Lang geleden zagen we ze ’s zondags lopen. In dat Zeeuwse havenstadje. Achteraf zie ik er de massa uit Metropolis van Fritz Lang in. Niet op weg naar de fabriek, maar naar de kerk. Er werd geen woord gesproken, de hoofden gebogen. Groepen van meer dan tien personen, met dezelfde onderlinge lengteverschillen als de Daltons. Wij kinderen uit een liberaal milieu vonden het fascinerend en angstaanjagend. We noemden ze de zwarte kousen.
Het beeld van stappende families draag ik al jaren met me mee. Daaronder ook mensen die mijn ouders goed kenden, maar ons op zondag niet mochten groeten als we ze op straat tegenkwamen. Sommigen boden er door de week hun excuus voor aan. Natuurlijk begrepen we dat. Religie. Contact werd onmogelijk door groepsdwang. Zoals het nu heet. Ooit gingen de kerkdeuren op slot en wachtte de zondaar een donderpreek. Of werd na zijn leven het levenloze lichaam de Waarheid gezegd. Vrouwen telden zelfs als afvallige niet mee.
In november 2010 sprak D66-voorman Alexander Pechtold op een congres van zijn partij zijn vrees uit dat de VVD op weg was naar het zwarte-kousen-liberalisme. SGP-er Kees van der Staaij vatte dat op als een belediging. SGP-voorlichter en spindoctor Menno de Bruyne betichtte de vrezende Pechtold er zelfs van ‘eigenlijk een hondsbrutale opmerking’ te maken. De SGP-ers lijken geraakt in hun ziel. Waarom eigenlijk?
Pechtold zei: Maar vergeet ook niet, naast gedoger eerste klasse staan buiten beeld de gedogers tweede klasse: de mannenbroeders van de SGP. Daarmee is de VVD op weg naar het ‘zwarte-kousen-liberalisme’. In de jacht op de macht heeft deze partij zich in 2010 uitgeleverd: én aan een partij die de vrijheid van godsdienst betwist én aan een partij die de gelijkheid van man en vrouw betwist. In 2010…
Doorgaans ben ik het oneens met Pechtold. Maar deze keer niet. Hij veinst weliswaar verontwaardiging door te zeggen dat-ie zich zorgen maakt de liberale bondgenoot VVD te verliezen, maar heeft onmiskenbaar beet. Pechtolds observatie is het gevolg van de afslag die Mark Rutte onder druk van zijn partij heeft genomen. Niet naar het midden, maar naar rechts. Niet naar Groen, maar naar Oranje. Niet naar liberalisme, maar naar conservatisme. Nu zit Rutte klem in de onmacht van de macht.
Binnen de SGP zijn meerdere stromingen. Verzuilers tegenover Van Rulerianen. Theoloog Arnold van Ruler was tegen isolatie. Hij zag niets in de oprichting van christelijke organisaties en ging voor godsdienstige en nationale eenheid. Kerk en staat behoren van twee kanten nauw samen te hangen, tot en met overheidssubsidie voor de kerk. Dat idee van theocratie is nog steeds leidend binnen de SGP en staat in het beginselprogramma. Hoewel de partij adviseert het woord theocratie niet te gebruiken. Met de gedoogpositie tweede klasse zoekt de SGP steun voor het handhaven van de uitzonderingspositie.
De huidige VVD oogt verloren. Law and order is het enige authentieke wat rest uit de onderbuik van de partij. PVV en SGP blokkeren elke hervorming. Behalve het PVV-voorstel het koningshuis te moderniseren. Het CDA is zielloos. Met tegenzin stemde ik voor de kleine ramp om met Job Cohen geen grote ramp te krijgen. Maar nu neemt de kleine ramp de vorm aan van zwarte-kousen-liberalisme. David Cameron gaat niet mee in de rancune tegen kunst. Mark Rutte duikt en zwijgt. Zwarte kousen sloffen de VVD binnen. Zelfs door de week.
Foto: Kerkgangers in Staphorster streekdracht, ansichtkaart, circa 1905
George Knight 