nederland‘ uit 1990 de stand van de democratie, maar veranderde er in 25 jaar niets fundamenteels.

Twijfelachtig is of de petitie de schil van de macht ver genoeg afpelt. Macht draait niet om benoemingen in publieke functies en politieke partijen. Deze zijn instrumenten van de macht en worden door anderen aangestuurd. Ik schreef in 2010: ‘De macht achter de macht stuurt het systeem feilloos. Het is tot perfectie gevoerd, leidt af van de macht en focust op incidenten. Het meerpartijenstelsel kent geen ideologische strijd, de bevolking herkent zich niet in de politiek en de politicus wordt door het systeem ingekapseld. Burgers worden gevoed zich zorgen te maken over symptomen en zo de structuur te vergeten. De montage is onzichtbaar en de vicieuze cirkel immens.’ Toch kan het geen kwaad de petitie te tekenen om een begin te maken met machtsdeling die burgers een kans geeft. Maar naar verwachting levert het niet meer op dan gekrabbel in de marge. Bewustwording over het functioneren van het politieke bestel is mooi meegenomen.

Foto 1 en 2: Schermafbeelding van Meer Democratie / Stop partijpolitieke benoemingen: achtergrondinformatie, 29 mei 2015.

Foto 3: Schermafbeelding van Algemene wet gelijke behandeling, artikel 5.4.

G1000 Uden op weg naar democratie binnen lijnen bestaande macht

In het Brabantse Uden zegt ‘een groep betrokken Udenaren’ die zich G1000 noemt op weg te zijn naar een andere democratie. Wie de initiatiefnemers zijn wordt uit de uitingen van de G1000 niet direct duidelijk. Dat geeft te denken over de opzet. Een verwijzing naar de passiegroep ‘Udenaar de toekomst’ met het motto ‘Groen, Gezond, Gastvrij en Gezellig’ noemt namen: Mirande Heffels en Marcel Klösters als coördinatoren. Miranda Heffels is Projectleider Toekomstvisie bij Gemeente Uden en Marcel Klösters een oud-werknemer van de HEMA. Zo ontstaat het beeld dat via projectleider Miranda Heffels de gemeente Uden als initiatiefnemer direct betrokken is bij de G1000. Op zijn minst zet dat vraagtekens bij de claim dat de burgers onder elkaar beraadslagen en hoe anders die andere democratie kan zijn. G1000 is een project waarin Uden deelneemt.

De Udense G1000 verwijst naar het initiatief van David Van Reybroeck die voorstelt om de democratie te verbeteren. Hij heeft het opgeschreven in zijn pamflettistisch boek ‘Tegen Verkiezingen‘. Parlementen en politieke partijen verliezen aan vertrouwen. Hoe kan dit democratische tekort opgelost worden? Democratie eindigt maar al te vaak in corruptie, lobbyen, belangenverstrengeling en een in zichzelf gekeerde en geïsoleerde partijpolitiek. Dat zijn de vragen die Van Reybroeck stelt. Hoe onafhankelijk van gevestigde belangen de Udense G1000 optreedt is de vraag. Lijkt het niet eerder op een getemde variant van wat Van Reybroeck voorstaat? Ofwel: ‘Gezellig’, kritiek maar met mate. Uitsluitend inkleuren binnen de lijntjes.

Daarbij komt het optreden van minister Plasterk van Binnenlandse Zaken. Hij krijgt veel kritiek. Zie het AIVD-dossier waaruit blijkt dat Plasterk meegaat in de inperking van de burgerrechten door minister Opstelten en zie zijn niet gewilde ideeën van bestuurlijke herindeling die hij als een loopjongen van de VVD uitvoert, maar waartegen de lokale politiek zich succesvol verzet. Het is daarom de vraag wie Plasterk bij dit initiatief dat een burgerinitiatief heet te zijn heeft uitgenodigd. Waarom zouden burgers minister Plasterk uitnodigen? Wat heeft hij hier te zoeken? Want stel dat hij deel van het probleem is. Da’s niet onmogelijk. Dit wijst er opnieuw op dat het openbaar bestuur direct betrokken is bij de G1000 en het voor het eigen karretje spant.

Moet dan de conclusie zijn dat de Udense G1000 tegelijk fopspeen, ventiel en bliksemafleider is om de burger te misleiden? En in slaap te wiegen. Zodat deze G1000 geen initiatief is dat er op uit is om de democratie te veranderen, maar juist dient om de status quo te handhaven. Dat alles nog los van het feit dat door Europese en Haagse besluitvorming en regelgeving de Udense burger niet eens over de hoofdzaken kan meepraten. Zo beredeneerd is de Udense G1000 een vals en verwerpelijk initiatief dat burgers het idee geeft dat ze serieus genomen worden en ze meepraten. Wat ze het besef ontneemt dat dit afleidt van een fundamenteel debat over de inrichting van de politiek en het delen van de macht. Zo gezien is de Udense invulling van de G1000 hypocriet. Er kan van gezegd worden dat het de democratie dient door de status quo te bevestigen. Dit heet met een ander woord conservatisme. Het is een getemde en brave versie van wat Van Reybroeck voorstaat.

Tegenlicht over onbehagen en woede. Burgers zijn het zat

VPRO’s Tegenlicht vraagt zich in de uitzending ‘We zijn het zat‘ af waarom het Nederlandse politieke systeem niet klopt. Het is vastgeroest en mist de oude dynamiek. Regisseur Martijn Kieft roept op om erover na te denken waar het gevoel van onbehagen en woede precies vandaan komt. Waarom vertaalt de boosheid zich niet in protest, demonstraties of zichtbaar verzet tegen de macht? Kieft is niet optimistisch als de gevestigde politiek en macht de hervormingen van de democratie blijven blokkeren. Hoe vertaalt zich dat steeds grotere gevoel van machteloosheid uiteindelijk bij steeds meer burgers? Dat moet naar buiten komen. In bijltjesdag waarop afgerekend wordt met de bankiers, politici, bestuurders en symbolen van de macht? In revolutie? Een oproep tot verbreding van de democratie. Trek betrokken burgers erbij. Met hun energie. Het zal tijd worden.

Hoogopgeleiden voor D66 vormen pleidooi tegen verkiezingen

Opiniepeilingen zijn vermaak. Het zijn dagkoersen die een dag later al achterhaald zijn. Peilingen zijn een halffabrikaat en vrijbrief voor uitweidingen en conclusies die alle kanten uitgaan. Ondanks dat besef vullen ze steeds weer kolommen en zendtijd. Opiniepeilingen spreken elkaar voortdurend tegen. Als legers die met de garantie van de overwinning gezegend tegen elkaar ten oorlog trekken. Peilingen komen niet alleen niet tot stand door wetenschap of betrouwbare methodologie, maar zijn ook nogal geestdodend. Als de bezwerende saaiheid van de waterstanden: ‘Grave beneden +1, Lobith -2′ of de voetbaluitslagen. Voor de liefhebbers.

Peil.nl van opiniepeiler Maurice de Hond stelt in ‘De stemming van 27 oktober 2013‘ dat het niet eerder ‘zo een groot verschil in electorale voorkeur tussen de kiezers met een hoge en lage opleiding‘ zag. Onder de kiezers met een hoge opleiding is volgens Peil.nl ‘D66 veruit de grootste partij’ met 23% aanhang. VVD volgt met 18%. In de wekelijkse peiling haalt D66 nu 14%, te weten 22 zetels. De PVV scoort laag onder hoogopgeleiden, maar het hoogst onder middenopgeleiden. De PVV normaliseert verder. Maar ook liefst 1/3 van allelaagopgeleiden steunt de PVV. De SP heeft een soortgelijk, maar iets minder buitenissig profiel.

Peil.nl concludeert dat ‘kiezers met een hoge opleiding beduidend meer vertrouwen in de politiek hebben’ en de kans groter is dat hoogopgeleiden de gang naar de stembus maken. Dat zou partijen die veel steun onder hoogopgeleiden hebben een electorale basis geven. De PVV en SP met een tegengesteld profiel juist niet. 

Wat is het allemaal waard? Ik ben toevallig hoogopgeleid, politiek betrokken en maak telkens met tegenzin de gang naar de stembus. Ik zie de zin er niet van in. Vaak blijf ik thuis omdat ik geen partij kan vinden die me zelfs maar enigszins bevalt. Hoewel ik uitzondering kan zijn, lijkt het me sterk dat ik de enige in mijn categorie ben. Vele hoogopgeleiden nemen afstand van de partijpolitiek waarvan ze meer verwachten dan belangenbehartiging. Die ontwikkeling blijft bij Peil.nl ongenoemd. Laatst sprak de hoogopgeleide David Van Reybrouck zich in Buitenhof uit tegen verkiezingen omdat ze de democratie niet dienen, maar juist blokkeren.

Hij ziet meer in loting. De peilingen van Maurice de Hond ondersteunen zijn pleidooi. Opiniepeilingen zijn onzin omdat ze vertekenen, maar verkiezingen doen dat nog in grotere mate. Het valt toch niet te peilen dat D66 met zoveel steun onder hoogopgeleiden verkiezingen kan winnen omdat de laagopgeleiden thuisblijven?

Foto 1: Jules Rimet leidt de loting door z’n kleinzoon Yves voor de Wereldbeker in Frankrijk 1938.

Foto 2: Loten voor de nationale militie, 1880.

Van Reybrouck: Tegen verkiezingen en partijpolitiek. Voor democratie

De Belgische schrijver David Van Reybrouck denkt erover na hoe onze democratie verbeterd kan worden. Hij heeft het opgeschreven in zijn pamflettistisch boek ‘Tegen Verkiezingen‘. Parlementen en politieke partijen verliezen aan vertrouwen. Hoe kan dit democratische tekort opgelost worden? Democratie eindigt maar al te vaak in corruptie, lobbyen, belangenverstrengeling en een in zichzelf gekeerde en geïsoleerde partijpolitiek.

Van Reybrouck ziet een oplossing in een bestel dat burgers via loting aanwijst als vertegenwoordigers en deze weer bij de politiek betrekt. Naast gekozen bestuurders. En tegelijk dat politieke bestel hiermee weer lucht geeft. Zodat de vermoeid geworden democratie opgefrist wordt. Want verkiezingen zijn niet een oplossing om tot democratie te komen maar juist een middel om democratie te voorkomen. Een hartstochtelijk en fris pleidooi tegen partijpolitiek en populisme. En voor de inzet van de betrokken burger. Nu de uitwerking nog.

Foto: De uitslagen van de eerste naoorlogse verkiezingen worden groot getoond op de gevel van de Beurs van Berlage aan het Damrak. 16 mei 1946. Credits: ANP Photo.