NOS Journaal de fout in met alternatieve feiten over Oekraïne. Waarom gaat het mis?

De hedendaagse nieuwsconsument kan breed georiënteerd zijn. Met wat talenkennis, historische kennis en een dosis nieuwsgierigheid kunnen de nationale nieuwsmedia voor veel internationaal nieuws overgeslagen worden. Want waarom de NRC, De Volkskrant, Trouw of de NOS geraadpleegd als ze verwijzen naar dezelfde media die in real time thuis online te raadplegen zijn? Met het nadeel dat ze daarmee 1 of 2 dagen en voor kranten in het weekend zelfs 3 dagen achterlopen op de primaire bron die rechtstreeks te raadplegen valt.

Wat een nationaal nieuwsmedium waarde geeft is verslaggeving over nationaal nieuws dat regio’s overstijgt, analyse van het belangrijkste internationale nieuws en de ontsluiting van kleine taalgebieden en moeilijk te bereiken regio’s. Om economische redenen bezuinigen Nederlandse media op hun correspondentennetwerk zodat dit voordeel steeds meer wegvalt. Wie iets wil weten over Mongolië, Groenland, Siberië of andere verre gebieden moet op zoek naar primaire bronnen of Engelstalige platforms die informatie over zo’n land geven.

Kortom, de uitgangspositie van een nationaal nieuwsmedium is lastig. Een deel van de goedgeïnformeerde nieuwsconsumenten laat het links liggen omdat het sneller en zonder selectie vooraf zelf feilloos online de bronnen van het nieuws weet te vinden. En daar duiding aan weet te geven. Maar een ander deel van de nieuwsconsumenten is door gebrek aan tijd, kennis, inzicht of interesse voor de informatievoorziening en de duiding van het nieuws wel afhankelijk van de nationale nieuwsmedia. Deze splitsing maakt het voor een nationaal nieuwsmedium lastig om de goede toonhoogte te vinden en een gemiddelde nieuwsconsument op de juiste manier aan te spreken. Want de ene nieuwsconsument weet veel te veel en de andere te weinig.

Feitelijk is dit het failliet van het idee van broadcasting dat steeds meer vervangen wordt door op specifieke doelgroepen gerichte informatie, narrowcasting. Technisch en economisch is dat bereik mogelijk geworden. Maar dat doelgroepenbeleid kent het nadeel van de isolatie die door de opgang van de sociale media steeds manifester wordt en als een bijna niet meer weg te poetsen nadeel wordt gezien. Op sociale media zijn in zichzelf gekeerde reservaten ontstaan waar nieuwsconsumenten gevoed worden door algoritmen die steeds weer de eigen voorkeur herhalen. Ze verkeren nog uitsluitend met gelijkgestemden. Nieuwsconsumenten die het eigen gelijk bevestigd willen zien worden niet meer uitgedaagd om verder te denken en dat gelijk ter discussie te stellen. Verbinding van groepen is de opdracht van actuele broadcasting. Nieuwsvoorziening is middel en doel, maar bevat ook een gratis cursus burgerschapskunde, integratie en staatsinrichting.  

Nationale nieuwsmedia hebben dus een verantwoordelijke taak die ook educatie omvat. Gisteren viel ik van mijn stoel van verbazing vanwege een item van 20 seconden over Oekraïne in het NOS Journaal van 20.00 uur dat presentator Rob Trip voorlas. Het begon zo: ‘Voor het eerst in maanden vechten Oekraïense militairen en pro-Russische separatisten weer tegen elkaar’. Deze zin zit er volledig naast en licht de nieuwsconsument foutief voor. Wie ook maar zijdelings de berichtgeving uit Oost-Oekraïne volgt weet dat het aantoonbaar onjuist is dat afgelopen maanden de oorlog heeft stilgelegen. Al sinds voorjaar 2014 is het het strijdtoneel van felle gevechten. Die zijn nooit geluwd, met elke dag doden of gewonden aan Oekraïense kant. En aan de andere kant evengoed. Dat valt door de redactie van het NOS Journaal met een eenvoudige check na te gaan.

Als er de afgelopen maanden op een buitenlandse missie type Uruzgan zoveel Nederlandse militairen zouden zijn gesneuveld als Oekraïense militairen in de oorlog met de Russische Federatie, dan zou de Nederlandse pers moord en brand schreeuwen. Het lijkt er sterk op dat de redactie van het NOS Journaal inzicht, detailkennis, journalistieke nieuwsgierigheid en gewoonweg belangstelling mist om een item van 20 seconden over Oekraïne anders dan plichtmatig af te handelen en van een tekst te voorzien die de lading dekt. Dit is een schandalig gebrek aan journalistiek vakmanschap van het NOS Journaal dat er met de pet naar gooit.

Het correspondentennetwerk van de NOS is ongelijk van kwaliteit en dat heeft zijn weerslag op de teksten die de presentator in de mond gelegd krijgt. De vaste Moskou-correspondent David Jan Godfroid covert sinds 2012 met incidentele uit Nederland ingevlogen reporters als Gert-Jan Dennekamp Oekraïne en blijft een zorgenkindje. Over Godfroid schreef ik in 2015: ‘De opstelling van David Jan Godfroid is een blamage voor de Nederlandse journalistiek en zijn reportages zijn ondermaats. Ze verklaren niet en voegen niets toe aan wat we al weten. (..)  Godfroid veronachtzaamt actuele bevindingen en lijkt geen stelling te durven nemen in deze oorlog. Vreest hij voor zijn hachje in Moskou of heeft hij zich in Moskou een Russische bril aangemeten waardoor hij niet helder ziet wat er in Oekraïne gebeurt? De NOS zou er verstandig aan doen Godfroid niet meer richting Oekraïne  te sturen en tijdelijk een geschikte correspondent in Kiev te stationeren.’ En in 2014 schreef ik over de twee journalisten: ‘Omdat NOS-journalisten David Jan Godroid en Gert Jan Dennekamp elk analytisch talent ontberen en weinig politiek inzicht hebben houden ze zich per definitie op de vlakte als het om duiding gaat. Ze verschuilen zich in nietszeggendheid achter hun in Hilversum bijgespijkerde valkuil van hoor en wederhoor wat hun als idee van evenwichtige journalistiek is bijgebracht.‘

Terwijl er kritiek is op president Trump die alternatieve feiten tot leidend begrip in zijn beleid maakt en media zich schrap zetten om dat te corrigeren gaat het NOS Journaal uit onbenulligheid, kwaadwilligheid of gewoon desinteresse de fout in. Zelfs voor de gemiddelde nieuwsconsument is het een ABC-tje dat de Oekraìens-Russische oorlog in de afgelopen maanden niet geluwd is en de zogenaamde pro-Russische separatisten in Donetsk en Loehansk al sinds zomer 2014 ‘opgeruimd’ of vervangen zijn door reguliere Russische militairen of lokale pionnen die als window dressing dienen en vanuit het Kremlin aangestuurd worden. Bij het Journaal woedt bij items over de Russische Federatie of Oekraïne de geest van Godfroid die relativeert als een filosoof, maar niet duidt als een journalist. Die filosofische nietszeggendheid dient om de waarheid te verhullen en onzin te verkopen. Waarom de hoofdredactie van het NOS Journaal genoegen neemt met de ondermaatse berichtgeving over het voor Nederland en de EU zo belangrijke Oekraïne is de terugkerende vraag geworden.

Foto: Schermafbeelding van item over Oekraïne in het NOS Journaal van 20.00 uur op 31 januari 2017.

Spanning stijgt in aanloop naar publicatie rapporten over MH17

Op 13 oktober 2015 publiceert de Nederlandse Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) rapporten over de oorzaak van de ramp van de MH17 op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraïne. Het gaat niet in op de schuldvraag. Het strafrechtelijk onderzoek wordt geleid door het OM binnen het JIT waarvan de resultaten naar verwachting begin 2016 worden gepubliceerd. Vier onderwerpen staan in de rapporten van de OVV centraal: ‘de toedracht van de crash; het overvliegen van conflictgebieden; waarom Nederlandse nabestaanden twee tot vier dagen moesten wachten op bevestiging van de Nederlandse overheid dat hun naasten aan boord waren van vlucht MH17 en ten slotte de vraag of de inzittenden van vlucht MH17 iets van de crash hebben meegekregen.‘

Zoals de Moskouse correspondent David Jan Godfroid in Nieuwsuur verduidelijkt geeft de Russische producent van de BUK en onderdeel van de Russische defensie-industrie Almaz-Antey niet toevallig op dezelfde dag een persconferentie als de OVV. Het sterke vermoeden bestaat dat dit vooral dient als afleiding en voeding voor de Russische propaganda. Het is de vraag of wapenproducent Almaz-Antey komt met nieuwere informatie dan het op 2 juni 2015 presenteerde. Deze informatie is intussen door meerdere bronnen als Novaya Gazeta en de onderzoekscollectieven Correct!v en Bellingcat weerlegd als misleiding, en als onwaarachtig aangemerkt.

Godfroid heeft geen enkele greep op Oekraïne. NOS vervang hem

Rusland correspondent van de NOS David Jan Godfroid is een impressionist. De impressies van zijn reportages over Oekraïne munten uit door het schetsen van steeds weer dezelfde uitgangspunten, zonder de feiten in te kleuren. Godfroid is de ultieme relativist die beweert dat de waarheid niet bestaat, en alle opties open zijn. Hij verwart dat met de opvatting van wat journalistiek is: hoor en wederhoor en altijd twee kanten schetsen.

Relativering is een uitstekend uitgangspunt voor een filosoof, maar niet voor een journalist. Godfroid is dan ook een ongeschikte oorlogsjournalist die niet alleen nooit met onthullingen komt of het idee geeft van de laatste ontwikkelingen op de hoogte te zijn, maar evenmin door analyses situaties kernachtig weet te duiden. Hij maakt het zo bont in zijn filosofische nietszeggendheid dat zijn reportages de vraag oproepen waarom de redactionele leiding van de NOS hem het verslaan van de oorlog in het belangrijke Oekraïne toevertrouwt.

Neem zijn reportage ‘Waar zijn de Russische militairen in Oost-Oekraïne?’ van 1 juni 2015 voor Nieuwsuur: ‘De wegen zijn slecht, en je kunt niet overal zomaar een kijkje nemen. Het is zoeken naar een speld in een hooiberg.’ Nou nogal logisch, het is een oorlogsgebied. Want welke journalist gaat nou zonder degelijke voorbereiding een beetje rondrijden in de hoop kampen van Russische militairen tegen te komen? En als hij die wonder boven wonder niet treft, dan is de conclusie dat ze er misschien wel, misschien niet zijn. Waarom valt de NOS de kijker lastig met zulke onbenulligheden? Met de zwarte doos van Godfroid die hij niet opent.

De opstelling van David Jan Godfroid is een blamage voor de Nederlandse journalistiek en zijn reportages zijn ondermaats. Ze verklaren niet en voegen niets toe aan wat we al weten. Hij noemt recente rapporten die de aanwezigheid van Russische militairen in Oekraïne aantonen niet, evenmin als de gevangenname van twee Russische commando’s in Oekraïne. Godfroid veronachtzaamt actuele bevindingen en lijkt geen stelling te durven nemen in deze oorlog. Vreest hij voor zijn hachje in Moskou of heeft hij zich in Moskou een Russische bril aangemeten waardoor hij niet helder ziet wat er in Oekraïne gebeurt? De NOS zou er verstandig aan doen Godfroid niet meer richting Oekraïne  te sturen en tijdelijk een geschikte correspondent in Kiev te stationeren.

Foto: Schermafbeelding uit reportage ‘Waar zijn de Russische militairen in Oost-Oekraïne?’ van 1 juni 2015 voor Nieuwsuur.

Godfroid weet oorlog in Oekraïne nauwelijks te duiden

Vanavond deed-ie het opnieuw, tijdens het acht uur-journaal de NOS-correspondent in Oekraïne David Jan Godfroid, spreken over de burgeroorlog: natuurlijk die burgeroorlog in het oosten van het land die gaat door. Welke burgeroorlog? Spreken over burgeroorlog negeert het feit dat het al sinds maart 2014 oorlog tussen Oekraïne en de Russische Federatie is met duizenden doden tot gevolg. Onder wie honderden, mogelijk duizenden Russsiche militairen. Hoe kunnen Russische militairen sneuvelen in een Oekraïense burgeroorlog?

De berichtgeving in Westerse media over Oekraïne raakt aan het absurde. Ik pieker er al maanden over waarom Amerikaanse progressieve online media als Democracy Now! dat zo voorbeeldig is in het bekritiseren van president Obama -en dat meen ik serieus- diezelfde kritiek niet op kunnen brengen als het om president Putin gaat. Wat doet het? Het geeft de proxy-Kremlin hoogleraar Stephen Cohen en regelmatig RT-gast alle ruimte om zijn desinformatie te geven. Het zogenaamd progressieve The Guardian en iemand als onderzoeksjournalist Glenn Greenwald lijken door hun terechte kritiek op Obama en de opbouw van de Amerikaanse controlestaat geen mentale ruimte meer om Putin kritisch te bejegenen. Op z’n best negeren ze zijn Oekraïne-beleid en op z’n slechtst praten ze het goed vanuit hun dualistische houding tegenover Obama.

Een en ander verklaart waarom de NOS zo vlak is over de oorlog in Oekraïne en het bij het verkeerde eind heeft. Doorgaans oriënteren NOS-verslaggevers zich op de NYT, WP, The Guardian of andere beeldbepalende westerse media om hun mening te vormen. Of: zich een mening aan te meten. Omdat NOS-journalisten David Jan Godroid en Gert Jan Dennekamp elk analytisch talent ontberen en weinig politiek inzicht hebben houden ze zich per definitie op de vlakte als het om duiding gaat. Ze verschuilen zich in nietszeggendheid achter hun in Hilversum bijgespijkerde valkuil van hoor en wederhoor wat hun als idee van evenwichtige journalistiek is bijgebracht. Omdat om genoemde redenen westerse media niet nuttig zijn om meningen aan te dragen missen ze richting en kunnen ze niks anders doen dan langs de problemen heen praten. Of onzin verkopen.

Als ik deze NOS-journalisten hoor, kan ik hun domheid niet aanhoren. Onbegrijpelijk is het waarom ze niet vervangen worden. Zo sluit bij gebrek aan talent, durf of ruggengraat het Nederlandse journaille meer de ogen voor de realiteit in het huidige Rusland dan wenselijk is en de nieuwsconsument verdient. Hoofdredacteur NOS Nieuws Marcel Gelauff, treedt eens op. Het is de hoogste tijd voor vervanging van Godfroid en Dennekamp.

Foto: Schermafbeelding van ‘NOS Journaal 27 oktober 2014 20:00u’ met David jan Godfroid, 27 oktober 2014.